Жанатаев Нурлыбек 3 билет. 1. Сынытарды аа тарту дісімен емдеу. Тарту трлері, олдану крсеткіштері. Жкті клемін анытау. Тартуды баылау, ытимал ателер жне дісті асынулары
 Скачать 20.87 Kb.
|
|
1.Сынықтарды қаңқа тарту әдісімен емдеу. Тарту түрлері, қолдану көрсеткіштері. Жүктің көлемін анықтау. Тартуды бақылау, ықтимал қателер және әдістің асқынулары. Тері үсті және қаңқалық тартуды ажыратады. Қаңқалық тарту кезінде тартуды тікелей сүйектен металл спицасы , шуруп немесе винтті оймасы бар стержні көмегімен жасайды.Тері үсті тартуы кезінде тартуды теріге медициналық клей, лейкопластырь, сондай- ақ арнайы жұмсақ манжетаны қолдану арқылы жасайды. Үлкен жүктерді тұрақты қолдану кезінде ересектер травматологиясында кеңінен таралған қаңқалық тарту оптимальды болып табылады.Балаларда жүктер шамасы аса үлкен емес, ал өсетін сүйекті қосымша зақымдамау үшін тері үсті тарту қолданылады.(мысалы дефармациялатын остеоартроз кезінде). Қаңқалық тартудың қарсы көрсеткіштері аз.Қаңқадан тартудың негізгі принциптері: · Зақымданған сегментінің бұлшықеттерін біраз босату · Сүйек сынықшалардың орнынан таюын біртіндеп жою · Репозицияны ұстау үшін қажетті бағыттағы тұрақты тарту арқылы Қаңқалық тартудың артықшылықтары болып, ең алдымен зақымдану аймағына бақылау үшін қол жету кеңдігі, таңуды, емдік шараларды, зерттеулерді жүргізу мүмкіншілігі сүйек сынықшаларын ұзақ ұстауға ғана емес, содай- ақ оны түзетуге мүмкіншілік беретін кез-келген бағыттағы реттелетін тарту. Қаңқадан тартуды салу қиын емес, алйда асептика және антисептика ережелерін дәл және қатаң сақтауды талап етеді. Сүйек арқылы спицалар мен шуруптарды өткізу орнында ісіну және инфекциялық асқыну, “спицалық остеомиелиттер” дамуына дейін баруы мүмкін. Бұл манипуляцияны операциялық бөлмеде немесе арнайы жабдықталған стерильді таңу бөлмесінде жүргізу керек.Ірің жаралардың болуы осы аймақ та спицаларды өткізуге кері көрсеткіш болып саналады. Ең кең таралған болып Кишнер спицасы арқылы тарту (ұзындығы 310 мм, диаметрі 2 мм), оны сүйек арқылы қол немесе электрлік дрельмен өткізіп, бекітеді және арнайы скобада тартады Қаңқадан тартумен қамтамыз етілуі керек созудың негізгі түрі болып, зақымданған сегмент осімен тарту болып табылады.Ол үшін зақымданудың локализациясына байланысты спицаларды өткізу нүктелері бар. Ұршық аймағы- санның орталық шығуы мен ұршық ойығының түбінің сынуында қолданылатын спецификалық нүкте · Сан сүйегінің айдаршық үсті аймағы :спица ішінен сыртына қарай өткізіледі, енгізу нүктесі тізе үсті жоғары шетінен 1,5-2 см –ге жоғары (18 жасқа дейінгі балаларды өсу аймағын зақымдамас үшін , енгізу нүктесі 2 см- ге проксимальды орналасқан). · Тобық үсті аймағы . спица балтыр сүйегінің осіне перпендикулыр проксимальды тобық үсті көбірек шығатын бөлігі жағынан 1- 1,5 см. · өкше сүйегі: спица табан бетіне және тобықтың апикальды ұшынан балтырдың сыртқы жағынан болатын перпендикулярлары бар квадратының диоганальдарының қиылысу нүктесіне енгізіледі.(спицаны енгізудің басқа тәсілі. Табанды тік бұрышпен орнатып, сыртқы тобықтың артынан табанына дейін және осы сызықтан тобықтың үстіне дейінгі сызықты жүргізіп екіге бөлеміз). · Балтыр сүйегінің бұдыры. Спица сыртынан ішіне қарай ,негізу нүктесі бұдырдың үстінен 1 см дистальды және 1,5 см дорсальды енгізеді. · Шынтақ өсіндісі: шынтақ буыныда бүгілген қолдың шынтақ өсіндісінен спица 2-3 см дистальды өткізіледі. Спица әрқашан сегменттің осіне перпендикуляр енгізілуі керек.Кері жағдайда белдің миграциясы тесіп өтуіне , тартудың тиімсіздігіне әкеледі.Егер спица кортикальды қабатқа жақын өткізілсе, ол тесіп өте алады.Егер спица скобаға жеткіліксіз тартылса, ол иілуі, теріні тесіп өтуі және іріңдеуге әкелуі мүмкін.Спицаның теріден шығу нүктесі резеңке тығындармен бекітілетін спиртке батырылған дәкелі тампондармен жабылады. Қол немесе аяқ саусақтары тырнақтарының фалангаларынан тарту кезінде осы фалангалар арқылы инемен жуан жіп немесе жіңішке сымды өткізедің одан кейін тұзақты жасап, қол немесе аяқ ұшында гипспен бекітілетін металды доғаны резеңке созғыштармен тартады. Қаңқадан тарту үшін жүк массасын дене массасына қатысты алады.Балтыр сүйегінің сынуы кезінде жүк массасы дененің 1/7 бөлігін, ал санның 1/6, жамбас сынуы кезінде 1/5 бөлігіне тең болады.Жүк салмағының жеткіліктігін бақылау рентгенограммалар немесе клиникалық жомен сегменттің салыстырмалы немесе абсолютті ұзындығын өлшеумен анықталады.Жүк шамасы сондай- ақ сынықшалардың ұзындық бойымен ығысуын сыну уақытына , науқастың бұлшықет массасына байланысты. Бүкіл жүкті бірден ілуге болмайды, бұлшықеттердің лезде созылуы олардың жиырылуына әкеледі.Алдымен жүктің 1/3- ½ бөлігін , одан кейін ақырындап 1 кг 1-2 сағ сайын ұлғайтады. Аяқ және қолдарды тарту үшін , орнату жақсы нәтижеге жету үшін маңызы зор.Аяқтан тартқан езде науқасты матрацтың астына қатты шитті салады.Антогонист бұлшықеттердің тартуын теңістіру керек.Бұл Беллер шинасы арқылы жүзеге асады.(19 сурет) Эффективті тарту үшін тракция сегмен тосі бойымен жүзеге асырылуы тиіс қарсы жағдайда күштердің паралелограмм жіктелуіне сәйкес жоғалту болады.Демпферлік пружина скоба және жүк арасында орналасады және ол спица және сүйекке тікелей шина және төсектен кездейсоқ соққыларды өшіреді.Науқастық жүк әсерінен орын ауыстырмас үшін төсектің аяқ бөлігін біраз көтереді немесе сау аяққа қарсы тіректі орнатады. Қаңқадан тарту арқылы емдеуге негізгі көрсеткіштері: 1.Емдеудің жеке әдісі ретінде: · Қол фалангілерінің , жауырын,өкше сүйектің, балтыр сүйегінің, йық, сан сүйегінің буын ішілік және буын сыртында орналасқан сынудың репозициясы және оны бекітіп ұстау үшін. · Ұршық түбі ойығы сынуында жамбас-сан буынның репозициясы · Жамбас сақинасының бүтіндігінің бұзылуы және орнына тайған жамбас сүйектерінің сынуы 2.Емдеудің қосымша әдісі ретінде: · иық және жамбас буындарының ескі шығуын орнына салуға дайындығы ретінде · сынулардың оперативті емге дайындығы ретінде · Тері аурулары, айқын ісіну кезіндегі сынудың иммобилизациясы. · Деформациялаушы остеоартроздың комплекті емі кезінде жамбас-сан және тізе буындарды босату. 2.Ортан жілік мойынының медиальды сынуы: жіктелуі диагностикасы, емдеу тактиканы таңдау және негіздеу. Жарақаттың жіктелуі. Ортан жіліктің проксимальдық бөлігінде медиальды және латеральды сынықтарды ажыратады. Сынықтарды анатомиялық құрылымда орналасуына қарай келесідей бөледі: капитальды(жілік басының сынуы), субкапитальды(жілік басының түбінен сынуы) және трансцервикальды(мойын арқылы өтке сынық). Буын қапшығы бекитін аймақтан проксимальды орналасқан сынықтар медиальды сынықтарға жатады. Медиальды сынықтар- буынішілік сынықтар. Капитальды және субкапиталбды сынықтар аваскулярлы жағдайда болады, яғни олардың қанмен қоректенуі толық бұзылған. Трансцервикальды сынықта проксимальдық бөліктің қанмен жабдықталуы жартылай сақталады. Жарақаттың механизмі- ұршық аймағына түскен күштің әсері. Остеопорозға ұшыраған сүйектер әлсіз күштің салдарынан сынып кетуі мүмкін. Жарақатты анықтау. Науқастар шап аймағы мен ұршық буынындағы ауырсыну сезіміне, буындағы қимылдың шектелгеніне және аяғын баса алмауына шағымданады. Ауырсыну аяқты қозғамағанда шамалы болса, ал қимылдатқанда өрши түседі. Жарақаттан кейін шап аймағында гематома, көгеру пайда болады. Науқастың аяққа тұру қабілеті қадалған сынықтар сақталады, ал қадалмаған сынықта толық жойылады. Аяқтың сыртқа қарай ротациялануы байқалады, оны тізе тобығы мен аяқ басының орналасу қалпы бойынша анықтау қиынға соқпайды. Сонымен қатар науқас аяғын өздігінен қарай ішке ротациялау мүмкіндігінен айырылады. Рентгенологиялық зерттеулер. Сыныққа толық диагноз қою үшін ұршық буыны мен ортан жіліктің проксимальдық бөлігіне алдынан-артқа бағытталған немесе жанынан рентгенограмма жасалады. Жарақаттың емі. Ортан жіліктің трансцервикальды қадалмаған сынығын емдеу. Консервативті емі. Жасы ұлғайған науқастарды консервативті емдеу кезінде өлім-жітім көрсеткіші қазіргі кезге дейін 20пайызды құрап отыр. Жергілікті анатомиялық ерекшеліктеріне байланысты бұл сынықтардың бітуіне қолайсыз жағдайлар туындайды. Сынықтың біту мерзімі 6-8 ай. Консервативті емді жүргізу тек операцияға қарсы көрсетілімдерді ғана мүмкін. Осыны есепке ала отырып, науқастарды ерте мобилизациялау әдісі әзірленген. Сынық аймағына 1процент 20 мл новокаин ерітіндісімен анастезия жасалған соң үлкен жіліншіктің бұдыры арқылы сымшабақты өткізеді де, сүйектен тарту әдісі қолданаылады. Осындай емді 5-6 тәулік бойы жалғастырады. Операциялық емі. Операция шұғыл түрде жасалу керек. Егер науқасқа операция бірден жасалмаса, онда аяғын Беллер шеңдеуішіне қойып, сүйектен тарту әдісін қолданады. 3.Өкше сүйегінің сынуы: жіктелуі, диагностикасы, емі. Өкше сүйегінің сынықтары табан сүйектері сынықтары ішінде 50%, жалпы сынықтар ішінде 3% құрайды. Жіктелуі: Өкше сүйектері сынықтарының ерекшелігі сынық типі әр түрлі және соның ішінде жиі буынішілік сынықтар (90%) Өкше сүйектері сынықтары 1. Буыннан тыс жиектік вертикальді сынық 2. Буыннан тыс жиектік горизонтальді сынық 3. Буынішілік сынық 4. Компрессиялық сынық 5. Жарықшалы сынық Буыннан тыс, ығысусыз сынықтар-жеңіл ; ал буыннан тыс, ығысумен және буын ішілік, ығысусыз-орташа ауырлықтағы; буынішілік, ығысумен және жарықшақты-ауыр сынықтар қатарына жатады. Жарақат механизмі: тура соққы. Негізгі себебі биіктіктен аяпен құлау Диагностикасы: Табанда ауырсыну және ісіну. Жеңіл және орташа ауырлықтағы сынықтар кезінде науқас зақымданған аяғына басып жүре алады, бірақ ауырсынумен жүреді, ал ауыр сынықтар кезінде жүру мүмкін емес. Өкше сүйегінің сынығына өкшенің бүйір аймағында және табанның табандық бетінде қан құйылу ошақтары тән. Және осы аймақтарды пальпациялағанда ауырсыну (теріасты клетчатканың мыжылуынан) Сирақтабан буынында белсенді қозғалыстар біршама шектелген, ал топайасты буынында мүлдем шектелген. Егер ығысумен болса: · Өкше аймағында вальгусты не варусы деформация, оның енінің кеңеюі · Сыртқы толарсақ ұшынан табандық бетке дейінгі аралықтың қысқаруы · Табанның бойлық күмбезінің кеңеюі және ісінуі Радиологиялық зерттеу: бүйірлік және аксиальді проекцияда түсіріледі. Бүйірлік проекция табанды башпай ұшына дейін түгелдей қамту керек, себебі ол арқылы сынықты және ығысуды ғана анықтап қоймайды, сонымен қатар топайасты және өкше-текше буынын және Белер бұрышының(6-сурет) өзгерісін анықтайды. Аксиальді проекция(сыртқы табандық) өкше сүйегі төмпегінің бүйірлік ығысуын, топайасты буынның артқы бөлігінің жағдайын анықтайды. Ауруханаға дейінгі көмек: Б\і анальгетик, сатылы шинамен тасымалдаушылық иммобилизация және науқасты ауруханаға жеткізу. Зақымдалған аяққа күш түсірмеу керек. Емі: зақымдалған аймақта анатомиялық құрылымдарды қалпына келтіру, бірақ өкше сынықтарын емдегенде негізгі мақсат табанның көлденең күмбезін қалпына келтіру. Емдеу әдістері консервативті, жартылай белсенді(қаңқадан тарту) және белсенді(оперативті ем) Консервативті ем. Функциональді әдіс ығысусыз сынықтар кезінде қолданылады. Ол кезде аяқ жоғары көтерілген жағдайда болады және табанмен ерте пассивті қозғалыстарды бастау керек. 1.5-2 аптадан кейін(ісік қайтып, ауырсыну басылғаннан соң) біртіндеп үдемелі жүктеме түсіруге болады. Жабық репозиция сынық түрі және ығысу сипатына байланысты жүргізіеді. Егер сүйек сынығы проксимальді бағытта ығысса осы фрагмент арқылы не одан жоғары біз өткізіп таға тәрізді темірге(скоба) тартып қояды. Бұдан кейін табан күмбезін жақсылап қалпына келтіріп 4-6 аптаға гипсті таңу салады. Иммобилизация уақыты 1-2 апта. Қаңқадан тарту өкше сүйегінің ығысумен сынығы кезінде қолданылады. Бізді өкше сүйегінің төмпегі арқылы өткізеді, егер керек болса өкше сүйегінің төмпегі төмен және артқа ығысатындай етіп үлкенжіліктенде өткізеді. Қаңқадан тартуды сонымен қатар Г.С.Юмашев бойынша жұмсақ тіндер арқылы өткен біз арқылы жүргізуге де болады(өкше төмпегіне ахилов сіңірінің беку алдында). Тарту 3-4 апта бойы жүргізіледі, сосын аяқты жарақат алған уақыттан бастап 2.5-3 ай бойы гипсті таңумен иммобилизациялайды. Оперативті ем. Ашық әдіс-енгіш фиксаторлардың көмегімен жүргізіледі (біз, винт, сүйек трансплантаттары, моделдеуші пластиналар). Жақсы нәтижені сыртқы бекітуші аппараттар береді, себебі оның көмегімен ығысуды қалпына келтіреді және аяққа ерте күш түсіруге болады. Бекіту уақыты мұндай аппаратпен 1-2 айға созылады. Ауыр травма кезінде(көп жарықшалы буынішілік сынықтар ), яғни қалыпты анатомиялық құрылымдарды қалпына келтіре алмағанда топайасты буынының біріншілік артродезі қолданылады. |