Практикалық сабақ №24 Программалау тілінде алғашқы код жазу
Практикалық жұмыс мақсаты: студенттерді Python программалау тілінде алғашқы код жазуға үйрету.
Қысқаша нұсқаулық:
Негізгі операторлар мен амалдар
Тағайындау операторы
Тағайындау операторы = таңбасы болып табылады. Оператор стандартты түрде орындалады: алдымен теңдік белгісінің оң жағындағы өрнектер есептеледі, содан кейін алынған мән теңдік белгісінің сол жағында көрсетілген айнымалыға жазылады.
A = 3.14
print(type(A)) # float
3
A = 'Hello'
print(type(A)) # str
a = b = c = 0
a += 1 # a = a + 1
с = 5//2 # int
d = 5/2 # float
1
b = c**2 # b = c^2 (дәрежесі)
a, b = b, a # мәндер алмасу a=b, b=a
Python-дағы түсініктемелер
# Бір жолдық түсініктеме # -дан басталады
'''
Сіз осындай блоктық түсініктеме пайдалана аласыз (жалпы, Python-да блоктық түсініктеме жоқ
'''
Python тілінің синтаксисі. Негізгі ережелері[2]:
Жолдың соңы интрукцияның соңы болып табылады (нүктелі үір қажет емес);
Ендірілген инструкциялар шегіністер өлшемі (көлемі) бойынша блоктарға біріктіріледі. Шегініс кезкелген болуы мүмкін, бастысы бір ендірілген блокқа бірдей шегініс өлшемі қолданылса болғаны. Кодтың оқылымы туралы да ұмытпау керек. 1 бос орын шегініс - ол ешқандай шешім болып табылмайды. Тым болмағанда 4 бос орын шегініс немесе табуляция белгісін қолданған дұрыс болады.
Python тілінде әр инструкциялар бір шаблонға сәйкес жазылады, негізгі инструкция қос нүктемен аяқталған соң, оның соңынан инструкцияның ендірілген блогы шегініс арқылы орналасады. Келесі суретте жазылуы бейнеленген:
Бірнеше арнайы жағдайлар бар. Олар:
Кейбір жағдайда бірнеше инструкцияны бір жолға нүктелі үтір арқылы жазуға болады:
a = 1; b = 2; print(a, b)
Бұндайды көп қолдануға болмайды, әрқашан да оқылым туралы есте сақтау керек.
Бір инструкцияны бірнеше жолға да бөліп жазуға болады. Ол үшін бірнеше доғал, квардатты немесе жүйелі жақшаны қолдану керек.
if (a == 1 and b == 2 and c == 3 and d == 4):
print('spam' * 3)
Құрамдас интсрукцияның денесі сол негізгі дененің жазылған жолына орналасуы мүмкін, егер негізгі инструкцияның денесі құрамдас денені қамтымаса. Мысалы:
if x > y: print(x)
Бағдарламалау тілінің толық синтаксисін түсіну үшін көптеген мысалдарды қарастыру керек.
Деректерді енгізу және шығару
Деректерді шығару print операторының көмегімен жүзеге асырылады:
1 a = 1
2 b = 2
print(a)
print(a + b)
print('сумма = ', a + b)
Нұсқауларды бір жолға жазу мүмкіндігі бар. Ол үшін оларды ; арқылы бөлу керек. Алайда, мұндай әдісті жиі қолдануға болмайды, бұл оқу барысында ыңғайсыздықтар тударады:
a = 1; b = 2; print(a)
print(a + b)
print('сумма = ', a + b)
Рrint функциясы үшін шығару элементтері арасында сепаратор – айырғыш берілуі мүмкін:
1 x=2
2 y=5
3 print ( x, "+", y, "=", x+y, sep = " " )
Нәтижесі элементтер арасында бос орын қалдырылып көрсетіледі: 2 + 5 = 7
Өзгертіліп шығару үшін format қолданылады:
1 x = 11
print ( "{:4d}".format(x) )
Нәтижесінде 11 саны шығарылады, ал оның алдында екі бос орын
болады, себебі шығару үшін төрт белгі орнын қолдану керектігі көрсетілген. Немесе бірнеше аргументтермен:
1 x = 2
2 print ( "{:4d}{:4d}{:4d}".format (x, x+x, x*x) )
Нәтижесінде әр мән белгісі 4 белгі орны есебінен шығарылады.
Деректерді енгізу input операторының көмегімен жүзеге асырылады:
a = input()
print(a)
Функцияның жақшасында енгізілген деректерге пікір-хабарлама көрсетуге болады:
a = input ("Введите количество: ")
Input функциясы енгізу деректерін таңбалар ретінде қабылдайды. Сондықтан, бүтін мәнді қабылдау үшін int() функциясын пайдалану керек:
a = int (input())
Арифметикалық амалдар
x + y Қосу
x - y Азайту
x * y Көбейту
x / y Бөлу
x // y Бүтін бөлу
x % y Бүтін бөлуден қалған қалдық x**y Дәрежеге шығару
-x Сан белгісін ауыстыру
Python-да әртүрлі математикалық операциялар бар. Бұл сабақта біз ең негізгі амалдарды қарастырамыз (қосу, азайту, көбейту және бөлу). Ең алдымен, қосу мен азайту амалдарын қарастырайық. Қосу мен азайту амалдарын орындау үшін, біз тиісінше + пен - амалдарын қолданамыз. Мысалы,
print(2 + 2)
print(10 - 6)
Көріп тұрғаныңыздай, бұл операторлар орындалуда қарапайым болып табылады. Енді, көбейту мен бөлу амалдарын қарастырайық. Python-да көбейту
* символы арқылы белгіленеді, ал бөлу / символы арқылы белгіленеді.
Мысалы, print(15 * 2),
print(6 / 3).
Python-да осы негізгі амалдардан басқа, тағы бірнеше амалдар бар. Python-дағы барлық математикалық амалдар математикалық заңдарға толық бағынады. Мысалы, жақшалар амалдың қай бөлігін бірінші кезекте орындау керектігін көрсету үшін қолданылады. Python әрқашан ең алдымен жақшаның ішіндегі амалдарды орындайды, тек одан соң келесі амалдарға көшеді.
Мысалы, print((5 + 5) * 2)
print(3 + (4 * 5))
print(10 / (6 - 1)).
Осыған қоса, біз сандық мән берілген айнымалылармен математикалық операцияларды орындай аламыз. Бірақ, мәтінді айнымалыларды біз бір-біріне тек қоса аламыз. Бұл түсінік – конкатенация деп аталады.
Биттік операциялар. Бүтін сандармен де биттік операцияларды орындауға болады.
Биттік операциялар тізімі
x | y Биттік немесе
x ^ y Биттік «алып тастағыш» немесе x & y Биттік және
x << n Солға биттік жылжу x >> y Оңға биттік жылжу
x Биттер инверсиясы
Қосымша әдістер. int.bit_length() - белгісі мен жетекші нөлдерін алып тастағандағы екілік жүйеде санды беру үшін қажетті биттер саны. Төменде көрсетілгендей:
>>> n = -37
>>> bin(n) // '-0b100101'
>>> n.bit_length() // 6
int.to_bytes(length, byteorder, *, signed=False) – осы санды беретін байттар жолын қайтарады.
>>> (1024).to_bytes(2, byteorder='big') // b'\x04\x00'
>>> (1024).to_bytes(10, byteorder='big') b'\x00\x00\x00\x00\x00\x00\x00\x00\x04\x00'
>>> (-1024).to_bytes(10, byteorder='big', signed=True) b'\xff\xff\xff\xff\xff\xff\xff\xff\xfc\x00'
>>> x = 1000
>>> x.to_bytes((x.bit_length() // 8) + 1, byteorder='little') b'\xe8\x03'
Келесі classmethod int.from_bytes(bytes, byteorder, *, signed=False) әдісі аталған байттар жолынан сандарды қайтарады.
>>> int.from_bytes(b'\x00\x10', byteorder='big') // 16
>>> int.from_bytes(b'\x00\x10', byteorder='little') // 4096
>>> int.from_bytes(b'\xfc\x00', byteorder='big', signed=True) // -1024
>>> int.from_bytes(b'\xfc\x00', byteorder='big', signed=False) // 64512
>>> int.from_bytes([255, 0, 0], byteorder='big') // 16711680
Санау жүйелері. Сандар тек ғана ондық санау жүйесінде ғана емес сонымен қатар, басқа да санау жүйелерінде беріледі. Мысалы, компьютерде екілік санау жүйесі қолданылады. 19 саны екілік санау жүйесінде 10011 деп бейнеленеді. Кейбір жағдайда бір санау жүйесінен екіншіге көшу қажет болады. Оны орындауға Python тілі бірнеше функцияларды ұсынады:
int([object], [санау жүйесінің негізі]) – ондық санау жүйесіндегі бүтінге айналдыру. Бұл жерде үнсіз келісім бойынша ондық санау жүйесі қолданылады, бірақ негізін 2-ден 36-ға дейін таңдай отырып кез келген санау жүйесінде беруге болады.
bin(x) – бүтін санды екілік жолға айналдыру
hex(х) - бүтін санды он алтылық жолға айналдыру
oct(х) - бүтін санды сегіздік жолға айналдыру
Санау жүйесіне мысалдар
>>> a = int('19') # жоды санаға айналдыру
>>> b = int('19.5') # жол бүтін сан болып табылмайды Traceback (most recent call last):
File "", line 1, in
ValueError: invalid literal for int() with base 10: '19.5'
>>> c = int(19.5) # жылжымалы нүктесі бар санға қолданылғанда бөлшек бөлігін алып тастайды
>>> print(a, c)
19 19
>>> bin(19) '0b10011'
>>> oct(19) '0o23'
>>> hex(19) '0x13'
>>> 0b10011 # сандық тұрақтылықарды ослай да жазуға болады. 19
>>> int('10011', 2)
19
>>> int('0b10011', 2)
19
Нақты сандар (float). Нақты сандар да бүтін сандардағы сиқты операцияларды қолдайды, бірақ сандарды компьютерде бергендіктен нақты сандар нақты болмауы және қателіктерге соқтыруы мүмкін және оның өзі қателіктерге әкелуі мүмкін.
>>> 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1 + 0.1
0.9999999999999999
Жоғары нақтылыққа қол жеткізу үшін басқа да объектілерді (Мысалы: Decimal және Fraction) қолдануға болады.
Сонымен қатар, нақты типтер ұзақ арифметиканы қолдамайды.
>>> a = 3 ** 1000
>>> a + 0.1
Traceback (most recent call last):
File "hello world" сөз тіркесін"hello world" сөз тіркесін, line 1, in
OverflowError: int too large to convert to float Сандармен қарапайым мысалдар:
>>> c = 150
>>> d = 12.9
>>> c + d 162.9
>>> p = abs(d - c) # сан модулі
>>> print(p) 137.1
>>> round(p) # Дөңгелектеу 137
Қосымша әдістері:
float.as_integer_ratio() - қатынасы осы санға тең болатын жұп сандар.
float.is_integer() - мән бүтін сан бола ма.
float.hex() – float-ты hex-ке түрлендіреді (он алтылық жүйеде).
classmethod float.fromhex(s) - он алтылық жолдағы float.
>>> (10.5).hex() '0x1.5000000000000p+3'
>>> float.fromhex('0x1.5000000000000p+3') 10.5
Python тілінде сандармен жұмысқа қатысты стандартты өрнектерден басқа бірнеше қажетті модульдер бар. Келесі math модулі күрделі математикалық функцияларды қамтамасыз етеді. Оның қолданылуы төмендегідей.
>>> import math
>>> math.pi // 3.141592653589793
>>> math.sqrt(85) // 9.219544457292887
Келесі random модулі - кездейсоқ сандар генераторы мен кездейсоқ функцияны таңдауды жүзеге асырады.
>>> import random
>>> random.random() // 0.15651968855132303
Комплексті сандар (complex). Python тіліне сонымен қатар, комплекті сандар енгізілген.
Комплекс сандардың программада қолданылуы көрсетілген.
>>> x = complex(1, 2)
>>> print(x) (1+2j)
>>> y = complex(3, 4)
>>> print(y) (3+4j)
>>> z = x + y
>>> print(x) (1+2j)
>>> print(z) (4+6j)
>>> z = x * y
>>> print(z) (-5+10j)
>>> z = x / y
>>> print(z) (0.44+0.08j)
>>> print(x.conjugate()) # түйіндес сан
(1-2j)
>>> print(x.imag) # жорамал бөлігі
2.0
>>> print(x.real) # нақты бөлігі
1.0
>>> print(x > y) # Комплексті санды салыстыруға болмайды
Traceback (most recent call last): File "", line 1, in
TypeError: unorderable types: complex() > complex()
>>> print(x == y) # бірақ теңдікке тексеруге болады
False
>>> abs(3 + 4j) # комплексті сан модулі
5.0
>>> pow(3 + 4j, 2) # санның дәрежесін шығару
(-7+24j)
Комплексті сандармен жұмыс жасау үшін сонымен қатар, cmath модулі де қолданылады.
Деректер типтері
Python-да деректердің бірнеше типі бар. Біз әр типті бөлек қарастырамыз. Бірақ, көп жағдайда бір түрмен жұмыс істеу жеткіліксіз, себебі күрделі жобаларда деректердің бір түрінен басқаларына ауысу қажеттілігі пайда болады.
Ең алдымен, сандарды қарастырайық. Python-да сандардың екі типі бар: “Integer” – бүтін сан, және “Float” – бөлшек сандар (нүктемен жазылады). БүтінInteger” – бүтін сан, және “Integer” – бүтін сан, және “Float” – бөлшек сандар (нүктемен жазылады). БүтінFloat” – бөлшек сандар (нүктемен жазылады). Бүтін сандар арқылы, мысалы адам санын белгілеуге болады, ал бөлшек сандар арқылы, салмақты белгілеуге болады.
Бүтін сандарға мысалдар келтірсек: people = 150, num = 1, population = 2000000. Бөлшек сандарға мысалдар келтірсек: weight = 50.5, float_num = 1.5, gpa = 4.9 .
Келесі тип – мәтінді жолдар. Python-да дара немесе қос тырнақшаға алынған кез-келген мәтін үзіндісі мәтінді жол болып табылады. Мәтінді жолдар әріптерден, символдардан, цифрлардан, бос орындардан, нүкте және үтір белгілерінен тұра алады. Мәтінді жолдарға мысалдар келтірсек: a = “Integer” – бүтін сан, және “Float” – бөлшек сандар (нүктемен жазылады). БүтінCoding is fun!”, string = ‘String’, letters = ‘abc’, nums = ‘123’, symbol = ‘a’. Осындай айнымалыларды құрғанда, мәтінді жолдарды әрқашан тырнақшаларға алуға ұмытпаңыз!
Келесі деректер типі – логикалық деректер типі немесе Буль айнымалылары. Осы айнымалылардың мәндері әрқашан не ақиқат (True), не жалған (False) болады. Екі сөз де бас әріппен жазылады.
Деректер типін анықтау үшін type() функциясы қолданылады. Мысалы, print(type(24)) командасын терсек, экранға мәні шығады (int – integer, яғни 24 – бүтін сан). Осы функция арқылы басқа деректердің типтерін анықтап көріңіздер.
Python-да деректердің әртүрлі типтерін бірге араластыруға да болады. Егер біз код жазуда әртүрлі деректер типтерін түрлендірмей, бірге қолдансақ, қате пайда болады. Мысалы, мәтінді жол мен бүтін санды араластырып көрейік. Apple = ‘3’ және num = 1 айнымалыларын алайық. Оларды бірге араластыру үшін келесі команданы жазу керек: print(int(Apple) + num). Яғни, бұл жағдайда біз int() функциясы арқылы ‘3’ мәтінді жолын 3 санына айналдырдық.
Ал, сандарды мәтінді жолдарға айналдыру үшін, str() функциясын қолдану қажет. Мысалы, print(str(1) + ‘2’). Бұл жағдайда, экранға 12 мәні шығады, себебі мәтінді жолдар бір-біріне сандар сияқты қосылмай, оңай тілмен айтқанда, бір-біріне кілейленеді. Яғни, бұл жағдайда, ‘1’ мен ‘2’ бір-біріне әріптер сияқты қосылып кетті. Одан басқа, Python-да float() (бөлшек сандарға айналдыру үшін) және bool() (сандарды True немесе False айнымалыларына айналдыру үшін, 0 – False, 1 мен қалған сандар – True) функциялары бар.
Айнымалылар
Бағдарламалауда біз айнымалыны қорапша ретінде қарастыра аламыз. Бұл қорапшаның ішіне біз әртүрлі мәндерді енгізе аламыз. Мәндер ретінде бүтін немесе бөлшек сандар, мәтінді жолдар, символдар және т.б. объектілер бола алады (деректер типі келесі сабақта қарастырылады). Яғни, айнымалылар программадағы ақпараттың орналасу орнын анықтау үшін қолданылады. Айнымалыны құру үшін, ең алдымен оның атын жазу керек. Одан кейін,
тең белгісін қойып, айнымалыға мән беру қажет. Айнымалының мәні ретінде сандар, әріптер, сөздер және т.б. объектілер бола алады. Егер айнымалының мәні "hello world" сөз тіркесінNone"hello world" сөз тіркесін сөзі болса, айнымалы бос болып есептелінеді.
Айнымалының аты тек қана сандардан, әріптерден және сызық таңбаларынан тұра алады. Және де, айнымалының аты сандардан бастала алмайды. Дұрыс айнымалыларға мысал келтірсек:
a = 5, string = "hello world" сөз тіркесінhello"hello world" сөз тіркесін num = 10 boolean = True mans_name = "hello world" сөз тіркесінAlex"hello world" сөз тіркесін
Бұрыс айнымалыларға мысал келтірсек:
333num = 3
$money = 1000
discount% = 10
Айнымалының мәнін экранға шығару үшін, print(айнымалының аты) командасын теру қажет.
Типтерді түрлендіру
Пiкiр жазғандар: итонда типтерді түрлендіру қалай қолданылатындығының мысалдарын қарастырайық:
1 a = 1.7
a=str(a) #таңбалы жолға түрлендіру
print(a) # '1.7'
1 x = 1.7
x=int(x) # бүтінге түрлендіру
print(x) 1
1 y=1
y=float(y) # бөлшекке түрлендіру
print(y) # 1.0
Python негізгі стандартты модульдері
Модульдік тәсілге сәйкес бағдарламалау үлкен міндет бірнеше ұсақ болып бөлінеді, олардың әрқайсысын (Идеалда) жеке модуль шешеді. Әр түрлі әдістемелерде модуль өлшеміне әртүрлі шектеулер беріледі, алайда бағдарламаның модульдік құрылымын құру кезінде модульдердің композициясын құру маңызды, ол олардың арасындағы байланысты барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Өз элементтері арасында көптеген байланыстары бар сыныптар мен функциялар жиынтығы бір модульде қисынды орналастыру болар еді. Тағы бір пайдалы ескерту бар: модульдерді қайта жазудан гөрі пайдалану оңай болуы керек. Бұл дегеніміз, модуль ыңғайлы интерфейс болуы керек: функциялар жиынтығы, сыныптар және тұрақты, ол өз пайдаланушыларына ұсынады.
Python тілінде бір мәселеге арналған модульдер жиынтығын пакетке қоюға болады. Мұндай пакеттің жақсы мысалы-XML пакеті, онда XML өңдеудің әр түрлі аспектілеріне арналған модульдер жинақталған[3,9].
Python бағдарламасында модуль Модуль-нысан-модуль, Оның атрибуттары модульде анықталған атаулар болып табылады:
>>> import datetime
>>> d1 = datetime.date(2020, 11, 20)
Бұл мысалда datetime модулі импортталады. Import операторының жұмысы нәтижесінде ағымдағы атау кеңістігінде datetime атымен объект пайда болады. Python бағдарламасына модульді қосу import операторының көмегімен жүзеге асырылады . Оның екі нысаны бар : import және from-import:
import os import pre as re
from sys import argv, environ from string import *
Бірінші пішін көмегімен ағымдағы көріну аймағымен тек модуль объектісіне сілтеме жасайтын атау ғана байланысады, ал екіншісін пайдаланған кезде модуль объектілерінің көрсетілген аттары (немесе қолданылса, барлық аттары * ) ағымдағы көріну аймағымен байланысады. Импорттау кезінде, as арқылы элементтің атын өзгертуге болады. Бірінші жағдайда модуль атаулары кеңістігі бөлек атауда қалады және модульден нақты атауына кіру үшін нүктені қолдану қажет. Екінші жағдайда аттар ағымдағы модульде анықталғандай қолданылады:
os.system("hello world" сөз тіркесінdir"hello world" сөз тіркесін)
digits = re.compile("hello world" сөз тіркесін\d+"hello world" сөз тіркесін) print argv[0], environ
Модульді қайта импорттау әлдеқайда жылдам жүреді , себебі Модульдер интерпретатормен кэштеледі. Жүктелген модульді reload функциясы арқылы тағы да жүктеуге болады (мысалы, модуль дискіде өзгерсе)():
import mymodule
. . .
reload(mymodule)
Бірақ бұл жағдайда модульдің ескі нұсқасынан сыныптардың даналары болып табылатын барлық объектілер өз мінез-құлқын өзгертпейді.
Python-да математикалық модуль math деп аталады, және оны қосу үшін, import math командасын теру қажет.
Python ішіндегі кіріктірілген математикалық модуль математикалық, тригонометриялық және логарифмдік операцияларды орындау үшін бірқатар функцияларды ұсынады. Модульдің кейбір негізгі функциялары[3,5,9]:
pow (num, pow): санды нөмірді қуат қуатын көтеру
sqrt (num): санның шаршы түбірі
ceil (num): санды ең жақын жоғарғы бүтін санға дейін дөңгелектеу
floor (num): санды ең жақын ең кіші бүтін санға дейін дөңгелектеңіз
factorial (num): факторлық сандар
degrees (rad): радианнан градусқа дейін айналдыру
radians (grad): дәрежелерден радианға дейін өзгеру
cos (rad): радионың бұрышын косинус
sin (rad): радианның бұрыштық синусасы
tan (рад): радианға бұрыштық тангенс
acos (rad): радиандықтардың бұрышының доғаның косинасы
asin (rad): радианның бұрышының арксионы
atan (rad): радианға бұрыштың арктангені
log (n, base): база негізіндегі n санының логарифмі
log10 (n): ондық логарифм
Бұл модуль бойынша кейбір мысалдарды қарастырайық:
>>> import math
>>> print(math.pi) – Пiкiр жазғандар: и саны 3.141592653589793
>>> print(math.e) – е саны 2.718281828459045
>>> print(math.sqrt(4)) sqrt – шаршы түбір 2.0
>>> print(math.sin(1)) – синус 0.8414709848078965
>>> print(math.cos(1)) – косинус 0.5403023058681398
>>> print(math.tan(0)) – тангенс 0.0
>>> print(math.ceil(3.4)) – ең жақын үлкен санға дөңгелектеу 4
>>> print(math.floor(1.6)) – төменге дөңгелектеу 1
>>> print(math.factorial(5)) – саның факториалын анықтау 120
random модуль кездейсоқ сандардың пайда болуын бақылайды. Оның негізгі функциялары:
random (): 0.0-ден 1.0-ге дейінгі кездейсоқ санды жасайды
randint (): белгілі бір ауқымнан кездейсоқ санды қайтарады
randrange (): сандардың белгілі бір жиынтығынан кездейсоқ санды қайтарады
shuffle (): тізімін араластырады
choice (): кездейсоқ тізім элементін қайтарады
Кездейсоқ () функциясы 0,0-дан 1,0-ге дейін кездейсоқ өзгермелі нүкте нөмірін қайтарады. Егер бізге үлкен ауқымнан нөмір қажет болса, 0-ден 100-ге дейін айта беріңіз, онда кездейсоқ функцияның нәтижесін тиісінше 100-ге көбейтуге болады.
import random
number = random.random() print(number)
number = random.random() * 100 print(number)
Randint (min, max) функциясы екі және ең жоғары мәндердің арасындағы кездейсоқ бүтіндігін қайтарады.
import random
number = random.randint(20, 35) # значение от 20 до 35 print(number)
Randrange () функциясы сандардың белгілі бір жиынтығынан кездейсоқ бүтін санды қайтарады. Оның үш түрі бар:
randrange (тоқтату): 0-ден қашықтыққа дейінгі диапазон кездейсоқ шамасы шығарылатын сандардың жиынтығы ретінде пайдаланылады
randrange (бастау, тоқтату): сандардың жиынтығы саннан басталатын санға дейінгі диапазонды білдіреді
randrange (бастау, тоқтату, қадам): сандардың жиынтығы саннан басталатын санға дейінгі диапазонды білдіреді, әр қадам алдыңғы сатыдан өзгеше
import random
number = random.randrange(10) print(number)
number = random.randrange(2, 10) print(number)
number = random.randrange(2, 10, 2) print(number)
Кездейсоқ модуліндегі тізімдермен жұмыс істеу үшін екі функция анықталады: shuffle () функциясы тізімді кездейсоқ таңдайды және choice () функциясы тізімнен бір кездейсоқ элементті қайтарады:
numbers = [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8]
random.shuffle(numbers) print(numbers) # 1
random_number = random.choice(numbers) print(random_number)
Python-да белгілі бір мәдениет үшін пішімдеу мәселесін шешу үшін
жергілікті модуль орнатылған.
Бірінші параметр функция қолданылатын санатты - сандарға, валюталарға немесе екі нөмірге және валюталарға көрсетеді. Пiкiр жазғандар: араметр үшін мән ретінде келесі тұрақты мәндердің біреуін жібере аламыз:
LC_ALL: барлық санаттарға локализация қолданылады - сандарды, валюталарды, күндерді және т.б. пішімдеу.
LC_NUMERIC: санға локализацияны қолданады
LC_MONETARY: валюталарға локализацияны қолданады
LC_TIME: күн мен уақытқа локализацияны қолданады
LC_CTYPE: таңбаларды жоғарғы немесе кіші әріпке аударғанда оқшаулауды қолданады.
LC_COLLIATE: жолдарды салыстыру кезінде жергілікті тілді қолданады
Сандар мен валюталарды пішімдеу үшін тікелей жергілікті модуль екі функцияны қамтамасыз етеді:
currency (num): пішім валютасы
format (str, num): жолдың орнына толтырғыштың нөмірін ауыстырады Келесі толтырғыштар пайдаланылады:
d: бүтін сандар үшін
f: өзгермелі нүкте нөмірлері үшін
е: экспоненциалды белгілеу үшін
Шартты оператор
Python тілінде синтаксистің қызықты ерекшелігі бар: кодта операторлық жақшалар жоқ (begin..end, {..олардың орнына операторлар қандай да бір конструкцияның ішінде орындағанын көрсетеді.
Python-да if else шартты нұсқаулығының стандартты жазбасы келесідей:
if шарт1:
оператор1 elif шарт2:
оператор2 else:
оператор3
if x > 0: if x < 2:
else:
оператор
Python-да салыстыру белгісі екі белгі == ретінде жазылады:
if x < 0: блок1
elif x == 0: # салыстыру
блок2 else:
блок3
Шартты пайдаланудың басқа мысалы:
if x < 0:
print('мало') elif x = 0:
print('средне') else:
print('много')
Мысалы,
num = int( input ('Please Enter A Number: ' ) ) if num > 5 :
print ('Number Exceeds 5' ) elif num < 5 :
print( 'Number is Less Than 5' ) else :
print ('Number Is 5' )
Күрделі жағдайлар
Қос теңсіздікті пайдалану рұқсат етілген:
if 0 < x < 2:
if 0 < y < 2: else:
оператор
еlif шартын пайдалану үлгісі:
if x < 0:
print('мало') elif -0 <= x <= 0:
print('средне') else:
print('много')
Сонымен қатар, логикалық оператор AND (және):
if x >= 30 and x <= 40:
...
if num > 7 and num < 9 :
print( 'Number is 8' ) if num = 1 or num = 3 :
print( 'Number Is 1 or 3' )
Циклдер
WHILE циклі
while циклі - шарт алдындағы цикл. Қолдану мысалы:
i = 5
while i < 15: print(i)
i = i + 2 # 5 7 9 11 13
break және continue операторлары
Break операторы-циклден шығу, Continue операторы-ағымдағы цикл итерациясынан шығу
Мысалы
a=0
while a!=10: a=a+1
if a==5:
continue print (a)
if a==7:
break print ("всё!")
FOR циклі
Python-дағы for циклында келесідей синтаксисі бар:
Мысал:
Екілік дәрежесін 1-ден 10-ға дейін шығару.
for x in range(1,11):
print ( 2**x ) # 2 4 8 16 ... 1024
Цикл санауышының қадамын өзгертуге болады:
for x in range(1,11,2): print ( 2**x )
тағы бір мысалы:
for i in 'hello world': if i == 'o':
continue
print(i, end='') # hell wrld
Break қолдану мысалы:
for i in 'hello world': if i == 'l':
break
print(i, end='') # he
Мысал-ні орнатутапсырма, бағдарламаның нәтижесін анықта
a=0 n=10
for i in range(1,n+1,2): a=a+1
if a==5:
continue print (a)
if a==7:
break print ("всё!")
Python ішкі бағдарламалар құрылымы
Python-да ішкі бағдарламалар құрылымдары процедура, функция түрінде ұйымдастырылады. Python – дағы процедура(функция), бағдарламалар жазудың негізі болып табылады.
Функциялар(процудуралар) нақты тапсырманы орындайтын және бағдарламаның басқа бөліктерінде қайта пайдалануға болатын код блогын білдіреді[2,3].
Жалпы синтаксисі:
def П-Ф_атау ([параметрлер]): инструкциялар
Функция(процудур) анықтамасы функцияның атауынан, параметрлері бар жақшалар жиынынан және қос нүктеден тұратын def – cөзінен басталады. Жақшадағы параметрлер қосымша емес. Келесі жолдан функция(процудура) орындайтын нұсқаулар блогы пайда болады. Барлық нұсқаулықтар жолдың басынан шығады.
Пiкiр жазғандар: роцедураның синтаксисін қарастырайық:
def Err(): # процедура анықтау
print ("Қате: деректер дұрыс емес" )
n = int (input('введите положительное число')) if n < 0:
Err() # процедура шақыру
Пiкiр жазғандар: роцедура - кейбір әрекеттерді орындайтын көмекші алгоритм
Бұл шақыруға болатын бағдарламаның шағын ішкі бөлігі
Пiкiр жазғандар: роцедураны анықтау def қызметтік сөзінен басталады.
Пiкiр жазғандар: роцедураны шақыру оның аты бойынша жүзеге асырылады, одан кейін дөңгелек жақшалар, мысалы, Err().
Бір бағдарламада бір процедураның көптеген шақырулары болуы мүмкін.
Пiкiр жазғандар: роцедураларды пайдалану кодты қысқартады және ыңғайлылықты арттырады.
Параметрлі процедура
Python-да процедура параметрлері қалай қолданылатынын қарастырайық. Мысал: көрсетілген таңбаны 60 рет басып шығаратын процедура жазу керек (символ пернетақтадан енгізу).
def printChar(s):
print (s)
sim = input('введите символ')
printChar(sim) # алғашқы шақыру
printChar('*') # келесі шақыру, * шығару
Жергілікті және жаһандық айнымалылар
1
x = 3 # жаһандық айнымалы
2 def pr(): # параметрсіз процедура
3
print (x) # жаһандық айнымалы мәнін шығару
4 pr()
x = 3 # жаһандық айнымалы
def pr(a): # параметрлі процедура
a = 4 # жергілікті айнымалы
print (a) # 4
pr(x) # жаһандық айнымалы параметріне жіберу (3)
Python тілінің функциясын құру мысалын қарастырайық. Мысалы:
def sumD(n): sum = 0
while n!= 0:
sum += n % 10 n = n // 10
return sum print (sumD(1075))
Функция – негізгі бағдарлама бөлігі.
Пiкiр жазғандар: роцедура секілді, функция шақыру кезінде анықталуы керек
Пiкiр жазғандар: роцедурдан айырмашылығы қайтару мәндерінде
Функцияның мәнін қайтару үшін, return пайдаланыңыз.
Функция мәнін шығару өз атымен (sumD(1075)) бірге жүреді.
Python күрделі математикалық өрнектерді құрастырудан басқа, функциялардың шақыру нәтижелерін басқа функциялардың аргументтері ретінде қосымша айнымалыларды пайдаланбай жіберуге мүмкіндік береді
Бағдарламаларды жазу кезінде әр түрлі объектілерді түрлендіру қажет. Өйткені біз тек сандық объектілермен ғана таныстық, сондықтан оларды түрлендіру үшін функцияларды қарастырамыз.
int() аргументтер берілмеген жағдайда 18 немесе 0 жолынан жасалған бүтін санды объектті қайтарады. float() саннан немесе жолдан жасалған өзгермелі нүктелі санды қайтарады.
Функциялар жұмысының сипаттамасын қайдан алуға болады? Бағдарламашылар бұл үшін құжаттаманы пайдаланады. Python функциясына
арналған құжаттама help() функциясының аты кіретін функцияның көмегімен туындауы мүмкін:
>>> help(abs)
Рекурсия –өзін шақыратын функкция командалар жинағы.Амалдардың ішінде командалар қайталанса немесе функция өз-өзі шақыратын функция рекурсия деп аталады. Мысалы, Бірінші функцияда және екінші функция бар болғаны экранға енгізу арқылы сөздер шығарылады.
Ол рекурсия яғни шексіз орындалатын функция
def f1():
print('f1 orindaldy') def f2():
print('f2 orindaldy') f1()
def f3():
print('f3 orindaldy') f3()
Рекурсияя тоқтату үшін шарт керек. Шарт арқылы рекурсияға мысал қарастыру. Осы мысалда шарт 0 ден кіші болған жағдайда "stop"stop"stop" сөзі шығарылады, ал оған дейін рекурсия функция жүзеге аса береді
Коды
 
Келеси біз математикалық есептерді рекурсия функция арқылы көрейік. Әсіресе факториал есептері шығару мақсатында ең бастысы return қайталау операторы арқылы және шарт жүргізу арқылы жүзеге асады
Коды
def fact(n): if(n==1):
return 1 else:
return n*fact(n-1)
Python модулі басқа бағдарламаларда қайта пайдалануға болатын кодпен бөлек файлды білдіреді. Модуль жасау үшін модульді білдіретін *.py кеңейтімімен нақты файлды жасау керек. Файл атауы модульдің атауын көрсетеді. Содан кейін осы файлда бір немесе бірнеше функцияларды анықтау
керек. Басты бағдарлама файлын hello.py деп атаңыз. Біз оған сыртқы модульдерді қосқымыз келеді. Бұл әрекетті орындау үшін алдымен жаңа модуль анықтаймыз, account.py деп аталатын жаңа файлды құру керек. Егер PyCharm немесе басқа IDE пайдалансаңыз, онда екі файл да бір жобаға орналастырылады.
Сурет 13 - Модуль жасау
Python бағдарламалау кезінде қателердің екі түрі кездеседі. Бірінші түрі - синтаксистік қате. Олар бастапқы кодты жазу кезінде бағдарламалау тілінің синтаксисін бұзу нәтижесінде пайда болады. Егер мұндай қателер болса, бағдарламаны құрастыруға болмайды. Кез-келген әзірлеу ортасында жұмыс істегенде, мысалы, PyCharm-те, IDE өзі синтаксистік қателерді бақылай алады және оларды қандай да бір жолмен бөле алады.
Қателердің екінші түрі - орындалу қатесі. Олар жасалған бағдарламада оны орындау кезінде пайда болады. Мұндай қателерге ерекше жағдайлар да жатады. |
Скачать 141.13 Kb.