сессия. мат тарих сессия. Xixхх . даы математиканы жаа баыттары
 Скачать 149.26 Kb.
|
|
XVIII ғасырдағы математиканың жалпы сипаттамасы. Ресейде математикалық білімнің белсенді дами бастауы XVIII ғасырдан басталады. Сол кездері Петр патшаның бұйрығы бойынша теңіз флотын қалыптастыруға байланысты қорғаныс және азаматтық сала кадрларын дайындау үшін математикалық-навигациялық мектеп ашылған болатын. Алғашқы жылдардан бастап-ақ бұл бағыттағы жұмыстар қайнап жүре бастады. Мектепте жұмыс істеуге тек орыстар ғана емес шет елдерден де мұғалімдер шақыртылды. Олар арифметика, геометрия, алгебра және тригонометрия бойынша сабақтар жүргізді. Сол кезде олардың арасында ең танымал ұстаздар – ағылшын Эндрью Фарвархсон және орыс педагогы Леонтий Филиппович Магницкий болды. Мектеп ашылысымен математикаға арналған кітаптардың шығарылуы қажет бола бастады және ондай кітаптар жазылды да. Соның бірі, орыс халқының ең алғашқы оқулығы Л.Ф.Магницкийдің атақты «Арифметика» кітабы болған еді. 1703 жылы «Логарифмдер, синустар, тангенстер және секанстар кестелері» кітабы баспадан шығарылды. Алайда, Ресейде математикалық кітаптар шығару және математиканың дамуының жаңа кезеңі 1724 жылғы Ғылым Академиясының ашылуымен және Ресейге атақты Леонардо Эйлердің келуімен байланыстырылады. Л.Эйлер өзінің ұлы математик және энциклопедист ғалым болғанымен белгілі, бірақта ол сонымен қатар механика, астрономия, оптика, география сияқты ғылымдармен де белсенді шұғылданған. Ресейде жүріп Л.Эйлер білім беруге және математиканы оқытуға да аса көп көңіл бөлген. Оның осы саладағы «Арифметикағажетекші» (1740-1760 ж.ж), «Әмбебап арифметика» (1768-1769) сыяқты еңбектері Ресей математикасының дамуына үлкен әсеретті, әсіресе, екінші кітабы алгебраны оқып үйрену шілерге өте қолайлы және жеңіл болды. XVIII ғасырдың жартысы XIX ғасырдың басында математикалық кітаптарды шығару дамуының екінші кезеңі басталды. Сол кездері Л.Эйлердің көптеген шәкірттері және математик-әдіскерлер Ресейдің білім беру орталықтарында: Ғылым Академиясының жанындағы гимназиясы мен университетінде, Петербургтегі мұғалімдер семинариясында, Теңіз академиясында аянбай еңбек етті. Н.И.Фусстың Л.Эйлердің әдістемелеріне сүйеніп жазған кітаптары алгебра мен арифметиканы оқып үйренушілерге өте тиімді әсер етті. Жалпы XIX ғасырдағы, тіпті А.П.Киселевтің кітаптарына дейін Н.И.Фусстың кітаптары Ресейдегі математикалық білімнің қалыптасуына оң әсерін тигізді. Сол жылдары М.Е.Головин халықтық училищелерге арнап арифметикадан, алгебрадан, геометрия, механика және архитектурадан бірнеше кешенді арнайы оқулықтар жазды, бұл кітаптар кезінде бірнеше рет қайталап баспадан шығар тылды. Соңғы 10-шы басылымы 1822 жылға тиесілі. 1798 ж. «Геометрия элементтерін жетілдірудегі тәжірибе» деген атпен орыс академигі С.Е.Гурьевтің кітабы шықты. Ғалым-ұстаз Т.С.Полякованың ойынша бұл кітап Еуропадағы ең алғашқы математикадан дайындалынған әдіскерлік бағыттағы кітап болған. С.Е.Гурьев - талантты математик, Ғылым Академиясындағы өзінің үлкен ғылыми іскерлік жұмыстарымен белгілі болған. 1784 жылдан бастап әртүрлі оқу орындарында қарапайым оқытушы болып математика курстарынан сабақтар жүргізген. Ең қызығы, оның негізгі әдіскерлік идеясы, бұл – математиканың концентрлік курсын құру болатын. С.Е.Гурьев өзінің математикалық білім беруін былайша топтайды: 1. Балалар арифметикасы мен геометриясы ; 2. Нағыз геометрия мен есептеу ғылымы (ол нағыз арифметика мен қарапайым алгебралық есептеулерді және сфералық тригонометриялық білімдерді құрайды). 3. Жоғарғы математика (ол теңдеулер мен функциялар теориясынан, дифференциалдық, интегралдық және вариациялық есептеулерден тұрады). XVIIІ ғасырдағы Петербург ғылым Академиясындағы математика XVIII ғасырда Ресейде тек екі ғана ғылыми-оқулық орталық болған болатын: Петербург ғылым академиясы (1724 ж.) және Мәскеу университеті (1755 ж.). Сондықтан математика және онымен байланысты пәндер бойынша ғылыми жұмыстар Л.Эйлердің және оның оқушыларының нәтижелерімен ғана шектелді. Ол кездері Ресейде білімді адамдар аздау болғандықтан Л.Эйлердің өте көп және маңызды ғылыми жұмыстары көпшілікке жетпеді, өз ғылыми мектебі төңірегінде қалып отырды. М. В. Ломоносовтың математика, оның маңызы және әдістері ерекшеліктері туралы айтқан ой-пікірлері өз дамуын жалғастыра алмады. XVIII ғасырда Мәскеу университеті негізінен жалпы білімдік бағытты орындады. Университеттегі бұл жағдайлар XIX ғасырдың бірінші жартысынан бастап өзгере бастады, өйткені, Ресейдегі жаңа капиталистік өндіріс патшалықтың қарсылығына қарамастан кейбір реформаларды жүргізуге мәжбүр етті. Мұнда Ресей экономикасын жақсартудағы ғылым және білім рөлінің өсуі ол жағдайларды жаңа универси теттер ашуда ескеруге тура келді. XIX ғасырдың басы Ресейде көптеген жаңа университеттердің ашылуларымен ерекшеленді: Тарту (1802), Вильнюс (1803), Қазан (1804), Харьков (1805), Петербург (1819) және Киев (1834) универси теттері. Сол ғасырдың екінші жартысында тағы да үш университет ашылды: Одессалық (1865), Варшавалық (1869) және Томскілік (1888). Ол кездері университеттер орта және төменгі деңгейдегі оқу орындарына да басшылық жасайтын еді, олардың негізгі көрсеткіштерінің біріне математика бойынша ғылыми зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру мәселесі кірді. Осы процестің екінші бір маңызды жағы, ол – орта оқу орындарында математиканы оқытудың деңгейін көтеру, математикалық әдебиеттерді, оның ішінде журналдар да шығару және ғылыми математикалық қоғамдардың пайда болуы еді. XIX ғасырдың орта шенінде Ресей университеттерінде шын мағынада математи калық ғылыммен айналысу жандана бастады, бұған кейбір қалаларда математик-ғалымдардың жалпы ортақ тақырыптар бойынша бірігулері де оң әсерін тигізді, бұл жағдайлар ғылыми мектеп тердің ұйымдастырылуларына алып келді. Математикалық зерттеулер саласындағы алғашқы ғылыми орталық Петербургте, дәлірек айтқанда Петербург ғылым академиясында құрылды. Осыдан кейін барып университеттер төңірегінде басқа да математикалық орталықтар және мектептер құрыла бастады - Қазанда, Мәскеуде, Киевте, Харьковте және басқа да қалаларда. Жоғарыда атап кеткеніміздей, Ұлы Л.Эйлердің тұсында Петербург математикалық мектебі жоғары деңгейдегі ғылыми орталық болып тұрды. Бірақта Л.Эйлер қайтыс болғаннан кейін (1783 ж.) Петербургтегі математикалық зерттеулер деңгейі төмендеп кетті. Тек XIX ғасырдың 20-шы жылдарынан бастап ондағы математикалық зерттеулер қайтадан жаңа деңгейге көтеріле бастады. Бұған негізгі себепкер – атақты Ресей ғалымдары М. В. Остроградский мен В. Я. Буняковскийлер болды, екеуі де украинаның тумалары болған еді. Екеуі де жақсы ғылыми математикалық дайындықты Парижде алды, ол кездері математикалық ғылымның нағыз орталығы Париж болған болатын. Бұл жағдай Петербург математиктерінің сол замандағы ең мықты математиктер идеялары мен қаруланып зерттеулер жүргізулеріне мүмкіндіктер берді. XX ғасырдағы математика. 20 ғасырда Алгебраның өрістер теориясы, сақиналар теориясы мен топтардың жалпы теориясы, топологиялық алгебра мен құрылымдар теориясы, 1940 — 1950 жылдары жартытоптар мен квазитоптар теориясы, әмбебап Алгебралар теориясы, категориялар теориясы сияқты жаңа бөлімдері пайда болды. Қазақстанда 1950 жылдан бастап алгебр. сандар теориясының кейбір мәселелері Б.М. Оразбаевтың басшылығымен ҚазПИ-де зерттелді. 1967 жылдан Қазақстан ғылым академиясының Математика және механика институтында, ҚазМУ-де, ҚарМУ-де, ҚазПИ-де модельдер теориясының кейбір мәселелері зерттелуде. 1980 жылдан бастап Алгебраның топтар теориясы (В.С. Молдағалиев), Алгебралық геометрия (Ғ. Мұстафин), Ли Алгебрасы (А.С. Жұмаділдаев), К-теория (М.М. Телемтаев) және Алгебраның алгоритмдік мәселелері (У.У. Өмірбаев) салаларынан зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Алгебра негізінен: сызықты Алгебра, көпмүшеліктер Алгебрасы, векторлық Алгебра, тензорлық Алгебра, өрістер теориясы, сақиналар теориясы, топтар теориясы, құрылымдар теориясы т.б. салалардан тұрады. Алгебра физикада, кибернетикада, матем. экономикада т.б. кеңінен қолданылады. ХХ ғасырдың басында І дүниежүзілік соғысқа дейін өткен ғасырдың математикалық еңбектері одан әрі дамыды. Ғылым Еуропада, Германия мен Францияда және Америка құрама штаттарында белгілі ғалымдар шоғырланып жұмыс жасады. Ресейде Чебышев мектебі, Англияда теориялық механика мен математикалық физика дамыды. 1871 жылы Берлинде «Бір жылғы математикадағы жетістіктер» деген рефераттық журнал шығатын болды. Мәселен, 1868 журналда математикадан,механикадан, математикалық физикадан, астрономиядан және геодезиядан 900-ге жуық еңбектер жарияланды. Еңбектер он екі бөлімнен тұрды: 1) тарих және философия; 2) алгебра; 3)сандар теориясы 4) ықтималдықтар теориясы; 5) қатарлар; 6) дифференциалдық және интегралдық теңдеулер; 7) функциялар теориясы; 8) аналитикалық геометрия; 9) синтетикалық геометрия; 10) механика; 11) математикалық физика; 12) геодезия және астрономия. 1868 жылғы алгебра (2-бөлім) үш тараудан тұрды: теңдеулер; формалар теориясы; ауыстырулар; группалар теориясы;анықтауыштар және эллиминация. ХІХ ғасырдың ортасында арнайы математикалық қоғамдар ұйымдастырылды, бірақ олар алғашқыда белгілі бір қалалармен байланысты болды. Мысалы, бір уақытта дерлік негізі қаланған Мәскеулік математикалық қоғам (1864) және Лондондық математикалық қоғам (1865). Математикалық логика математикалық пәннің тізіміне орнықты кірген деп есептеуге болатын; оның жағдай туралы секциялық мәжілісте Э.Шредер (1841-1902, Германия) баяндама жасады. Ал Дж.Пеано пленарлы мәжілісте өзінің басып шығарған «Математикалық формулалар» атты шығармаларының мазмұнымен таныстырды. Дж.Пеаноның бұл шығармасында сол кезеңдегі бүкіл математика курсы Пеано құрастырған математикалық логика таңбаларымен баяндалуы тиіс болған (1895-1908, бес томдық). ХХІ ғасырдағы әлемге аты белгілі қазақстандық ғалым-математиктер. Уалбай ӨМІРБАЕВ. 30 жылдай мықтылардың өзі жауабын таба алмаған есептің шешімін тапқан математикті танисыз ба? Бұл сұраққа барлық оқырман бірдей «иә» деп жауап бере алмасы анық. Нагата есебі – афиндық алгебралық геометрия саласындағы күрделі проблемалардың бірі, 3 өлшемнен тұратын есеп. У.Өмірбаев өзінің табандылығы мен тапқырлығы арқылы еркін алгебрадағы Кон және Каргаполов секілді белгілі ғалымдар қойған математикалық мәселелерді шешіп жүрді. Кейін мұнымен де тоқтамай 30 жылдан бері шешілмей келген жапон математигі Нагата проблемасының түйінін тарқатты. Бұл да оған оңайға соққан жоқ. Жапондық Нагата өзінің күрделі проблемалық есебін 1972 жылы құрастырған екен. Осы есепті шешуге әлемнің қаншама ғалымы тырысып көрді. Кейіпкеріміз 10 жылдай еңбектеніп, математикалық жұмбақтың жауабын тапқандай болды. Тек жауабы қарама-қайшылықтарға толы болғандықтан, жұмысын қайта қарады. Әлі де піспеген жұмыс екенін анықтаған ол тағы екі жыл еңбектеніп көрді. Ақыры Нагата есебінің толық шешімін тапты. Математика әлеміндегі осындай күрделі есептерді шешкен еңбектері үшін қазақстандық ғалым 2007 жылы Американың математикалық қоғамының жоғары дәрежелі «Мур» сыйлығын иеленді. 2009 жылы кейіпкеріміздің еңбектері Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылды. Сонда оның ғылыми еңбек жолы мен шығармашылығына қатысты пікір білдірген 19 адамның 17-сі шетелдік ғалымдардан болды. Өйткені У.Өмірбаев өзінің жауаптарын жылдар бойы шетелдік ғылыми конференциялардың мінберлерінде сағаттап аяққа тік тұрып дәлелдеді. Оның осы саладағы зерттеу еңбегіне арналған әлемдік деңгейдегі ғалымдардың пікірі 50 бетке дейін жетіп, математика ғылымындағы беделді халықаралық басылымдардың бірі саналатын Американың математикалық қоғамының арнайы журналына жарияланды. XIX ғасырдағы математиканың дамуының сипаты X1Xғасырдың бірінші жартысында математикаға үлес қосқан Гаусс, Коши, Галуа, Абель, Бояи, Лобачевский сияқты математиктер. Он сегізінші және он тоғызыншы ғасырларда математика патшасы атанған Карль Фридрих Гаусс болды. Ол 1777 ж. немістің Брауншвейг қаласында қарапайым семьяда туған. 1795-1798 жылдары Гаусс Геттингенде оқиды да, 1799 ж. Хельмштедте бірден докторлық дәреже алады. 1807-1855 жылдарда астрономиялық обсерваторияның директоры және университет профессоры болып істейді. Гаусс жастайынан математикаға көптеген жаңалықтар ашады. Ол 1795 ж. Эйлердің тәуелсіз сандар теориясындағы квадраттық арақатыс заңын табады. Оның көптеген жаңалықтары 1799 жылғы докторлық диссертациясында және 1801ж. «Арифметикалық зерттеулерінде» жазылған. Диссертацияда теңдеудің дәреже көрсеткішінде қанша бірлік болса, сонша түбірі болатыны туралы теорема келтірген.Гаусс «Арифметикалық зерттеулерінде» негізгі орынға квадраттық формалар мен қалыңдылар (вычет) теориясы, екінші дәрежелі салыстыруларды қойған. Бұл еңбектегі басты жетістік- квадраттық арақатынас заңы.Гаусс математикалық есептеулерін астрономияда қолданған. 1801 ж. астрономдар Пиации мен Палермо жаңа планетаны (астреоидты) Церераны ашады. Гаусс жаңа планетаның орбитасын есептеуді сегізінші дәрежелі алгебралық теңдеу түрінде шешеді. 1802ж. екінші астероид Паллада ашылады. Осыған байланысты Гаусстың эллипсоидтардың тартылуы және механикалық квадратуралар және ғасырлық ұйытқулар туралы «Аспан денелері қозғалысының теориясы» атты еңбегі шығады. Гаусс 1820 жылдан соң геодезиямен айналысады. Осы кездегі ең маңыздысы – «Қисық беттерге қатысты жалпы зерттеулер» атты еңбегі. Мұнда ол геометриялық практиканы теориямен байланыстырады. Геодезиямен бірге Гаусс сандар теориясымен де айналысады. Гаусс өзінің «Арифметикалық зерттеулерінде» комплекс сандар теориясын қолданады. Комплекс сандарды жазықтық нүктелерімен кескіндейді. Гаусс биевклидтік геометрияның негізін қалаушы болып табылады. XIX ғасырдың бірінші жартысында Францияда бірнеше ірі матемкатиктер топтасады. Олардың ішінде Огюстен Коши де бар. Кошидің атақты екі жаңалығы болды: бірі-комплекс айнымалы функциялар теориясы, екіншісі-математикалық анализдің қатаңдығы. Комплекс айнымалы функциясы Кошиге дейін де енгізілген. Бірақ ол Даламбер ұғымын пайдаланып, геометриялық қатарларды алғашқы болып зерттейді, функция туындысын анықтайды. Шектің анықтамасы бойынша болғандашегін келтіреді. Шексіз аз айнымалыны шегі нөлге тең болатын айнымалы сан ретінде қарастырады. Қатардың жинақылығының белгісі де Кошидің атымен аталады. Дифференциалдық теңдеулер мен жүйенің шешімінің бар болуын Коши алғашқы болып дәлелдеген. Математик Эварист Галуа 1811 жылы Париж қаласында дүниеге келген. Галуа топтар теориясын баяндаған. Галуа теориясында кез-келген дәрежелі алгебралық теңдеулерді шешу, кубты екі еселеу және биквадрат теңдеулерді шешу қаралған. Галуаның абель интегралдары деп аталатын бір айнымалының алгебралық функцияларының интегралдары туралы да жаңалықтары бар. Он тоғызыншы ғасырда шыққан Норвегиялық математик Нильс Генрих Абель болды. Студент кезінде ол бесінші дәрежелі теңдеуді шешіп, кейін қатесін табады. Бұл Абелдің атақты еңбегі болды. Осы еңбегі үшін арнайы степендия алды. Абель қатарлар жиыны туралы еңбек жазды. Оның интегралдық теңдеу, абелдік функциялар туралы абельдік теоремасы да бар. Геометрия саласында да көптеген жұмыстар істеген. Проективтік геометрияны дамытуға өз үлесін қосты. Биевклидтік геометрия - қазіргі математиканың туып, қалыптасуындағы ерекше мәні бар жаңалық. Үлкен жетістіктерге жеткен Гаусс, Бояи және Н.И.Лобачевскийдің есімдерін атауға болады. Биевклидтік геометрияны жасаушылар орыстың ұлы математигі Н.И.Лобачевский мен венгрлік Янош Бояи болды. Бояи Евклидтің бесінші постулатына келесі жаңалықты ашты: «Жазықтықта берілген түзуге ондағы басқа нүкте арқылы ол түзумен қиылыспайтын шексіз көп түзу жүргізуге болады деген басқа аксиомаға негізделген Евклидтік емес жаңа геометрияны құруға болады екен». Бұл Гаусс пен Лобачевскийдің идеясы еді. Орыс халқының данышпаны Н.И.Лобачевский миллиондар табынған Евклидпен сайысқа түсіп, «геометрия атасының» өзінен озып кетті. Россияда тұңғыш рет үлкен математиканың туын тігіп, бүкіл елге танытты. Дүние жүзінде геометрия негіздемелері мен Лобачевскийдің геометриясы жөнінде жеті мыңдай кітап бар. Н.И.Лобачевский математиканың әр түрлі салаларында еңбек етіп, көптеген жаңалықтар енгізді. Математикалық анализде функция ұғымын тереңдетті, сан қатарларының бір жинақылық белгісін тағайындады, тригонометриялық қатарлар теориясын жетілдірді, бірнеше анықталған меншіксіз интегралдың мәнін есептеп шығарды. Лобачевскийдің «Алгебрасы» сол кездегі жоғары алгебраның ең жақсы және толық оқулықтарының бірі болды. Ол куб теңдеуді шешудің жаңа жолын көрсетті, ықтималдықтар теориясынан да мақала жазды.. Н.И.Лобачевский геометриясының кейбір принцптік ерекшеліктерін атап өтейік: Үлкенді-кішілі ұқсас фигуралар мүлде болмайды. Үшбұрыштың ішкі бұрыштарының қосындысы-айнымалы шама, ол әрдайым екі тік бұрыштың қосындысынан кем болып отырады. Пифагор теоремасы дәл емес, ол тік бұрышты үшбұрыштың қасиетін жуық түрде ғана сипаттайды. Ешқандай үшбұрыштың ауданы шамадан аса алмайды. Дөңгелектің ауданы радиусының квадраты мен санының көбейтіндісіне жуық түрде ғана тең болады. Кейбір үшбұрыштарды сырттай шеңбер сызуға болмайды. Қарастырылатын фигура үлкен болған сайын евклидтік геометрия мен Лобачевский геометриясының арасындағы алшақтық арта түседі, ал фигура кішірейген сайын кемиді де, екі геометрия біріне-бірі жақындай береді. XX ғасырға дейінгі Ресейдегі математика. Ресейде математикалық білімнің белсенді дами бастауы XVIII ғасырдан басталады. Сол кездері Петр патшаның бұйрығы бойынша теңіз флотын қалыптастыруға байланысты қорғаныс және азаматтық сала кадрларын дайындау үшін математикалық-навигациялық мектеп ашылған болатын. Алғашқы жылдардан бастап-ақ бұл бағыттағы жұмыстар қайнап жүре бастады. Мектепте жұмыс істеуге тек орыстар ғана емес шет елдерден де мұғалімдер шақыртылды. Олар арифметика, геометрия, алгебра және тригонометрия бойынша сабақтар жүргізді. Сол кезде олардың арасында ең танымал ұстаздар – ағылшын Эндрью Фарвархсон және орыс педагогы Леонтий Филиппович Магницкий болды. Мектеп ашылысымен математикаға арналған кітаптардың шығарылуы қажет бола бастады және ондай кітаптар жазылды да. Соның бірі, орыс халқының ең алғашқы оқулығы Л.Ф.Магницкийдің атақты «Арифметика» кітабы болған еді. 1703 жылы «Логарифмдер, синустар, тангенстер және секанстар кестелері» кітабы баспадан шығарылды. Алайда, Ресейде математикалық кітаптар шығару және математиканың дамуының жаңа кезеңі 1724 жылғы Ғылым Академиясының ашылуымен және Ресейге атақты Леонардо Эйлердің келуімен байланыстырылады. Л.Эйлер өзінің ұлы математик және энциклопедист ғалым болғанымен белгілі, бірақта ол сонымен қатар механика, астрономия, оптика, география сияқты ғылымдармен де белсенді шұғылданған. Ресейде жүріп Л.Эйлер білім беруге және математиканы оқытуға да аса көп көңіл бөлген. Оның осы саладағы «Арифметикағажетекші» (1740-1760 ж.ж), «Әмбебап арифметика» (1768-1769) сыяқты еңбектері Ресей математикасының дамуына үлкен әсеретті, әсіресе, екінші кітабы алгебраны оқып үйрену шілерге өте қолайлы және жеңіл болды. XVIII ғасырдың жартысы XIX ғасырдың басында математикалық кітаптарды шығару дамуының екінші кезеңі басталды. Сол кездері Л.Эйлердің көптеген шәкірттері және математик-әдіскерлер Ресейдің білім беру орталықтарында: Ғылым Академиясының жанындағы гимназиясы мен университетінде, Петербургтегі мұғалімдер семинариясында, Теңіз академиясында аянбай еңбек етті. Н.И.Фусстың Л.Эйлердің әдістемелеріне сүйеніп жазған кітаптары алгебра мен арифметиканы оқып үйренушілерге өте тиімді әсер етті. Жалпы XIX ғасырдағы, тіпті А.П.Киселевтің кітаптарына дейін Н.И.Фусстың кітаптары Ресейдегі математикалық білімнің қалыптасуына оң әсерін тигізді. Сол жылдары М.Е.Головин халықтық училищелерге арнап арифметикадан, алгебрадан, геометрия, механика және архитектурадан бірнеше кешенді арнайы оқулықтар жазды, бұл кітаптар кезінде бірнеше рет қайталап баспадан шығар тылды. Соңғы 10-шы басылымы 1822 жылға тиесілі. 1798 ж. «Геометрия элементтерін жетілдірудегі тәжірибе» деген атпен орыс академигі С.Е.Гурьевтің кітабы шықты. Ғалым-ұстаз Т.С.Полякованың ойынша бұл кітап Еуропадағы ең алғашқы математикадан дайындалынған әдіскерлік бағыттағы кітап болған. С.Е.Гурьев - талантты математик, Ғылым Академиясындағы өзінің үлкен ғылыми іскерлік жұмыстарымен белгілі болған. 1784 жылдан бастап әртүрлі оқу орындарында қарапайым оқытушы болып математика курстарынан сабақтар жүргізген. Ең қызығы, оның негізгі әдіскерлік идеясы, бұл – математиканың концентрлік курсын құру болатын. С.Е.Гурьев өзінің математикалық білім беруін былайша топтайды: 1. Балалар арифметикасы мен геометриясы ; 2. Нағыз геометрия мен есептеу ғылымы (ол нағыз арифметика мен қарапайым алгебралық есептеулерді және сфералық тригонометриялық білімдерді құрайды). 3. Жоғарғы математика (ол теңдеулер мен функциялар теориясынан, дифференциалдық, интегралдық және вариациялық есептеулерден тұрады). |