есептер. Күрделі есептерді шығару тәсілдері. Крделі есептерді шыару тсілдері І. Генетикалы ымдар
 Скачать 1.77 Mb.
|
|
Күрделі есептерді шығару тәсілдері І. Генетикалық ұғымдар Берілген генетикалық ұғымдарды анықтамасы бойын сәйкестендіріңіз.
І. Генетикалық ұғымдар Берілген генетикалық ұғымдарды анықтамасы бойын сәйкестендіріңіз.
ІІ. Генетикалық белгілеулер. Ата-аналық дара – Аналық белгі – Аталық белгі – Будандастыру – Гамета – Ұрпақ – ІІ. Генетикалық белгілеулер. Ата-аналық дара – P Аналық белгі – Аталық белгі – Будандастыру – x Гамета – G Ұрпақ – F ІІІ. Генотип жазу, оқу, гамета түзу. 1-есеп Адамның қара(А) шашы ашық(а) түстен, ал бұйра(В) шашы тік(b) шашынан басым. Берілген буданның генотипін жазыңыз: А) Дигетерозиготалы қара, бұйра шашты; Ә) Ашық түсті, гетерозиготалы бұйра шашты; Б) Ашық түсті, тік шаш; Қандай гамета түзілетінін анықтаңыз. В) Ааbb; Г) ААbb; Ғ) ааВВ ІІІ. Генотип жазу, оқу, гамета түзу. 1-есеп Адамның қара(А) шашы ашық(а) түстен, ал бұйра(В) шашы тік(b) шашынан басым. Берілген буданның генотипін жазыңыз, қандай гамета түзілетінін анықтаңыз. А) Дигетерозиготалы қара, бұйра шашты - AaBb Ә) Ашық түсті, гетерозиготалы бұйра шашты - ааВb Б) Ашық түсті, тік шаш - аавв В) Ааbb; Г) ААbb; Ғ) ааBB G Ab, ab G Ab G aB Есеп 2. (Жыныс генетикасы мен қан топттарына арналған) Қандарының ұю қабілеті сау, А қан тобына жататын әйел В қан тобына жататын сау ер адамға тұрмысқа шығады. Бұл отбасында үш бала туылған. Айман – сау, қан тобы А; Ерлан – сау, қан тобы О; Шыңғыс – гемофилик, қан тобы А. Әйелдің әке-шешесі сау болғаны белгілі, шешесінің қан тобы О, әкесінің қан тобы АВ болған. Ал күйеуінің әке-шешесі сау, қан топтары А және В болған. Шыңғысқа гемофилия ауруы кім арқылы берілгенін және барлық отбасы мүшелерінің генотипін анықтаңыздар. Қыздың әке-шешсі Жігіттің әке-шешесі Р І0І0 ХНХh х ІАІВ ХНУ Р ІАІ0 ХНХН х ІВІ0 ХНУ Р ІАІ0 ХНХh х ІВІ0 ХНУ
Қыздың әке-шешсі Жігіттің әке-шешесі Р І0І0 ХНХh х ІАІВ ХНУ Р ІАІ0 ХНХН х ІВІ0 ХНУ Р ІАІ0 ХНХh х ІВІ0 ХНУ
Түсіндірмесі Шешесі ІІ, әкесі ІІІ қан тобы болып отыр, олардың бір баласының яғни Ерланның қан тобы І топ. Демек әке-шешесі гетерозиготалы екендігін анықтаймыз. Бұл отбасында үш бала бар, оның біреуі гемофилик, ол ұл бала, демек гемофилия ауруы анасы арқылы беріледі, сондықтан анасы тасымалдаушы. Жауабы: Шыңғысқа гемофилия ауруы анасы арқылы беріледі, себебі анасы тасымалдаушы. Есеп 3 Анасы ІІ-ші резус-оң қан тобы бар, ал әкесі ІІІ-ші резус-оң қан тобы бар отбасында 1-ші резус-теріс қан тобы бар бала дүниеге келді. Бұл отбасында ІV-ші резус-теріс қан тобы бар баланың туылу ықтималдылығын анықтаңыз. Р ІAІ0 Rr+ x ІBІ0 Rr+ G ІAR, ІAr, І0R, І0r; ІBR, ІBr, І0R, І0r;
Р ІAІ0 Rr+ x ІBІ0 Rr+ G ІAR, ІAr, І0R, І0r; ІBR, ІBr, І0R, І0r;
Түсіндірмесі Белгі: Ген: Генотип: Оң резус – R - RR+, Rr+ Теріс резус – r - rr- Ата-анасы оң резус болып, бірақ теріс резус (rr-) бала өмірге келетін болса, онда ата-анасының резусы гетерозиготалы болғаны (Rr+). Барлығы 16 ұрпақ, оның 1-уі ғана ІV-ші резус-теріс қан тобы. Демек 16 – 100% 1 – х Х = 1х100/16 = 6,25% Жауабы: ІV-ші резус-теріс қан тобы бар баланың туылу ықтималдылығы – 6,25% Есеп 4 Гүлі күлгін түсті жоңышқа өсімдігін гүлі сарымен будандастырғанда бірінші ұрпақта барлық гүлі жасыл болған. Жасыл гүлді өсімдіктерді өзара тозаңдандырғанда белгілер екінші ұрпақта ажыраған. 169 жасыл гүл, 64 күлгін, 67 сары және 17 ақ гүлді болған. Белгілер қалай тұқым қуалайды? Белгі: Күлгін – А+в Сары - а+В Жасыл – А+В Ақ - а+в 1) Р ААвв х ааВВ күлгін сары G Aв; аВ; Ғ1 АаВв жасыл
2) Р АаВв х АаВв жасыл жасыл G АВ, Ав, аВ, ав; 169 : 64 : 67 : 17 = 9 : 3 : 3 : 1 Жасыл – 9, күлгін – 3, сары – 3, ақ – 1; 169:17 = 9,9; 64:17 = 3,7; 67:17 = 3,9; 17:17 = 1 Есеп 5 Егер қара нәсілді қыз А1А1 А2А2, ақ нәсілді жігітке а1а1 а2а2 тұрмысқа шықса, олардың болашақ балаларының қаншасы қара нәсілді, мулат, ақ түсті болады? (Қара нәсіл екі доминантты ген гомозиготалы болған жағдайда және үш доминантты генмен, мулат екі доминантты белгімен, ақ нәсіл үш рецессивті белгімен анықталады). 1) Р А1А1 А2А2 х а1а1 а2а2 G А1А2 а1 а2 F1 А1a1 А2а2 2) Р А1a1 А2а2 х А1a1 А2а2
1) Р А1А1 А2А2 х а1а1 а2а2 G А1А2 а1 а2 F1 А1a1 А2а2 2) Р А1a1 А2а2 х А1a1 А2а2
Жауабы: қара – 4 (25%) , мулат – 7 (43,75% ), ақ нәсіл – 5 (31,25%); Есеп 6 (толымсыз доминанттылық) Жемісі ақ түсті екі асқабақ өсімдігін өзара будандастырғанда екінші ұрпақта 67 өсімдік ақ жемісті, 19 сары және 6 өсімдік жасыл жемісті болған. Ата-анасының және өсімдіктердің генотипін анықтаңдар. Белгі: Ген Генотип Сары - А - АА Жасыл – а - аа Ақ ---- - Аа Р Аа х Аа G А, а; А, а; Ғ2 АА, Аа, Аа, аа; сары ақ ақ жасыл 1 : 2 : 1 19 : 67 : 6 Есеп 7 Кестеде әртүрлі а-РНҚ тізбектері келтірілген. Осы а -РНҚ-лардан трансляцияланатын аминқышқылдар түрлерін анықтаңыз. Генетикалық код кестесін пайдаланыңыз.
Есеп 8 5’AAUCCGUAAAUGAGACCGUCGAUCAAUUAGCG3’ а-РНҚ бойынша синтезделген пептидтегі аминқышқыл-дарының максималды саны неше болуы мүмкін? А) 6; В) 9 С) 10 Д) 7 Есеп 9 Оқушы митохондрияның диаграммасын салды. Оның сызықтық ұлғаюы × 20000, ұзындығы 5 см. Митохондрияның нақты өлшемін анықтаңыз. Есеп 10 Ядроның нақты өлшемі 7,6 мкм, суреттің ұзындығы 19 см. Оның сызықтық ұлғаюын есептеңіз. Есеп 9 Оқушы митохондрияның диаграммасын салды. Оның сызықтық ұлғаюы × 20000, ұзындығы 5 см. Митохондрияның нақты өлшемін анықтаңыз. Шешуі: Сызықтық ұлғаю = сурет өлшемі / нақты өлшем. Сурет өлшемі = нақты өлшем * сызықтық ұлғаю. Нақты өлшем = сурет өлшемі / сызықтық ұлғаю. Н.Ө = С.Ө /С.Ұ = 50 мм / 20000 = 50000 мкм /20000 = 2,5 мкм Есеп 10 Ядроның нақты өлшемі 7,6 мкм, суреттің ұзындығы 19 см. Оның сызықтық ұлғаюын есептеңіз. Шешуі: Сызықтық ұлғаю = сурет өлшемі / нақты өлшем. 19 см = 190 мм С.Ұ = С.Ө/Н.Ө = 190мм/7,6 мкм=190 000мкм/7,6 мкм=25 000 |