Клеточная сигнализация. ҚАСЫМ ЖАНҒАЛИ. 8. Жануарларды g ауыз жптасан рецепторлары
 Скачать 44.5 Kb.
|
|
8. Жануарлардың G – ақуыз жұптасқан рецепторлары Жануарлар жасуша плазмалық мембранасында 7 трансмембраналық домендері бар рецепторлар айтарлықтай көп мөлшерде және әр түрлі болады. Бұл рецепторлар функционалды түрде гетеротримерлі G ақуыздарымен байланысады және олармен тұрақты сигнал жұбын құрайды. Рецепторлардың осы тобының құрылымдық және функционалдық ерекшеліктері олардың атауларын анықтайды: 7тм (семитрансмембраналық) немесе GPCR (G‑Protein Coupled Receptor) — G‑ақуыз конъюгацияланған рецепторлар. Бұрын оларды серпентин немесе жылан тәрізді рецепторлар деп те атаған, бірақ қазіргі әдебиетте бұл терминдер біртіндеп қолданыстан шығуда. GPCR-бұл мономерлі рецепторлардың үлкен класы, олар жануарларда әртүрлі сигнал беру функцияларын орындайды. Бұл түрге дәм, иіс, андренергиялық, мускариндік ацетилхолин және басқа рецепторлар жатады. Олардың барлығы құрылымы мен жұмыс істеу жалпы принципіне ие және лиганд ерекшелігімен, яғни әртүрлі сыртқы сигналдарды қабылдау қабілетімен ерекшеленеді. GPC рецепторларының полипептидтік тізбегі мембранаға жеті рет енеді (сурет. 1).  Сурет.1. G - ақуыз конъюгацияланған (семитрансмембраналық) рецепторларПолипептидтің N-терминалды бөлімі плазмалық мембрананың экстрасыртқы жағында, ал c — терминалды аймақ цитоплазмалық жағында орналасқан. Рецепторлық молекуланың полипептидтік тізбегінің (N-терминалды және трансмембраналық бөлімдер) жасушадан тыс аймақтарының кейбір амин қышқылдарының қалдықтары гликозилденеді. Олигосахаридтер топтары рецептордың лигандты байланыстыратын бөлігін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. GPCR цитоплазмалық c-терминалды аймағы G ақуызының байланыс аймағын құрайды, ол арқылы сигнал G ақуызына беріледі. Гетеротримерлі мембранамен байланысқан G ақуызы-бұл осы ақуызбен конъюгацияланған рецепторлар арқылы қоздырылатын сигнал беру механизмдерінің міндетті компоненті болып табылады. Әр түрлі химиялық сипаттағы лигандтарға тән GPC рецепторларының көптеген түрлері бар. Олар пептидті және гликопротеин гормондарын, аминдерді, нуклеотидтерді, эйкозаноидтарды, аминқышқылдарын, кальций иондарын және т.б. байланыстырады. Рецептордан G ақуызына сигнал беру қабылдау кезінде жүзеге асырылады, нәтижесінде рецептор молекуласының конформациясы өзгереді. Белсендірілген G ақуызы келесі сигналдық ақуыздармен әрекеттесетін a суббірлігіне және by димеріне бөлінеді. Антиплагиат. 4 балл |