биохимия. 4 сөж химия. 1. Тым (лат semen) сімдіктердікбеюінежнетаралуынаарналанмше
 Скачать 17.74 Kb.
|
|
1.Тұқым (лат. semen) - өсімдіктердіңкөбеюінежәнетаралуынаарналғанмүше. Тұқым гүлді өсімдіктерде жемістің ішінде болатын, ал жалаңаш тұқымдылардың мегаспорофиллде орналасқан түйінде тұқымұрығынан, (тұқымбүршігінен) дамиды. Кейде ұрықтанусыз дамиды, (апомиксис). Типтік тұқым 1-2 интегументтен түзілген жабыннан, (қауыз), ұрықтан және эндоспермадан және, (немесе) периспермадан тұрады. Тұқымда кейде бірнеше ұрықтар түзіледі, полиэмбриония, (жалаңаштұқымдарда, орхидті, күрделігүлділерде, лалагүлділердежиіболады). Қалыптасқан ұрықта ұрық қапшығы, тамырмойыны, тұқымжарнақтары, (немесетұқымжарнағы), бүршігіболады. Дән - бұл дәнді дақылдардың жемісі, дәнді дақылдардың тұқымдары сондай-ақ осы өсімдіктердің тұқымдары. Тасымалдау кезінде астық ұсақ бөлшекті, бөлшекті білдіруі мүмкін; эмбрион, шығу тегі және бір нәрсенің ядросы. 2.Тұқымнан өніп, көктеп шыққанна дәннің пісіп детілуіне дейінгі мерзімді өсімдіктердің вегетациялық кезеңі деп атайды. Дәнді масақты дақылдар өсімдіктері вегетациялық кезеңде бірнеше фенологиялық өсу және даму сатыларынан өтеді. Олар: тұқымның бөртуі және өнуі көктеу түптену түтік шығару масақтану(шашақ бас шығару) гүлдену пісу(сүттеніп, қамырланып және толық пісуі) Өсу және даму фенологиялық сатыларда өсімдіктерде сыртқы морфологиялық өзгерістер байқалады. 3.Нан пісіру — нан дайындауға арналған технологиялық процесс. Республикада нанның 200-ден астам түрі пісіріледі. Нан пісіру үшін бидай мен қара бидайдың, т.б. дақылдардың ұны пайдаланылады. Қосымша шикізаттар ретінде ашытқы, тұз, қант, сүт, жұмыртқа секілді тағамдық және дәмдік заттар қосылады. Нан пісіру ұн мен шикізаттарды өндіріске дайындау, қамыр илеу, оны ашыту, ашыған қамырды бөлшектеу, толықсыту және пісіру жұмыстарынан тұрады. Қазіргі нан зауыттарында нан пісіру процестері толық механикаландырылған.[1] 5.Бидай ұны ұнтақталған ұнтақ болып табылады бидай адам тұтыну үшін қолданылады. Бидай сорттарын «жұмсақ» немесе «әлсіз» деп атайды, егер желімтік мазмұны төмен, егер олардың құрамында глютен көп болса, «қатты» немесе «күшті» деп аталады. Қатты ұн, немесе нан ұны, құрамында глютен көп, құрамында 12% -дан 14% -ке дейін глютен бар, ал қамырдың серпімді беріктігі бар, ол пісірілгеннен кейін пішінін жақсы ұстайды. Жұмсақ ұн құрамында салыстырмалы түрде глютен аз, сондықтан оның құрамы жұқа, ұнтақталған құрылыммен келеді.[1] Әдетте жұмсақ ұн глютен құрамындағы ең төмен торт ұнына және торт ұнына қарағанда глютені аз болатын кондитерлік ұнға бөлінеді. 6.Балықтардың бұлшық еті соматикалық (дене еті) және висцеральды ішкі органдардың еті) болып бөлінеді. Соматикалық ет көлденең-жолақты, ал висцеральды – біріңғай салалы еттен тұрады. Балықтардың соматикалық етінде дене, бас және қанат еттерін бөлуге болады. Ең жақсы дамығаны дене, немесе қозғалыс, еті ол дөңгелекауыздыларда сегменттелген. Балықтардың дене еті түсі, құрылымы, биохимиялық құрамы және қызметі бойынша ажыратылады. Ақ (ақшыл), қызыл (қоңыр) және аралық ет талшықтарын ажыратады. Балықтардың үлкен жылдамдықтағы қозғалысының, орындалуы ет талшықтарының қызметімен байланысты. Ақ еттер аэробты зат алмасуға, ал қызыл еттер анаэробты зат алмасуға бейімделген. Қызыл етті балықтар ұзақ уақытта үлкен жылдамдықпен жүзеді. Сүйекті балықтардың еті ақ. Көпшілік балықтардың қызыл еті-бүйір сызығының бойында және қанаттар түбінде болады. Қызыл еттің салыстырмалы көлемі, олардың жүзу Балықтардың бұлшық еттері де екі бүйір етінен тұрады, олар метомерлі бірақ миомерлер көлденең перде арқылы дорсальді және вентральді бөліктерге бөлінген. Шеміршекті және сүйекті балықтардың бұлшық етінің құрылысы ұқсас. Шеміршекті балықтардың тұлға еті нашар жетілген. Шеміршекті балықтарда жұп қиғаш және тік қарын еттері жақсы дамыған. Нағыз сүйекті балықтарда тұлға еті жіктеліп – желбезек қақпағын пайда етеді. Бұл балықтарда ұзын арқа еті, қарынның ішкі және сыртқы қиғаш еттері мен тік еті дамыған. Ұзын арқа еті дененің еқі жағында бүкіл арқа бойына созылған. Миомерлері артқа бағытталады, сонан қайтадан ілгері бағытталады. Қарынның сыртқы қиғаш ет талшықтарымен, жоғарғы жиектен қиғаш төмен және артқа қарай бағытталған, вентральді арқаудың жоғарғы бөлігінде орналасқан. Қарынның ішкі қиғаш ет талшықтармен, жоғарғы жиектен қиғаш төмен және алдына қарай бағытталған, бүкіл бүйір қабырғаларын, яғни түгел вентральді арқауын құрайды. Қарынның тік ет талшықтарымен тұлғаның алдыңғы бөлігін бойлай орналасады. Балықтардың соматикалық бас еті желбезекүсті, желбезек асты және алты жұп көз етінен тұрады. Қанат еттері –тұлға еттерінен бөлінген ет шоқтары. Көпшілік балықтардың еті түссіз, кейбір балықтардың еті түсті. Мысалы шортанның еті боздау, бекіреде сарғыш, албырттарда-қызғылт сары. Бекіреледің етінің түсті болуы оның етінде майдың көп болуы. Балықтардың еттерінің негізгі қызметі балықтардың кұрделіде ,қарапайым қозғалыстарын жасауға мүмкіндік береді. Қоршаған ортасына бейімделуіне, азығын тауып жеуіне, жауларынан қорғауына , тіршілік әрекетін жасауға көмектеседі. Неғурлым балықтар жақсы дамыса , соғурлым бұшық еттері жақсы күрделі дамиді. Бұлшық еттердің дамуы ағзаның физиологиялық жағдайына байланысты. 7.Өнімнің сапасы мен шығымы тек сүт құрамындағы компоненттер мөлшеріне ғана емес, сонымен бірге физикалық-химиялық, технологиялық қасиеттерге де байланысты, ал олар әр түрлі жағдайлармен анықталады. Сүт өңдеу ерекшелігіне, құрамындағы май, майызданған құрғақ сүт қалдығының мөлшеріне үстеме толықтырғыш заттар қосу және ыдыстарға құюына байланысты топтарға бөлінеді.Пастерленген, стерилденген және қорытқан сүт өндіріледі. Шикізатты қабылдау және бағалау жұмыстары мемлекеттік талаптарға сәйкес жүргізіледі, яғни сүт тек дені сау малдан алынады, қосымша иісі жоқ, қышқылдығы 20°Т төмен және стандарттық басқа талаптарына жауап беруі керек.Сүтті тазалауды кір тазалағышта, ал нормалауды – нормалайтын сүт айыратын қондырғыда жүргізеді де, кейін 20 секунд ішінде 76°С температурада табақшалы қондырғыда пастерлейді. Сүт кілегейінің тұнып қлуына жол бермеу мақсатында, тазалаған жылы сүтті гомогенизациялайды. Сүт өнімдерін көбейтуде, онымен халықтың өскелең тілектерін қамтамасыз етуде сиырдан басқа да қосымша резервтер бар. Ол жылқы, түйе және қой мен ешкі түліктері. Бұл түліктердің де санын көбейтіп, сүтін пайдалану міндеті алға қойылып отыр. Қазір республикамызда қымыз бен шұбат белгілі дәрежеде пайдаланып жүр. Бірақ бұл құнарлы аз, шипалы сусындар халықөтың дастарханынан әлі де болса тиісті орнын алмай отырғаны аян. Ал саулық пен ешкі сүті осы кезге дейін республикамыздың сүт қорына қосылмай келеді. Сүттің орташа үлгісі – сиырдың бір күнгі сүтінің әр сауымынан алынған үлгісінің мөлшері. Әр сауымынан алынған сүттің құрамы әр түрлі болады. Сондықтан да сүттің орташа үлгісін дұрыс алу керек. Сүттің құрамын тексеру үшін орта үлгіні сиырды сауып болған соң, яғни өнеркәсіпке апармас бұрын тапсырушының көзінше сүт қабылдайтынжерде алады. Табыннан сауылған сүттің құрамын тексеру үшін орташа үлгі қораның ішінде немесе ферманың сүт бөлмесінде алынады. Жеке сиырлардың (асыл тұқымды) сүтінің құрамын тексерген кезде орташа үлгіні қораның ішінде ала береді. Ол үшін алдын-ала сиырлардан қанша сүт шығатынын біліп, одан алынатын сүт мөлшерін белгілеп алу керек. Егер сиыр сауудың күн тәртібінде өзгеріс болған болса, ол кезде орташа үлгіні алудан бас тартқан жөн. Толық анализ жасау үшін 200-250 мл шамасында орташа сүт үлгісі керек. Жеке сиырдан орташа сүт үлгісі оның әрбір сауымынан (ертеңгі, түскі, кешкі) пропорционалды мөлшерде алынады. Орташа сүт үлгісін оның қай сауымынан бастап алудың маңызы шамалы, тек дұрыс алынса болды. Үлгініаларда сүтті жақсылап араластырып, содан кейін диаметрі 9 мл алюминий түтікті сүт тұрған флягтың немесе басқа ыдыстың түбіне дейін батырып барып, ал келесі ыдыстағы сүттен аларда түтікті сол ыдыстағы сүтпен шайып жіберіп, содан кейін ғана алады. Орташа үлгіні тоңазытқышқа 2 тәулікке дейін 3-5° температурада сақтауға болады. Оған мүмкіндік болмаған жағдайда консерванттар қолданылады. Ол үшін 100 мл сүтке 30-33% судың асқын тотығының (Н2) 1-2 тамшысын қосады немесе 10% ерітінді түрінде калий қос хромды қышқылының 1 мл мөлшерін, кейбір жағдайда формалиннің 1-2 тамшы 40% ерітіндісі пайдаланылады. Консервіленген сүттің органолептикалық қасиетін, бактериялық ластығын, қышқылдылығын тексеруге болмайды. |