тәуелді таңдама. Стьюдент критерийі Тәуелді таңдама үшін. 1. Таырыбы Статистикалы болжамдарды тексеруді параметрлік критерийі. Масаты

• Название: 1. Таырыбы Статистикалы болжамдарды тексеруді параметрлік критерийі. Масаты
• Анкор: тәуелді таңдама
• Дата: 20.05.2022
• Размер: 236.21 Kb.
• Имя файла: Стьюдент критерийі Тәуелді таңдама үшін.docx
• Тип: Документы; #540546

1. Тақырыбы: Статистикалық болжамдарды тексерудің параметрлік критерийі.

2. Мақсаты: Статистикалық болжамдарды тексеру параметрлік критерийінің теориялық негіздерін оқыту және жорамалдарды тексеруде параметрлік критерийлерді қолдану дағдыларын қалыптастыру

3. Оқыту міндеттері:

- параметрлік критерийлер туралы білім негіздерін қалыптастыру;

- статистикалық болжамдарды тексерудің Стьюдент t-критерийін тәуелді таңдамаларда қолданудың негізгі дағдыларын қалыптастыру;

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. 
   Тәуелді таңдамалар үшін Стьюдент t-критерийінің қолданылу шарттары
   
2. 
   Тәуелді, тәуелсіз таңдамалар
   
3. 
   Тәуелді таңдамаларда Стьюдент t- критерийін қолдану алгоритмі
   
4. 
   Сенім аралықтары
   
5. 
   Медико-биологиялық мысалдарда Стьюдент t- критерийін есептеу
   

5. Оқу және оқыту әдістері: жағдаяттық есептер шығару.

6. Әдебиеттер:

1. 
   Аймаханова А.Ш. Статистический анализ обработки медико - биологических данных в среде "STATISTICA"/ А. Ш. Аймаханова, А. А. Раманкулова. -Караганда: АқНұр, 2014.-84с.
   
2. 
   Бөлешов М.Ә.Медициналық статистика: оқулық/ М. Ә. Бөлешов. -Алматы: Эверо, 2010. -144 б.
   
3. 
   Койчубеков Б.К. Биостатистикаға кіріспе курсы: оқу құралы/ Б. К. Койчубеков, Д. Т. Абдыкешова, Д. Т. Алибиева. -Алматы: Эверо, 2014,2015. -100 б.
   
4. 
   Медициналық - биологиялық деректерді статистикалық талдауда EXCEL және SPSS STATISTICS бағдарламаларын қолдану: оқу құралы/ В. Р. Чудиновских [и др.]. - Караганда: Ақ Нұр, 2016. -126 б.
   
5. 
   Мысалдар мен тапсырмалардағы биостатистика : оқу-әдістемелік құрал/ Б. К. Койчубеков, А. С. Букеева [и др.]. - Алматы: Эверо, 2013. -85 б.
   

7. Бақылау сұрақтар:

1. 
   Медициналық-биологиялық зерттеулерде қолданылатын статистикалық болжамды қалай түсінесіз?
   
2. 
   Биомедициналық берілгендерді талдау үшін Стьюденттің t-критерийі.
   
3. 
   Болжамды тексерудің параметрлік, параметрлік емес критерийлері?
   
4. 
   Бірінші текті қате деп нені айтады?
   
5. 
   Екінші текті қате деп нені айтады?
   
6. 
   Сенімділік аралығы деп нені айтады?
   
7. 
   Маңыздылық деңгей.
   
8. 
   Критерий қуаттылығы деп нені айтады?
   
9. 
   Стьюдент t-критерийі формуласы қандай?
   
10. 
    t- критерийі сыни мәндерін анықтайтын кестені қалай қолданады?
    

Ақпараттық-дидактикалық бөлім
Тәуелді таңдамаларда Стьюденттің жұп t-критерийінің қолданылуы

Жұп t-критерийін қолданғанда тәуелді таңдамалар бойынша алынған көрсеткіштер салыстырылады. Мысалы, науқастардың ем алғанға дейінгі және кейінгі белгі мәнінің өзгерісі. Нөлдік жорамал олардың жұп айырмаларының орташа мәнінің нольге теңдігі туралы болады. Ал балама жорамал айырмашылықтың статистикалық мәнділігі жөнінде айтылады.

Критерийді қолданудың негізгі шарттары:

• 
  кездейсоқ шамалардың қалыпты заңмен таралуы;
  
• 
  таңдамалардың тәуелді болуы, яғни, салыстырылатын мәндер бір белгіні қайта өлшеу кезінде алынуы керек.
  

Стьюденттің жұп t-критерийінің мәнін есептеу үшін келесі формула қолданылады:



Мұндағы, - орташа айырма.

_, байланысқан варианталардың жұп айырмалары, п – жұп бақылаулардың саны, s_d - айырмалардың орташа квадраттық ауытқуы.

Сыни мәндер кестесінен α мәнділік деңгейі және бостандық дәрежесінің саны үшін мәнін алып, есептелген мәнмен салыстырамыз. Егер жорамалы қабылданады. Кері жағдайда Н₁ жорамалы қабылданады.

Екі тәуелді топтың бас орташаларының айырмасы үшін сенім аралығы

Кез келген таңдама бас жиынтық туралы жуықталған баға береді. Тәуелді таңдамалардың бас орташаларының айырмасы үшін сенімділік аралығы мына шектерде жатады:

 

Мұндағы, t – α мәнділік деңгейі және  бостандық дәрежесі үшін берілген Стьюдент t -критериінің кестелік мәні.

• 
  Тәуелді таңдамалардың бас орташаларының айырмасы үшін сенімділік аралығына нөл саны кіретін болса, онда бас орташалардың теңдігі туралы нөлдік жорамал қабылданады.
  
• 
  Айырма үшін сенім аралығының төменгі және жоғарғы шектері екі орташа айырмасының клиникалық бағасы үшін қолданылуы мүмкін.
  

Шашырау диаграммаларының үлгілері






ОҚЫТУШЫМЕН ЖҰМЫС

Мысал. Қант диабетімен ауыратын науқастардың қан құрамында глюкоза деңгейінің жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және кейінгі көрсеткіштері зерттелген. Таңдама қалыпты заңға бағынады. Жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және қабылдағаннан кейінгі қан құрамындағы глюкоза көрсеткіштері орташаларының арасындағы айырмашылықтың статистикалық маңыздылығын α=0,05 мәнділік деңгейінде бағалау қажет.

Дейінгі	9,6	8,4	8,1	10,1	8,8	7,8	7,9	8,1	8,0	9,2
Кейінгі	7,9	7,1	6,0	8,5	8,3	7,9	6,5	6,4	4,2	5,7

ЖАҒДАЯТТЫҚ ЕСЕПТІҢ ШЕШУІ.

Статистикалық жорамалдарды тексеру қадамдары:

1 ҚАДАМ: НӨЛДІК, БАЛАМА ЖОРАМАЛДАРДЫ ҰСЫНУ

Н0: Қант диабетімен ауыратын науқастардың қан құрамында глюкоза деңгейінің жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және кейінгі көрсеткіштерінің жұп айырмаларының орташа мәні нольге тең.

Н1: Қант диабетімен ауыратын науқастардың қан құрамында глюкоза деңгейінің жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және кейінгі көрсеткіштерінің жұп айырмаларының орташа мәні нольге тең емес.

2 ҚАДАМ: МӘНДІЛІК ДЕҢГЕЙДІ ТАҢДАУ α=0,05

3 ҚАДАМ: КРИТЕРИЙДІҢ ҚОЛДАНЫЛУ ШАРТТАРЫН ТЕКСЕРУ

Тәуелді таңдамалар үшін t Стьюдент критерийін қолданудың негізгі шарттары:

• 
  кездейсоқ шамалар – сандық белгіде болуы және қалыпты заңмен таралуы;
  
• 
  таңдамалардың тәуелді болуы, яғни, салыстырылатын мәндер бір белгіні қайта өлшеу кезінде алынуы керек.
  

4 ҚАДАМ: КРИТЕРИЙ МӘНІН ЕСЕПТЕУ Стьюденттің жұп t-критерийінің мәнін есептеу үшін келесі формула қолданылады:

1. 
   Жұп айырмалар есептелінеді:
   

Дейінгі	9,6	8,4	8,1	10,1	8,8	7,8	7,9	8,1	8,0	9,2
Кейінгі	7,9	7,1	6,0	8,5	8,3	7,9	6,5	6,4	4,2	5,7
	1,7	1,3	2,1	1,6	0,5	-0,1	1,4	1,7	3,8	3,5

2. Жұп айырмалардың орташа мәні:

3. Айырмалардың орташа квадраттық ауытқуы есептелінеді:





4.

5. Сыни мән анықталады: α=0,05,

5 ҚАДАМ: ЕСЕПТЕЛГЕН МӘНМЕН СЫНИ МӘН САЛЫСТЫРЫЛАДЫ

шарты тексеріледі.

- есептелген мән сыни мәннен үлкен жорамалы қабылданады.

ҚОРЫТЫНДЫ: α=0,05 мәнділік деңгейінде қант диабетімен ауыратын науқастардың қан құрамында глюкоза деңгейінің жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және кейінгі көрсеткіштерінің жұп айырмаларының орташа мәні 0-ден ерекше, яғни жаңа препараттың әсері статистикалық маңызды.

НЕМЕСЕ

95% ықтималдықпен жаңа препаратты қабылдағаннан кейін қант диабетімен ауыратын науқастардың қан құрамында глюкоза деңгейінің өзгерісі статистикалық маңызды.

НӨЛДІК ЖОРАМАЛДЫ СЕНІМДІЛІК АРАЛЫҒЫ АРҚЫЛЫ ТЕКСЕРУ

Тәуелді таңдамалардың бас орташаларының айырмасы үшін сенімділік аралығы:

 

Мұндағы, t – сыни мән, α мәнділік деңгейі және  бостандық дәрежесі үшін берілген Стьюдент t -критериінің кестелік мәні.



Сенім аралығы (Confidence Interval): СI: [0,836; 2,586]

Есептелген сенім аралығына нөл саны кірмейді, сондықтан балама жорамал қабылданады.

ШАШЫРАУ ДИАГРАММАЛАРЫН жоғарыдағы үлгі бойынша сызыңыз.

Жағдаяттық есептер

Қалыпты таралған тәуелді таңдамалар үшін жұп айырмаларының орташа мәні туралы нөлдік болжамды =0,05 мәнділік деңгейінде тексеріңіз. Берілгендерді график түрінде көрсетіңіз.

Нұсқа 1. Балалардағы ширатылмаған сілекей бөлінуінің жылдамдығы (мл/мин).

отаға дейін	0,19	0,2	0,13	0,22	0,15	0,17
уранопластикадан кейін	0,21	0,23	0,15	0,26	0,15	0,18	sd =0,014

Нұсқа 2. Көкірек қуысы кезіндегі норадреналин мөлшері (мкг/тәулік.

Емге дейін	36,9	38,2	36,1	33,5	34,8	37	35,1	40	38,5	38,3
Емнен кейін	40,5	43,8	56,7	49,8	50,4	45,4	39,9	38,7	40,3	51,6	sd =7,45

Нұсқа 3. (Со ОЭДФ) Қышқылдың әсерінен кейінгі эмаль қабатының микротегістілігі.

Қышқыл әсеріне дейін	0,15	0,128	0,135	0,14	0,125	0,131
Қышқыл әсерінен кейін	0,192	0,175	0,165	0,15	0,11	0,125	sd =0,03

Нұсқа 4. Ортофосфорлық қышқылының әсерінен кейінгі эмаль қабатының микротегістілігі.

Қышқыл әсеріне дейін	0,155	0,15	0,125	0,18	0,17	0,16	0,143
Қышқыл әсерінен кейін	0,808	0,803	0,584	0,19	0,87	0,15	0,745	sd =0,31

Нұсқа 5. Тиреотоксикоз кезіндегі трийодтиронин (мг/мл) мөлшері

Емге дейін	4,35	5,01	6,03	4,35	5,4	5,12	2,02	2,65	4,56	5,25
Емнен кейін	2,25	4,4	3,15	2,35	1,35	3,4	2,31	1,72	3,75	4,21	sd=1,31

Нұсқа 6. Диетаның салмаққа әсері, кг

Диетаға дейін	85	100	70	52	82	77	75	88	83	70
Диетадан кейін	80	69	68	77	82	66	75	69	78	74	sd =14,7

Нұсқа 7. Жүгірудің пульске әсері, соғу\мин

Жүгіргенге дейін	78	76	82	66	62	60	75	78	72	68
Жүшіргеннен кейін	78	78	88	80	82	90	75	85	88	90	sd= 10,3

Нұсқа 8. Айналма плазма көлеміне отаның әсері, мл\кг

Отаға дейін	43	36	37	36	30	26	44	30	40	31
Отадан кейін	43	33	44	34	40	31	26	33	36	37	sd = 8

Нұсқа 9. Депрессия симптомдары

Терапияға дейін	35	28	21	15	34	32	28	25
Терапиядан кейін	30	35	12	26	27	18	32	24

Нұсқа 10. Логикалық есептерді орындау нәтижесі (сек)

Курсқа дейін	25	23	28	29	35	31	24	24
Курстан кейін	22	25	23	30	27	20	30	20

Нұсқа 11.

Медик-студенттердің емтиханға дейін және емтиханнан кейін артериялық қысымына зерттеу жүргізді. (мм сын.бағ.)

Емтиханға дейін	125	143	128	129	135	131	124	124
Емтиханнан кейін	112	125	123	130	127	120	130	120

Емтихан тапсырғанға дейін студенттердің артериялық қан қысымының шынында да жоғарылауы орын алды деп айтуға бола ма?
Нұсқа 12.

Коронарлық атеросклерозбен ауырған науқастардың қан сарсуындағы холестериннің құрамы холин қабылдағанға дейін және емделгеннен кейін кестеде көрсетілген мәндерді (мг%) құрады.

Холин қабылдау қан сарсуындағы холестеринді төмендетеді ме?

Холин қабылдағанға дейін	225	243	228	229	235	231	224	231	224
Емделгеннен кейін	212	225	203	200	127	220	190	204	188

Нұсқа 13.

Коронарлық атеросклерозбен ауырған науқастардың қан сарсуындағы холестериннің құрамы холин қабылдағанға дейін және емделгеннен кейін бақыланған

	дейін	кейін
1	231	204
2	234	210
3	229	209
4	229	211
5	225	200
6	239	200

Холин қабылдау қан сарсуындағы холестеринді төмендетеді ме?
Нұсқа 14.

Арнайы зерттеу арқылы қарт адамдардың инсулинмен емделгенге дейінгі қандағы ақуыздың мөлшері бақыланды

	дейін	кейін
1	81,04	81,05
2	82	82,3
3	83	83
4	82	82
5	80,9	79,01
6	79,08	79,02
7	78,7	77
8	75	74,05
9	76,9	76,9
10	77,02	77,05
11	84,01	85
12	85,06	84,04

Көрсеткіштердің айырмашылығын ақиқат деп айтуға бола ма, ол заңдылық па? Осының негізінде инсулинмен емдеу қан құрамындағы ақуызды төмендетеді деп айтуға бола ма?
Нұсқа 15. Гипертониясы бар 6 науқастан тұратын топта артериалдық қысымды түсіретін дәрілік препараттың әсері зерттелді. Тәжірибе нәтижесінде систоликалық қысымның 2 вариациялық қатары алынды:

Қабылдағанға дейін	250	240	210	190	185	170
Қабылдағаннан кейін	210	195	165	170	155	175

Систоликалық артериалдық қысым генералды жиынтығында препарат қабылдағаннан кейін өзгеретінін және алынған нәтижелер қаншалықты статистикалық мәнді екенін анықтау керек

Нұсқа 16. Студенттердің 1 айлық курстан кейінгі және дейінгі ағылшын тілінен тапсырған тест нәтижелері зерттелген.

Курсқа дейін	25	23	28	29	35	31	24	24	38
Курстанкейін	22	25	23	22	30	27	20	19	32

Нұсқа 17. Қант диабетімен ауыратын науқастардың қан құрамында глюкоза деңгейінің жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және кейінгі көрсеткіштері зерттелген.

Дейінгі	9,6	8,4	8,1	10,1	8,8	7,8	7,9	8,1	8,0	9,2
Кейінгі	7,9	7,1	6,0	8,5	8,3	7,9	6,5	6,4	4,2	5,7

Нұсқа 18. Тәуелді топтарда қан құрамында В затының (ммоль/г) деңгейін зерттеу нәтижесі жаңа препаратты қабылдағанға дейін және кейін өлшенген.

Дейін	10	8	6	7	6	9	12	9	10	10
Кейін	11	8	12	13	12	9	9	11	12	10

Нұсқа 19. Жүргізілген зерттеу нәтижесі бойынша қан құрамында А затының мөлшерінің жаңа препаратты қабылдағанға дейінгі және кейінгі көрсеткіштері.

Дейінгі	5,4	8,2	4,9	6,1	6,5	7,8	6,4	7,5	5,9
Кейінгі	6,5	7,9	4,6	7,3	4,2	5,6	7	7,5	5,8

Нұсқа 20. Өткір тонзиллитпен ауырған науқастарға қабынуға қарсы жаңа препарат қолданылып, дене қызулары өлшенді.

Дейінгі	38,4	38,2	37,9	39,1	38,5	38,8	38,4	39,5	38,5
Кейінгі	37,5	37,1	38	37,3	36,2	36,0	38,9	37,5	38,7

Нұсқа 21.

Арнайы зерттеу арқылы қарт адамдардың инсулинмен емделгенге дейінгі және емделгеннен кейін қандағы ақуыздың мөлшері кестеде көрсетілген.

Көрсеткіштердің айырмашылығын ақиқат деп айтуға бола ма, ол заңдылық па? Осының негізінде инсулинмен емдеу қан құрамындағы ақуызды төмендетеді деп айтуға бола ма?

Дейінгі	79	81	89	87	92	93	80	78	96
Кейінгі	82	81	70	72	77	85	66	65	79

Нұсқа 22. Суретте шылым шегуге дейін және кейін тромбоциттердің агрегация пайызы анықталған.
Нұсқа 23. Салат жапырақтарымен шылым шегуге дейін және кейін тромбоциттердің агрегация пайызы анықталған.
Нұсқа 24. Табакпен шылым шегуге дейін және кейін тромбоциттердің агрегация пайызы анықталған.




Нұсқа 25. Өкпе гипертензиясымен ауыратын науқастарды гидралазинмен емдеуге дейін және 48 сағаттан кейінгі өкпе тамырларының кедергісі анықталған.
Нұсқа 26. Өкпе гипертензиясымен ауыратын науқастарды гидралазинмен емдеуге дейін және 3-6 айдан кейінгі өкпе тамырларының кедергісі анықталған.