латын тілі. 4-симуляция. 4 симуляция Таырыбы ivv cептеулерді зат есімдері. Сан есім. Етістік. Рецептердегі етістікті бйры жне шартты райлары

• Название: 4 симуляция Таырыбы ivv cептеулерді зат есімдері. Сан есім. Етістік. Рецептердегі етістікті бйры жне шартты райлары
• Анкор: латын тіл
• Дата: 06.01.2021
• Размер: 207.59 Kb.
• Имя файла: 4-симуляция.pptx
• Тип: Документы; #166006

№ 4- Симуляция

Тақырыбы:IV-V cептеулердің зат есімдері. Сан есім. Етістік. Рецептердегі етістіктің бұйрық және шартты райлары.

Оқытушы Сагатова Г.Ж

ІV септеудің зат есімдері.
4-септеугеілік септігінде – us жалғауымен аяқталатын маскулинум және орта тек зат есімдері жатады. Атау септігінде жекеше түрде маскулинум тек зат есімдері-us, ал орта тек-u жалғауымен аяқталады.
4-септеу зат есімдерінің сөздік тұлғғасы
arcus, us,m.-доға
genu,us,n.-тізе

Casus	Singularis		Pluralis
	Masculinum	Neutrum	Masculinum	Neutrum
Nom	us	U	us	ua
Gen	us	Us	uum	uum
Dat	ui	U	ĭbus	ĭbus
Acc	um	U	us	ua
Abl	u	U	ĭbus	ĭbus

4 септеудің септік жалғаулары

Nota bene ! Орта тек зат есімдері жекеше түрде барлық септіктерде-u, тек қана жекеше түрдің ілік септігінде – us жалғауымен аяқталады.

Бесінші септеу

Бесінші септеу
5-септеугеілік септігінде жекеше түрде –еі жалғауымен аяқталатын фемининум тектің зат есімдері жатады. Олар атау септігінде –еs жалғауымен аяқталады.
5-септеу зат есімдерінің сөздік тұлғасы
faciès,èi, f-бет, үсті
diès, èi, f-күн

Casus	Singularis	Pluralis
Nom	-es	-es
Gen	-ei	-èrum
Dat	-ei	-èbus
Acc	-em	-es
Abl	-e	-ebus

5 септеудің септік жалғаулары

Nota bene!

Nota bene!
1.Кәсіби қалыптасқан сөздерді есте сақтаңыздар!
dosis letȃlis өлтіретін мөлшер
pro dosi бір ішерлік мөлшер
(dosis) pro die тәуліктік мөлшер
Species,èi, f- «жиынтық» деген мағынаны білдіреді, көпше түрде қолданылады. Рецепттерде жиынтық атауы көпше түрінің ілік септігінде ( Gen. Pl) тұрады.
Мысалы:
Nom.Pl. species laxantes-іш жүргізетін жиынтық
Species diuretĭcae- несеп айдайтын жиынтық
Species sedative-тыныштандыратын жиынтық
Gen. Pl. Recipe: Specierum diureticоrum 50.0
Ал: Несеп айдайтын жиынтықтың 50.0 грамын
Recipe: Specierum sedativоrum 50.0
Ал: Тыныштандыратын жиынтықтың 50,0 грамын
Recipe: Specierum laxantium 50.0
Ал: Іш жүргізетін жиынтықтың 50,0 грамын
Misce, ut fiant species – Араластыр, жиынтық болсын.

Етістік

Етістік

Латын етістіктері төрт жіктеуге бөлінеді, бір-бірінен өздерінің негіздері арқылы ерекшеленеді. Етістіктің қай жіктеуге жататыны, оның анықталмаған формасымен ажыратылады.
І жіктеу – are – sign – are - белгілеу
ІІ жіктеу – ere – misc –ere - араластыру
ІІІ жіктеу – ěre – divid – ěre – бөлу
ІV жіктеу - ire – aud-ire– тыңдау


І, ІІ, ІІІ ,ІV жіктеулердің соңындағы «-re» және ІІІ жіктеудегі «- ěre» ( е-қысқа дауысты) алып тастасақ, етістіктің негізін аламыз.
Осылайша І жіктеуге негізі а-ға signa-re, ІІ жіктеуге негізі е-ге (ұзақ) misce-re, III жіктеуге негізі ě - (қысқа), ІV жіктеуге і-ге аяқталатын етістіктер жатады.
Оқулықта етістіктер 1-жақта, жекеше түрде, осы шақта және анық-талмаған формасының соңғы бөлімі беріледі, сол арқылы жіктеуін табады. Мысалы:
signo, are – І жіктеу divido, ě re – ІІІ жіктеу
misceo, ere – ІІ жіктеу audio, іre – ІV жіктеу

Бұйрықты рай

Бұйрықты рай
Modus imperativus
Латын тілінде орыс тіліндегі сияқты бұйрықты рай екінші жақтың жекеше және көпше түрінде қолданылады.
Бұйрықты райдың жекеше түрі етістіктің анықталмаған формасынан – re жалғауын алып тастау арқылы түзіледі. Көпше түрі І, ІІ, ІV жіктеулердегі етістікке – te жалғауын жалғау арқылы түзеледі.
ІІІ жіктеуде көпше түрінде – te алдындағы е –і дыбысына ауысады, сосын – te жалғауы жалғанады.

Жіктеуі	Анықталмаған формасы (Іnfinitivus)	Негізі	Imperativus singularis	Imperativus pluralis
І	signa –re	Signa	signa	signa –te
ІІ	misce –re	Misce	misce	miscе-te
ІІІ	divid –ěre	Divid	dividě	divid –i- te
ІV	audi –re	Audi	audi	audi - te

Шартты рай

Шартты рай
Рецептурада шартты рай 3-жақта жекеше және көпше түрінде қолданылады.
3-жақтың осы және өткен шақтарының жалғаулары.

	Осы шақ-Activum	Өткен шақ-Рassivum
3- жақ жекеше түрі	- t	- tur
3 - жақ көпше түрі	- nt	- ntur

3- жақ жекеше және көпше түріндегі шартты райдағы етістіктерді жіктеу үлгісі

Жіктеуі	Анықталмаған формасы (Іnfinitivus)	Осы шақ-Activum	Өткен шақ-Passivum
І.	Signare	sign-e-t sign-e-nt	sign-e-tur sign-e-ntur
ІІ.	Miscere	misce-a-t misce-a-nt	misce-a-tur misce-a-ntur
ІІІ.	Dividere	divid-a-t divid-a-nt	divid-a-tur divid-a-ntur
ІV.	Audire	audi-a-t audi-a-nt	audi-a-tur audi-a-ntur

Рецепт жазып бергенде бұйрық райдағы етістік қолданылады. Бұлардың формасы көп емес, олар стандартты және оларды есте сақтау керек.

Recipe Ал

Misce Араластыр

Sterilisa! Залалсыздандыр!

Da Бер

Da tales doses Сондай мөлшерде бер

numero… санымен…

Signa белгіле

Бұйрық райдағы етістік формасымен қатар етістіктің шартты райдағы формасы да қолданылады. Олардың тәжірибелік маңызы бар.

Misceatur Араластырылған болсын (Араластыру)

Sterilisetur! Залалсыздандырылған болсын!

(Залалсыздандыру!)

Detur Берілген болсын !(Беру!)

Dentur tales doses Сондай мөлшерде 10 санымен берілген болсын!

numerо 10 ! (Сондай мөлшерде 10 санымен беру!)

Signetur ! Белгіленген болсын!

Келесі рецептуралық формулировкаларды есте сақтаңдар:
Misce, ut fiat unguentum - Май болғанша араластыр.
Misce, fiat unguentum –Май болғанша араластыр.
Misce, (ut) fiat pasta–Паста болғанша араластыр.
Misce, (ut) fiat pulvis – Ұнтақ болғанша араластыр.
Misce, (ut) fiat globulus – Домалақ болғанша араластыр.
Misce, (ut) fiat suppositorium – Балауыз болғанша араластыр.
Misce, (ut) fiat linimentum – Сұйық май болғанша араластыр.

Сан есім

Сан есім
Өзінің мағынасы мен қызметі жағынан сын есімге ұқсас сөз табының бірі –сан есім. Сан есім заттың санын,ретін білдіретін сөзді сан есім дейді Ол неше ,қанша ,нешінші ,нешеу деген сұрақтарға жауап береді
Есептік сан есім
1-unus 14-quattuordecim
2-duo 15-quindecim
3-tres 16-sedecim
4-quattuor 17-septendecim
5-quinque 18-duodeviginti
6-sex 19-undeviginti
7-septem 20-viginti
8-octo
9-novem
10-decem
11-undecim
12-duodecim
13-tredecim

Назарларыңызға рахмет!

Назарларыңызға рахмет!