Виженер. 3 лабораториялы жмыс
 Скачать 54.78 Kb.
|
№3 - лабораториялық жұмысВижЕнер шифрлау жүйесi Жұмыстың мақсаты: Виженер шифрін пайдаланып мәтінді шифрлеу және кері шифрлеу технологиясын үйрену. 3.1 Теориялық бөлім Виженер жүйесi Цезарь шифрлау жүйесiне ұқсайды. Бұл көпалфавиттi ауыстыру шифрын шифрлау кестесiмен жазуға болады. Бұл шифрлау кестесi Вижинер кестесi деп аталады. 2-суретте қазақ тiлiне арналған Вижинер кестесi көрсетiлген. Вижинер кестесi шифрлау және шифрды ашу үшiн қолданылады. Кестенiң екi кiрiсi бар: - негiзгi ашық мәтiннiң әрпiн анықтайтын жоғарғы қа тардың сызылған символдары; - кiлттiң шеткi сол бағанасы. Шифрлау процесi кезiнде кестенiң жоғарғы қатарында негiзгi мәтiннiң кезектi әрпiн және сол бағанада кезектi кiлттiң мәнiн табады. Осы екi әрпiн байланыстыратын сызықтардың қиылысқан жерiнде шифрмәтiннiң әрпi алынады. Вижинер кестесi көмегiмен алынған шифрмәтiннiң мысалын қарастырайық. РЕСПУБЛИКА кiлттiк сөз таңдап алынсын. КОМПЬЮТЕРЛIК ЖҮЙЕЛЕРДI ҚОРҒАУ деген хабарды шифрлау керек. Негiзгi хабарды қатарға көшiремiз және оның астына қайта қайталанатын кiлттiк сөздi жазамыз. Үшiншi қатарға Вижинер кестесiнен анықталған шифрмәтiн әрiптерiн көшiремiз.
2-сурет. Қазақ әлiпбиiне арналған Вижинер кестесi Кілттің ұзындығы 10 символдан асу керек. Мәтіннің ұзындығы 25 символдан асу керек. Берілген бақылау мысалы бойынша мәтінді шифрлаңыз. Мысалы:
COMET деген хабарды WAS кілтімен шифрлаймыз. Сонда криптограмма ZPFBU болады.
Тапсырмалар: 1-тапсырма. Кілттік сөз ретінде «Жұмыс» сөзін пайдаланып, төмендегі нақыл сөздерді Виженер квадраты көмегімен шифрлеңіз: 1. Таппасаң сөздің жүйесін отына өзің күйесің 2. Ақылдының сөзі қысқа, көпке болар нұсқа 3. Шешен сөз бастар, батыр қол бастар 4. Қылыш жарасы бітеді,сөз жарасы бітпейді 5. Көп ішінде сөйлеген, ойға салмай сөйлеген 6. Көсемдіктің белгісі, шешендіктің белгісі 7. Көп сөз – күміс,аз сөз – алтын 8. Жақсы жігіт – аспандағы жұлдыз, жақсы қыз – жағадағы құндыз 9. Ақылың ағаңда болсын құндызың жағаңда болсын 10. Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер 11. Өткір тіл – дарын, ұзын тіл жауың 12. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар 13. Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады 14. Жігіт болсаң жеті жұрттың тілін біл. 2-тапсырма. Виженер көмегімен шифрленген қазақ тіліндегі мәтінді дешифрлеңіз: 1-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Поэзия Шифрленген мәтін: 1) ГӨВНЩЫ ЩЭҢ, ХШЪЬУЭЪҒ ЯЦ 2) СОЙЗХ ЁПШӨГ КҢЫАЭ – ТҒЖЛТШФ, ӨЯІОҚ ЙҺҚБО – ИЗСГЛІ. 3) ВЬЖЛИМҰО ПХУСЛ ҰПҒ ЪҢАКОЗУ. 4) ЯХЩФ КЫЫСГҮДМҮҚ - ҰЗҰКЛІЭ ІСПФӘ. 2-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Қасиет Шифрленген мәтін: 1) ЛЛҺҮИЦ ЬОЬЩЕ ІЩКҢШҚІ - ҚШНҰЕГ ҮЕШД ҺТЦАЮҒУ. 2) ЬАЬИТД - ЬАУРЙТЬТСФ, ЦТХАБ - ЦНОЧНҺФ. 3) ҚРЭИТҒЁЗ ІҺЙТҺ - ҮЭДЦО ЯЗҢҰСЦҢЕЮ УҰХҚМ. 4) ТИРҰӘ ЬҚУНҮ ЫТХЫІЪӘА ФАЭҒТ ӘҰЛСЫЙТ ҺІЮНҚДЬІ. 3-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Рақым Шифрленген мәтін: 1) ЪӨТ НЪЫЫЫҺШРН ҮҚЩНЛ ІКҺМРЁ ВМЬАЦ 2) ЪӨТ ЕЫБЕ ҚЖЧРҒҚИРМ КЩЙИІ КЩМСФІ 3) ЪӨЧЦЦ ЪӨЫӘ МІМҚЯМЭДЁ ЕЫЧ КЩМС РЛҺЫФФЫ 4) ЧАҺЫШ РЗҚМ ЯРҒЁИРР - ПҚҢЕР АҰИМІАЫ ГМІЫҺЯМ. 4-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Даналық Шифрленген мәтін: 1) ҰЗЙҢПЦ ЬДНИҒЖЙ ҮКЛЮЕ, ЛАҚРДНРӨЫ, ШПАЭДЖЙ ЖХІЩЕ ХЫЫД. 2) ЛАЦСЖ ІҰКЛ ӘЛ ЭОІД - ПНТДЫӨДН ООҺЗҚХ КТМПЦҢӘ. 3) ДҚФҚЛҢ - ҚЙАЧ АҮҢЁХТНН ЭОҚЙЫ. 4) ЭЫЩДЖЁЬА АЦТЛМЁПА НЙЭО - ФНЫЩНЖЙ ФНЫЩЫ. 3-тапсырма. Виженер көмегімен шифрленген орыс тіліндегі мәтінді дешифрлеңіз: 1-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Знания Шифрленген мәтін: 1) ЙЯЕ ГЧСЖА ИХХДХЦТЙ ХЗШ, ЫО ЫСЙЪЬ НТ ЮНЯТТ ЦРЛМЫИАЕРЖ ЯАЪ. 2) ОЦЗЫЕ — ЬЪЬ НТ ЫД ЛЫИ, ШЧСЦЮЫТ ШПЦЁЛЦ, И СМ, ШОАЧПГТ ЗНШНФЫИЩСРД. 3) ЩЦЛЙЦЪМ ЩЮСС БЩТГСИ ОШЬСАД. 4) МЯЛЦ ЪКЦФНЬ ПЗЪЙ, ЗЫИЦРА ЖЦКДАЙ НТ К СЦЪ ОШЩТОТНЦС. 5) Ы ФИХЦЗ ЪЬЛЙУН ЦСИЫ ЦДЛЬСАИСЦШ – ОЫИ ЖЗШАЫАЗЙНЕАЪЮ. 2-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Стенография Шифрленген мәтін: 1) ЬБХНПОО БЩРНБТЦЫУМ Т ПГЩСЕ, АУ ЬЬ РХ ДАЗ ЬДБЗЬ АХБОЭФРР. 2) ФЦЙ ЯЪГСЫЮ ЦДЯТЖЦТЛГ — СЭФЫЯНО БЬЛЗТГПЯЦЕ. 3) ЭЧЗШЭ ЦВТЕЧЗДОЦМ БЦФА, ЧМД ДГШСЬС БАХЧССЕБ. 4) ЗЧТЦБЗ ЭОБНМДН ИЬ БСУО, ЯИЙ ААН ЯБГЮУЖ КНГВУЪЧРРНЭЗЛЪ. 5) ХЧТЙСЛ АРГЪСА ЦЙЩОБГ ЖЭРМН ЭУЪГСБТВНД, ЯБ ТТ ЦГЭЕВЗЭД ДЕЪВ ЙЩЗВЕ! 3-топ тапсырмасы: Кілттік сөз: Цезарь Шифрленген мәтін: 1) ЗУФНХЮЦОЪЕВШ Ш ПЦМ ДЯЕИХО, ГКВБТО ЮБ Ш ЦМБХ. 2) ЗШБЕВОШШЁТ ГМЯ ЖРДР ЗЭН: УОЧШ, ДЕКЛРЫ ВУОЬ Щ НИЕЪИВОЯПЗ. 3) ГШЛРЛЁ МЙХИГ ЮЗЙЭ, ИСК Ш ПЗЖФКГ МЗМХУЦЙЪ ХЯМЕЭМЕ. 4) ДЙЪ ПДОЯ П ЩВЯЭЕИМ, ПЯОЕСЫ ЧГК ЗЖЦБЯАЦ Н МСГШ ЁШЪЬ. 5) ЧАЪЬ ЁКЖУАИЭ — ЩИУ ЪАЫ ЕЮТЗШЩЮЦЙЪ ЧХЗЕЖМКР! Бақылау сұрақтары: 1. Вижинер әдісі дегеніміз не? 2. Цезарь шифрына ұқсастығы қандай? 3. Вижинер кестесі бойынша шифрлеу қалай орындалады? 4. Кестенің кірісі деген не? 5. Биграмма қалай шифрланады? |