БОӨЖ №3 БИОХИМИЯ,Эндокрин. 2 Кальцитонин Витамин D3
 Скачать 4.81 Mb.
|
|
Орындаған:Сағындық Жанеля Курс: 2 курс Мамандығы: Жалпы медицина Тобы: 209 А Қабылдаған:Кенехонова.А БОӨЖ №3 Минералды метаболизмге әсер ететін гормондар Жоспары
2.2. Кальцитонин2.3. Витамин D3Кіріспе:Кальций (Ca) және фосфор (P) — сүйек тінінің маңызды компоненттері,бұл оның массасының 65% құрайды. Барлық дерлік кальций мен фосфорадам ағзасы, сондай-ақ магний қорының жартысынан көбі сүйектерде кездеседі.Осы элементтердің әрқайсысының салыстырмалы түрде аз мөлшеріжасушааралық сұйықтық пен жасуша ішіндеде маңызды физиологиялық рөл атқарады.негізінен-альбуминдер мен глобулиндермен. Қан сарысуындағы иондалған кальцийдің концентрациясы шамамен 1,2 ммоль/л (5 мг / дл) құрайды. Дәлбұл кальций фракциясы биологиялық белсенді және қаттыгормоналды реттелудің бақылауында болады. Себебі жасушаішілік цитозолды кальцийдің концентрациясы әдетте 100 нМ (0,1 нмоль/мл) шегінде болады. Бұндай теріс электрлік потенциалмен күшейтілген кальций иондарының жасуша ішіне кальций каналдары арқылы кіруіне ықпал етеді.Денедегі кальций мен фосфат алмасуына үш гормон жауап береді – кальцитриол, кальцитонин және паратироид гормоны.Паратироид гормоны:Организмдегі кальций мен фосфаттардың қозғалысын реттеу, қандағы Са2+ тұрақты концентрациясын сақтау ПТГ, кальцитонин, D дәрумені арқылы жүзеге асырылады, олар Са2+ және фосфор алмасуын реттеудің бірыңғай гомеостатикалық механизмін құрайды. (D дәрумені құрылымы бойынша стероидты гормондар тобына, ал функциясы бойынша Са2+ және фосфаттар алмасуын реттейтін гормондарға жатады.) ПТГ 1970 жылы ірі қара малдың паратироид бездерінен оқшауланған, оның молекуласы 84 амин қышқылының қалдықтарынан тұратын бір полипептидтік тізбектен тұрады.ПТГ секрециясы:ПТГ секрециясына катехоламиндер, магний және басқа да қоздырғыштар әсер етуі мүмкін, бірақ оның негізгіcі — қандағы иондалған кальций концентрациясы.Иондалған кальций мөлшерінің жоғарылауы секрецияның төмендеуіне әкеледі. Бұл қатынасты сипаттайтын қисық сигмоид түрінде болады.Паратроциттердің қасиеттері осы тәуелділіктің қалыптасуын анықтайды, бірақ өздері адам үшін белгілі физиологиялық тепе-теңдік күйі болып табылатын қисық нүктені белгілемейді. Бұл нүкте, әдетте, тұтас ағзалардың ПТГ қызметіне жауап бере алу қасиетіне байланысты.Секреция гипокальциемия кезінде максимальді мәнге ие.ПТГ метаболизмі:Айналымдағы ПТГ-ның молекулалық формалары қалқанша маңы безіндегі ПТГдан ерекшелінеді.Бөлінетін интактілік ПТГ (1-84) бауырмен (70%) және бүйрекпен(20%) қарқынды метаболизденеді және 2 мин құрайтын жартылай тіршілік кезеңімен айналымнан шығарылады.Секрецияланған гормонның 1% - дан азы органдардың рецепторларымен өзара әрекеттеседі.Интактты ПТГ-бұл 84 аминқышқылынан тұратын полипептидтік тізбек, молекулалық массасы шамамен 9,43 килодальтонға тең. Секрециядан кейін ПТГ әртүрлі айналымдағы c-терминалды фрагменттерді қалыптастыру үшін тез протеолизге ұшырайды.Кальцитонин:Кальцитонин (Calcitonin) – қалқанша безінің парафолликулярлы жасушаларының гормоны, ол организмдегі кальций алмасуын реттеуге қатысады. Кальцитонинді қалқанша безінің арнайы жасушалары шығарады, оларды C-жасушалар деп атайды.Кальцитониннің нормасы: әйелдерде норма – 0,1–10,9 пг/мл; ерлерде – 0,2–27,2 пг/мл; балаларда - 70 пг/мл дейін.Кальцитонин химиялық табиғаты 32 амин қышқылының қалдығынан тұратын полипептид. Әсер ету механизмі бойынша кальцитонин басқа да белокты- пептидтік гормондар сияқты аденилатциклазаны белсендіру арқылы әсер етеді.Физиологиялык әcepi: жануар организмінде кальций мен фосфор алмасуын реттейді.Суйек тініне әcepi: кальцитониннің әсерінен остеокластардың белсенділігі мен дифференцировкасы тежеледі. Деминерализацияның тежелуі ғана емес кальцийдің каңқада фиксациялануы күшейеді. Сонымен, гормонның кальций алмасуына әcepi негізінен остеокластардың әсерін тежеуге, остеобластарды акивтеуге бағытталған, сондықтан қандағы кальций мелшері төмендейді.Буйрекке әcepi: Кальцитонин біріншілік зәрден кальцийдің реабсорциясын азайту арқылы оның организмнен шығарылуына ықпал етеді.Ішек қабырғасына әсері: кальцийдің және фосфаттардың сіңірілуінің тежелуіне бағытталған. Сонымен қатар кальцитонин асқазанда және 12 елі ішекте түзілетін ас қорыту жолдарының гормоны-гастриннің түзілуін тежейдіВитамин Д, кальцитриолD витамині прогормон болып табылады. Басқа екі гормонмен - паратирин және кальцитонинмен бірге кальцитриол түріндегі D витамині кальций алмасуын реттеуге қатысады. D витаминдеріне эргокальциферол (D2), холекальциферол (D3), дигидроэргокальциферол (D4), D5, D6, D7 жатады. D2 витамині эргостеролдан – өсімдік прекурсорынан, D3 – ультракүлгін сәуленің әсерінен теріде түзілетін 7-дегидрохолестериннен түзіледі. 70 жастан асқан адамдарда терінің D3 витаминін синтездеу қабілеті 2 еседен астам төмендейді. D3 дәрумені биологиялық белсендірек. Өзінің әрекеті бойынша D3 витамині гормон болып табылады, оның алмасуы бүйрек жасушаларының митохондрияларымен байланысты. Метаболиттермен бірге олар кальций-фосфор алмасуының реттеушісі болып табылады, кальций гомеостазын сақтайды, сүйек тінінің минералдануына қатысады. Витамин ас қорыту жолына эргокальциферол (D2) түрінде түседі және бауырда 25-гидроксилазаның әсерінен транспорттық түрге – гидроксихолекальциферолға D3 айналады. Бұл метаболиттер кальцийдің, фосфордың ішекте сіңуін ынталандырады, кальцийдің несеппен шығарылуын арттырады және сүйек метаболизмін белсендіреді. Остеоциттерде Са2+ мен фосфаттардың мобилизациясы жоғарылайды.D дәрумені метаболиттерінің әсерлері мыналарды қамтиды:Сүйектің остеокластикалық резорбциясын және остеоцитарлы остеолизді ынталандыру;жасушалардың дифференциациясының жоғарылауы - остеокласттардың прекурсорлары;дистальды бүйрек түтікшелерінде кальций реабсорбциясының жоғарылауы;денедегі кальций бассейнінің жоғарылауы.АдреналинАдреналиннің әсерінен лизосомалық мембраналардың тұрақсыздануы және остеокласт гидролазаларының жасушадан тыс концентрациясы нәтижесінде лизосомалық гидролазалардың секрециясы жоғарылайды, олардың ингибиторлары мен ферменттері арасындағы тепе-теңдік соңғысына қарай өзгереді. Нәтижесінде резорбция аймағынан тыс сүйек тінінің құрылымы бұзылады. Адреналин сонымен қатар стресстік жағдайларда (соның ішінде созылмалы стресс) сүйек метаболизмінің күйіне жанама әсер етуі мүмкін. Қандағы адреналин концентрациясы әдетте шамамен 0,06 мкг / л немесе 10-10 ммоль / л құрайды. Стресс кезінде ол секундтарда немесе минуттарда шамамен 1000 есе өседі. Бұл гормонның сүйек метаболизміне жанама әсері глюкокортикостероидтардың (ГКС) экскрециясының жоғарылауы, ацидоздың дамуы (гликогеннің сүт қышқылына анаэробты ыдырауының жоғарылауы нәтижесінде), сүйек резорбциясының жоғарылауымен және дамуы арқылы. остеопения. Адреналин сонымен қатар бос радикалдық процестерді (бос радикалдар остеокласттардың қызметін арттырады), полиқанықпаған май қышқылдарының тотығуын, эйкозаноидтардың синтезін күшейтеді, олардың ішінде сүйек тінінің күйіне теріс әсер етеді.ГлюкокортикоидКортизол (гидрокортизон) ақуыз және көмірсулар алмасуын реттеуге қатысады, белоктардың ыдырауын және аминқышқылдарының глюкозаға айналуын ынталандырады, қандағы глюкоза деңгейін жоғарылатады. Синтетикалық кортикостероидтардың қабынуға қарсы және иммуносупрессиялық әсері бар. ГК ішекте кальций мен фосфордың сіңуін тежейді, бүйрек өзекшелерінде кальцийдің реабсорбциясын төмендетеді және сол арқылы оның несеппен шығарылуын арттырады. Ұқсас әсер (сүйек түзілуінің төмендеуі, минералдану, резорбцияның жоғарылауы, сүйек көлемінің төмендеуі)Тироксин (тетрайодтиронин Т4)Ол тирозин амин қышқылынан түзілген және құрамында йод атомдары бар. Зат алмасу жылдамдығын арттырады және эмбрионның дамуын ынталандырады. Ол сүйек метаболизмін белсендіреді, кортикальды және трабекулярлық сүйек тінінің остеобласттары мен остеокласттарына, сондай-ақ шеміршек түзілуіне ынталандырушы әсер етеді. Гипертиреозда сүйектің жаңа түзілуі де, сүйектің резорбциясы да (ол басым) жоғарылайды, ал гипотиреозда сүйектің қайта құрылуы баяулайды. Тиреотоксикоз гиперкальциемиямен бірге жүреді, Қалқанша безінің препараттарын қабылдау менопауза кезінде науқастарда остеопенияның ауырлығын арттырады. Тироксин жоғары дозаларда майда еритін витаминдердің – эргокальциферол, токоферол, А дәрумені жеткіліксіздігі құбылыстарын күшейтеді (осы витаминдердің кейбірі қалқанша бездің жұмысын тежейді). Қалқанша безінің гормондары жоғары дозада регенерация процестерін кешіктіреді.АльдостеронАльдостерон — адам мен жануарлар организмдеріндегі минеральды зат (Na , К ) және су алмасуын реттейтін бүйрекүсті безі қыртысты затының гормоны (кортикостероид гормоны).Альдостерон гормоны бүйректе натрийдің сақталуын және калийдің шығарылуын реттеу үшін қажет. Ол қандағы натрий мен калийдің қалыпты концентрациясын ұстап тұру және қан көлемі мен қысымын бақылау үшін маңызды функцияны орындайды. Альдостерон бүйрек үсті безінің қабығымен шығарылады, оның синтезі екі ақуыз, ренин және ангиотензинмен реттеледі. Ренин қан қысымы төмендеген кезде бүйректен шығарылады, қандағы натрий концентрациясы төмендейді немесе калий концентрациясы жоғарылайды. Ол қандағы ангиотензиноген ақуызын ыдыратады, содан кейін ферменттің әсерінен ангиотензин II-ге айналады. Ангиотензин II өз кезегінде қан тамырларының жиырылуына ықпал етеді және альдостеронның пайда болуын ынталандырады. Нәтижесінде қан қысымы көтеріліп, натрий мен калий мөлшері ағзаға қажетті деңгейде сақталады.Әр түрлі аурулар альдостеронның артық өндірілуіне немесе жетіспеуіне әкелуі мүмкін (гиперальдостеронизм немесе альдостеронопенТағы эстроген, андроген, соматропты гормон, инсулин, глюкагон, цитокиндер, простогландиндер олар сүйек тініне ынталандырушы әсер етеді (сүйек матрицасының синтезі, шеміршек түзілуі). Остеобласттардың дифференциациясына ықпал етеді, сүйек тінінің минералдануының коллаген өндіруші жасушаларының санын көбейтеді, резорбция процестеріне әсер етпейді.Қорытынды:Қалыпты физиология үшін және қаңқаның тұтастығы үшін бейорганикалық иондардың маңызы, жасуша аралық ортада олардың концентрациясын тұрақтандыруы эндокриндік механизмдердің арқасында анықталады.Пайдаланылған әдебиеттер:
facebook.com/medkrmu @medkrmu @medkrmu vk.com/medkrmu НАЗАР АУДАРҒАНДАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ! |