№1 практикалық жұмыс
Топографиялық картаны пайдаланып нүктелер арасындағы қашықтықты өлшеу
Жер бетінің шағын бөлігінің кішірейтілген ұқсас бейнесін план деп атайды.
Карта дегеніміз жер бетінің едәуір аумағының, қисықтығын ескере отырып, картографиялық проекцияда дайындалып кішірейтілген бейнесі.
Жұмыстың мақсаты: масштабтармен танысу және олар арқылы инженерлік есептерді шешу:
а) сызықтың жер бетіндегі горизонталь ұзындығын масштаб арқылы планға салу;
б) пландағы сызық бойынша оның жер бетіндегі горизонталь ұзындығын анықтау.
Керекті құралдар: өлшеуіш-циркуль, көлденең масштаб, 1:10000 және 1:25000 масштабтағы топографиялық карталар.
Жұмыстың мазмұны және орындау тәртібі
Масштаб дегеніміз пландағы сызықтың өзіне сәйкес жер бетіндегі горизонталь ұзындығына қатынасы. Масштабтар сандық, сызықтық және көлденең болып бөлінеді. Егер масштаб бөлшек сан арқылы, яғни 1:2000, 1:5000 және т. с. с. болып көрсетілсе, онда ол сандық масштаб деп аталады.
Сандық масштабтың алымы 1-ге тең, ал бөлімі жер бетіндегі горизонталь ұзындықтың планда немесе картада неше есе кішірейтілгендігін көрсетеді.
Сандық масштабтың көмегімен мынадай есептерді шығаруға болады:
жер бетіндегі 47,13 м ұзындықтың сандық масштабы 1:1000, оның пландағы мөлшерін табу қажет. Ол үшін берілген ұзындықты сантиметрлік өлшемге келтіріп, сандық масштабтың бөліміне бөлу керек, яғни
2) 1:500 масштабтағы планда өлшеуіш-циркуль арқылы алынған 4,19 см кесіндінің жер бетіндегі горизонталь ұзындығын анықтау үшін оны масштабтың бөліміне көбейтіп, 100-ге бөлу керек, яғни
Практикада осындай есептеулерді жүргізу қолайсыз, сондықтан сызықтық масштаб қолданылады.
2.1 а – суретте 1:500 сандық масштабқа сәйкес сызылған сызықтық масштабта 16,0 м және 33,0 м ұзындықтары бейнеленген.
Сызықтық масштабты пайдаланғанда оның 0-ден сол жақтағы негізінің ұсақ бөліктері аралығын көзбен ажырату қиынға соғады. Сондықтан өте жоғары дәлдікті қажет ететін жұмыстарда, масштаб негізі а = 2 см-ге тең көлденең масштаб қолданылады.
2 б – суретте 64,4 м 125,6 м және 189,5 м-лік горизонталь ұзындықтар 1:2000 масштабта көрсетілген.
а)
2.1– сурет
Көлденең масштабтың ең кіші бөлігі - ав АО кесіндісінің 1/100 – не, яғни 0,2 мм-ге сәйкес келетін жер бетіндегі горизонталь ұзындықты көлденең масштабтың дәлдігі деп атайды. Масштабтың дәлдігі t келесі формуламен анықталады.
 (2.1)
мұндағы а – масштабнегізі; m – масштаб негізінің бөліктер саны; n – масштаб биіктігінің бөліктер саны; М - сандық масштабтың бөлімі.
Масштабтар бойынша тапсырма
1. Берілген сандық масштаб бойынша жер бетіндегі ұзындықтардың пландағы кесінділерін анықтау (2.1- кесте).
2. Планда кесінділер берілген. Планның масштабы бойынша олардың нақтылы ұзындықтарын анықтау (2.2-кесте).
3. Сандық масштабқа сәйкес сызықтық масштабты сызу және оған мына қашықтықтарды салу (2.3- кесте).
4. Сандық масштабқа сәйкес көлденең масштаб сызу және оған оған мына қашықтықтарды салу (2.4- кесте).
2.1- кесте
Нұсқа №
|
Жер бетіндегі ұзындықтар, м
|
Сандық масштаб
|
1
|
146,7; 227,8; 456,7
|
1:10000; 1:5000
|
2
|
1286,7; 545,0; 900,0
|
1:25000; 1:50000
|
3
|
2265,0; 946,8; 1547,6
|
1:10000; 1:25000
|
4
|
2300,0; 4780,0; 3460,0
|
1:200000; 1:5000
|
5
|
9000,0; 11600,0; 13600,0
|
1:100000; 1:500000
|
6
|
15250,0; 1224,0; 9250,0
|
1:500000; 1:5000
|
7
|
545,5; 535,6; 775,5
|
1:5000; 1:25000
|
8
|
1165,8; 793,4; 645,6
|
1:10000; 1:25000
|
9
|
145,6; 252,6; 184,5
|
1:10000; 1:2000
|
10
|
2324,4; 1345,0; 745,6
|
1:10000; 1:2000
|
11
|
246,73; 457,51; 185, 26
|
1:10000; 1:5000
|
12
|
2265,0; 946,8; 1547,6
|
1:25000; 1:50000
|
13
|
2300,0; 4780,0; 3460,0
|
1:10000; 1:25000
|
14
|
9000,0; 11600,0; 13600,0
|
1:200000; 1:5000
|
15
|
252,6; 184,50;145,6
|
1:10000; 1:5000
|
16
|
141,4; 222,8; 436,7
|
1:10000; 1:5000
|
17
|
1296,7; 555,0; 906,0
|
1:25000; 1:50000
|
18
|
2268,0; 949,8; 1557,6
|
1:10000; 1:25000
|
19
|
2320,0; 4788,0; 3489,0
|
1:200000; 1:5000
|
20
|
9900,0; 11650,0; 13680,0
|
1:100000; 1:500000
|
21
|
15260,0; 1226,0; 9256,0
|
1:500000; 1:5000
|
22
|
545,8; 565,9; 779,5
|
1:5000; 1:25000
|
23
|
1195,8; 798,4; 695,6
|
1:10000; 1:25000
|
24
|
175,6; 253,6; 189,5
|
1:10000; 1:2000
|
25
|
2344,4; 1845,0; 545,6
|
1:10000; 1:2000
|
26
|
346,73; 557,51; 285, 26
|
1:10000; 1:5000
|
27
|
2295,0; 936,8; 1537,6
|
1:25000; 1:50000
|
28
|
2310,0; 4790,0; 3860,0
|
1:10000; 1:25000
|
29
|
9300,0; 11680,0; 13690,0
|
1:200000; 1:5000
|
30
|
233,6; 196,50;155,6
|
1:10000; 1:5000
|
31
|
249,63; 486,51; 285, 26
|
1:10000; 1:5000
|
32
|
25,6; 95,8; 122,6
|
1:1000; 1:2000
|
33
|
10,6; 15,8; 22,5
|
1:100; 1:200
|
34
|
129,5; 145,7; 220,4
|
1:10000; 1:2000
|
35
|
65,4; 82,4; 102,5
|
1:200; 1:500
|
2.2-кесте
Нұсқа №
|
Пландағы сызық; см
|
Сандық масштаб
|
|
1
|
66,8; 74,4; 115,8
|
1:2000
|
|
2
|
25,5; 16,4; 33,8
|
1:500
|
|
3
|
50,5; 72,4; 78,5
|
1:1000
|
|
4
|
140,6; 215,5; 200,6
|
1:5000
|
|
5
|
55,4; 130,4;140,5
|
1:2000
|
|
6
|
79,6; 148,4; 210,2
|
1:2000
|
|
7
|
5,8; 6,6; 9,4
|
1:100
|
|
8
|
31,6; 20,5; 35,5
|
1:500
|
|
9
|
12,6; 19,6; 24,6
|
1:500
|
|
10
|
8,5; 13,5; 17,5
|
1:500
|
|
11
|
200,6; 126,3; 460,25
|
1:5000
|
|
12
|
215,6; 130, 9; 69, 5
|
1:2000
|
|
13
|
54,8; 71,8; 88,2
|
1:1000
|
|
14
|
8,6; 4,9; 10;2
|
1:500
|
15
|
3,5; 5,2; 8,4
|
1:100
|
16
|
55,4; 130,4;140,5
|
1:2000
|
17
|
68,8; 75,6; 116,8
|
1:2000
|
18
|
29,5; 18,4; 35,8
|
1:500
|
19
|
54,5; 75,4; 80,5
|
1:1000
|
20
|
145,6; 219,5; 210,6
|
1:5000
|
21
|
57,4; 133,4;148,5
|
1:2000
|
22
|
79,8; 150,4; 213,2
|
1:2000
|
23
|
6,2; 6,8; 10,4
|
1:100
|
24
|
33,6; 24,5; 36,5
|
1:500
|
25
|
15,6; 17,6; 27,6
|
1:500
|
26
|
9,5; 16,5; 19,5
|
1:500
|
27
|
205,6; 128,3; 463,25
|
1:5000
|
28
|
218,6; 134,9; 67, 5
|
1:2000
|
29
|
59,2; 76,8; 89,3
|
1:1000
|
30
|
7,9; 6,9; 11,2
|
1:500
|
31
|
45,4; 134,4;146,5
|
1:2000
|
32
|
99,6; 168,4; 220,2
|
1:2000
|
33
|
8,8; 9,6; 6,4
|
1:100
|
34
|
35,6; 24,5; 36,5
|
1:500
|
35
|
15,6; 21,6; 28,6
|
1:500
|
2.3- кесте
Нұсқа №
|
Жер бетіндегі ұзындықтар, м
|
Сандық масштаб
|
1
|
130,6; 176,6;220,4
|
1:2000
|
2
|
7,6; 13,7; 17,6
|
1:200
|
3
|
85,8; 69,6; 128,6
|
1:2000
|
4
|
34,8; 55,5; 47,2
|
1:500
|
5
|
13,5; 27,8; 8,3
|
1:200
|
6
|
84,8; 132,6; 166,8
|
1:2000
|
7
|
7,9; 17,9; 13,6
|
1:200
|
8
|
13,6; 27,4; 44,6
|
1:500
|
9
|
37,6; 76,4; 130,4
|
1:1000
|
10
|
9,2; 18,6; 13,4
|
1:200
|
11
|
8,3;12,5; 18,9
|
1:200
|
12
|
64,8; 122,6; 155,8
|
1:2000
|
13
|
10,5; 22,6; 5,3
|
1:200
|
14
|
30,8; 35,5; 57,2
|
1:500
|
15
|
6,5; 15,6; 23,5
|
1:200
|
16
|
132,4; 177,2; 224,4
|
1:2000
|
17
|
9,6; 15,7; 18,6
|
1:200
|
18
|
86,8; 79,6; 124,6
|
1:2000
|
19
|
35,8; 58,4; 49,2
|
1:500
|
20
|
12,8; 26,8; 8,6
|
1:200
|
21
|
83,6; 136,6; 186,8
|
1:2000
|
22
|
8,4; 16,8; 12,6
|
1:200
|
23
|
14,2; 26,4; 46,6
|
1:500
|
24
|
35,6; 78,4; 132,4
|
1:1000
|
25
|
9,6; 19,6; 15,4
|
1:200
|
26
|
9,3;15,5; 16,9
|
1:200
|
27
|
62,8; 121,6; 154,8
|
1:2000
|
28
|
12,6; 24,6; 6,3
|
1:200
|
29
|
32,8; 36,5; 58,2
|
1:500
|
30
|
6,6; 16,6; 23,8
|
1:200
|
31
|
85,8; 139,6; 196,8
|
1:2000
|
32
|
11,9; 10,9; 16,6
|
1:200
|
33
|
16,6; 29,4; 45,6
|
1:500
|
34
|
38,6; 79,4; 134,4
|
1:1000
|
35
|
10,2; 13,6; 18,4
|
1:200
|
2.4- кесте
Нұсқа №
|
Жер бетіндегі ұзындықтар, м
|
Сандық масштаб
|
1
|
130,6; 210,6; 77,6
|
1:5000
|
2
|
105,6; 179,4; 124,4
|
1:2000
|
3
|
6,6; 9,7; 8,6
|
1:500
|
4
|
35,5; 49,4; 69,6
|
1:1000
|
5
|
9,2; 18,6; 11,4
|
1:200
|
6
|
3,4; 3,6; 4,6
|
1:100
|
7
|
5,9; 6,6; 9,4
|
1:100
|
8
|
7,3; 5,8; 4,9
|
1:100
|
9
|
7,9; 17,6; 10,6
|
1:200
|
10
|
89,8; 67,6 138,6
|
1:2000
|
11
|
54,60; 95,2; 189, 8
|
1:2000
|
12
|
52,60; 85,2; 131, 8
|
1:1000
|
13
|
34,5;48,6; 72,4
|
1:1000
|
14
|
38,9; 56,4; 65,8
|
1:500
|
15
|
27,4; 35,4; 56;4
|
1:500
|
16
|
132,6; 214,6; 78,6
|
1:5000
|
17
|
102,6; 181,4; 126,4
|
1:2000
|
18
|
7,2; 9,9; 9,6
|
1:500
|
19
|
33,5; 48,4; 79,6
|
1:1000
|
20
|
10,2; 16,6; 12,4
|
1:200
|
21
|
4,4; 5,6; 6,6
|
1:100
|
22
|
9,9; 8,6; 6,4
|
1:100
|
23
|
8,3; 6,8; 6,9
|
1:100
|
24
|
9,9; 16,6; 12,6
|
1:200
|
25
|
90,8; 69,6 139,6
|
1:2000
|
26
|
55,60; 98,2; 182, 8
|
1:2000
|
27
|
50,60; 81,2; 136, 8
|
1:1000
|
28
|
36,5;49,6; 74,4
|
1:1000
|
29
|
39,9; 58,4; 66,8
|
1:500
|
30
|
28,4; 36,4; 58,4
|
1:500
|
31
|
110,6; 220,6; 75,6
|
1:2000
|
32
|
115,6; 189,4; 144,4
|
1:1000
|
33
|
4,6; 5,7; 7,6
|
1:500
|
34
|
25,5; 44,4; 66,6
|
1:1000
|
35
|
8,24; 17,6; 12,8
|
1:200
|
5-есеп. Көлденең масштабтың дәлдігін анықтаңыздар.
Тексеру сұрақтары
Масштаб дегеніміз не?
Масштабтың қандай түрлері бар?
Планда горизонталь проекциялар қалай салынады?
Пункттердің арақашықтықтары планда қалай анықталады?
Масштабтың дәлдігі дегеніміз не?
|
Скачать 50.7 Kb.