2 сабак. А бiрiншiлiк ёлсiздiк
 Скачать 107 Kb.
|
|
????? ?2.?????? ?????????? ??????????. ??????? ?????????? ?????. Босану єызметi ауытєуыны» топтастыруы. Патологиялыє прелиминарлыє кезе». Босану єызметiнi» ауытєуы. А) Бiрiншiлiк ёлсiздiк. Б) Екiншiлiк ёлсiздiк. В) Кѕшену кѕшiнi» ёлсiздiгi (бiрiншiлiк жёне екiншiлiк). Босану єызметiнi» аса тым кѕштi болуы (жатырды» гипертонусы). Босану єызметiнi» дискоординациясы. А) Дискоординация. Б)Жатырды» тјменгi сегментiнi» гипертонусы. В)Тол№аєты» тырыспа тѕрiнде болуы (жатыр тетаниясы). Г) Циркуляторлыє дистония. Босану єызметiнi» а?????? 15-17 пайыз жа№дайда кездеседi. °рбiр 3-шi жасалатын операция - кесар тiлiгi босану єызметiнi» ауытєуына байланысты жѕргiзiледi. Мерзiмiне жеткен жѕктiлiкте єалыпты прелиминарлыє кезе» жиiлiгi, Ѕзаєты№ы жёне єарєыны жа№ынан iштi» тјменгi жа№ы мен бел ма»айыны» реттелмеген ауыруымен сипатталады. µзаєты№ы 6 са№ат кјлемiнде болады. °йелдi» Ѕйєы ыр№а№ы бЅзылмайды. Прелиминарлыє ауыру белгiсi бiртiндеп кѕшейiп, реттелген босану тол№а№ына Ѕласады. Кейде тоєтап, бiр немесе бiрнеше кѕннен кейiн єайтадан басталуы да мѕмкiн. Сыртєы тексеру барысында жатыр тонусы ёдеттегiдей болады, баланы» жѕрек со№ысы аныє, ритмдi. Іынаптыє тексеру кезiнде жатыр мойыны «жетiлген», шырышты бјлiндi болады, окситоцин тестi «о»» болады. Гистерографиялыє тексеруде тјменгi сегментке єара№анда жатыр тѕбi мен денесiнi» жиырылу амплитудасы басымдау болады. Сонымен єалыпты прелиминарлыє кезе» диагнозын клиникалыє суреттемелер, сыртєы жёне iшкi акушерлiк тексерулер жёне гистерографиялыє зерттеулер нётижесiнде єою№а болады . °йел а№засыны» босану процесiне дайынды№ын бiлу маєсатында «Окситоцин» тестiсiн аныєтауды» (C.N.Smyth,1954) диагностикалыє ма»ызы зор. Босану процесiне жатыр мойныны» дайынды№ын жёне оны» єозу дёрежесiн бiлу маєсатында функциональдыє сынау-окситоцинге сезiмталды№ын аныєтау тестi єойылады. Ол ѕшiн 5 пайызды -100 мл глюкоза ерiтiндiсi алынады, о№ан 0,2 мл-1 бiрлiк окситоцин єосады, я№ни дайындал№ан ерiтiндiнi» 1 мл-де-0,01 бiрлiк окситоцин болады. Шприцке 5 мл ерiтiндiнi алып, оны шынтає венасына минутына 1 мл жылдамдыєпен, я№ни 0,01 бiрлiк окситоциндi тол№ає бiлiнгенше жiбередi. Егер тол№ає 0,01-0,03 бiрлiк окситоциндi жiберу аралы№ында пайда болса (1-3 минут) тест «о»» болып есептелiнедi. Егер тол№ає 0,04-0,1 бiрлiк аралы№ында пайда болса (4-10 минут), тест «терiс» болып есептелiнедi, я№ни ёйел а№засы босану процесiне дайын емес деген Ѕ№ымды бiлдiредi. Патологиялыє прелиминарлыє кезе»нi» белгiлi клиникалыє суреттемесi бар. БЅл кезе» жиiлiгi, Ѕзаєты№ы жёне єарєыны жа№ынан iштi» тјменгi жа№ыны», сегiзкјз ма»айыны» жёне белдi» тол№ає тёрiздi реттелмеген ауыруымен жёне 6 са№аттан астам уаєытєа созылуымен сипатталады. МЅндай реттелмеген тол№ає ёйелдi шаршатып, Ѕйєысыны» бЅзылуына ёкелiп соєтырады. °детте жатыр тонусы, ёсiресе тјменгi сегмент ма»айында жо№ары болады. Баланы» кiшi жамбасєа єара№ан бјлiгi жо№ары жатады жёне бала бјлiктерiн сипалап сезу єиын№а тѕседi. Іынаптыє тексеру кезiнде жамбас тѕбi бЅлшыє еттерi тонусыны» жо№ары болуы, єынапты» тарылуы аныєталынады, жатыр мойыны «жетiлмеген« болады. µзаєєа созыл№ан тол№ає тёрiздi ауыру белгiсiне єарамастан жатыр мойнында єЅрылымдыє јзгерiстер байєалмайды жёне оны» ашылу процесi жѕрмейдi. Гистерографиялыє тексеру барысында кѕшi жёне Ѕзаєты№ы ёртѕрлi болатын, тол№ає аралы№ы бiркелкi емес, я№ни дискоординациялы тол№ає аныєталынады. Патологиялыє прелиминарлыє кезе»нi» Ѕзаєты№ы 6 са№аттан 24-48 са№атєа жёне одан да артыєєы созылуы мѕмкiн. Прелиминарлыє кезе»нi» Ѕзаєты№ында жѕктi ёйелдi» психикасы бЅзылады, ёйел шаршайды жёне єЅрсаєiшiндегi баланы» гипоксиясы пайда болады. Диагноз анамнез, клиникалыє, акушерлiк жёне гистерографиялыє тексерулер нётижесiнде єойылады. Патологиялыє прелиминарлыє кезе» орталыє жѕйке жѕйесiнде функциональдыє ауытєулары, вегетативтi жёне эндокриндi бЅзылулары (семiздiк, нейроциркуляторлыє дистония), босану процесi алдында єорєыныш сезiмi бар, акушерлiк анамнезi ауыр, жѕктiлiгi ауыр асєынулармен јткен жёне ѕлкен жаста№ы бiрiншi босанатын ёйелдерде жиi кездеседi. Патологиялыє прелиминарлыє кезе»де жатырды» жиырылу єызметiнi» бЅзылу себептерi орталыє жѕйке жѕйесi-гипоталамус-гипофиз арасында№ы байланысты» бЅзылуы, со№ан байланысты миометрийдi» нейрогуморальды реттелуiнi» бЅзылуы болып табылады. Гипофиз жёне гипоталамус де»гейiндегi нейрогуморальды бЅзылуларды» мѕмкiн боларлыє себебi су кјптiкте, су аздыєта, егiздiкте, бала дамуыны» аєаулы№ында, баланы» дЅрыс емес орналасуында байєалатын Ѕрыєтан жёне ёйел жыныс мѕшелерiнi» рецепторларынан тѕсетiн патологиялыє импульс болып табылады. Патологиялыє прелиминарлыє кезе» мен босану єызметiнi» бiрiншiлiк ёлсiздiгiнi» арасында айырма жѕргiзу єажет. Босану єызметiнi» бiрiншiлiк ёлсiздiгiнде тол№ає реттелген, бiрає єарєыны, кѕшi жа№ынан жеткiлiксiз, я№ни ёлсiз болады. Жатыр тонусы єалыпты немесе сёл тјмендеген, жатыр мойныны» ашылу динамикасы тјмен болады. Босану єызметiнi» ёлсiздiгiнде жатырды» жиырылу єасиетiн жаєсартатын дёрiлер салынса, ал патологиялыє прелиминарлыє кезе»де мЅндай ем жасалынбайды. Емi. Мезгiлiне жеткен жѕктiлiкте жёне 6 са№аттан асєан прелиминарлыє кезе»нi» Ѕзаєты№ында ем жѕргiзiледi. Емдеу ёдiстерiн та»дау жѕктi ёйелдi» кј»iл-кѕйiне, шаршау сипатына, босану жолдары мен баланы» жа№дайына байланысты шешiледi. 6 са№атєа дейiн созыл№ан прелиминарлыє кезе»дегi жатыр мойныны» «жетiлуiнде« жёне бала басыны» кiру жазыєты№ына орны№уында су єабыны» жарылу, жарылма№анына єарамастан емдi электрлiк анальгезиядан немесе ине, рефлекс емiнен бастау керек. Егер ем тиiмсiз бол№анда емдiк электрлiк анальгезия (ем алдында премедикация маєсатында 2 пайызды 1 мл промедол немесе 2,5 пайызды 2 мл пипольфен, 1 пайызды 1 мл димедрол ерiтiндiсi жамбасєа салынады) Ѕсынылады. Патологиялыє прелиминарлыє жа№дайда жатыр мойныны» жетiлу барысын жеделдету маєсатында эстроген гормондары (эстрадиол дипропионат 0,1 пайызды майлы ерiтiндi 20-30 мы» бiрлiк немесе 0,1 пайызды 20 мы» бiрлiк фолликулин майлы ерiтiндiсi жамбасєа кѕнiне 2 рет салынады) та№айындалады. Спазмолитиктер (2 пайызды 2 мл но-шпа, 2 пайызды 2 мл папаверин гидрохлоридi, 1 пайызды 2 мл апрофен, баралгин 5 мл) та№айындалады. 10-12 са№атєа созыл№ан патологиялыє прелиминарлыє кезе»де жёне ёйелдi» шаршауында ёйелдi Ѕйыєтатєан жјн. Ол ѕшiн (ГОМК) натрий оксибутират (виадрил) 10-20 мл 20 пайызды ерiтiндiсi та№айындалады. 12 са№аттан астам уаєытєа созыл№ан патологиялыє прелиминарлыє кезе»де жёне ёйелдi» єатты шаршауында емдiк акушерлiк наркоздан (наркоз ГОМК премедикациямен бiрге) бастау керек немесе премедикациямен емдiк электрлiк анальгезияны єолдану№а болады. Патологиялыє прелиминарлыє кезе»де b-адреномиметиктердi (бриканил, партусистен 10 мл-iн 250 мл натрий хлоридiнi» изотониялыє ерiтiндiсiнде немесе 5 пайызды глюкоза ерiтiндiсiнде ерiтiп, минутына 8-12 тамшыдан 2-3 са№ат кјлемiнде єЅяды) єолданады. Егер мезгiлiне жеткен жѕктiлiкпен 1 тёулiк iшiнде жѕргiзiлген емнi» тиiмсiздiгiнде, жатыр мойныны» жетiлмеуiнде, iрi бала, ауыр акушерлiк анамнезi, экстрагенитальды аурулары бар, сонымен єатар 30 жастан асєан бiрiншi босанатын ёйелдерге кесар тiлiгiн жаса№ан дЅрысырає болып табылады. Ана жёне бала јмiрiне єауiп тјнген барлыє жа№дайларда босану процесiн операция жолымен аяєтайды. Жатырды» жиырылу єызметiн тiркеу. Жѕктiлiк кезiндегi жатырды» жиырылу єызметiне объективтi тѕрде ба№а беру ѕшiн, босану єызметiнi» бастал№анды№ын жёне босану єызметiнi» ауытєуларын аныєтау жёне емдеу барысыны» тиiмдiлiгiн ба№алау, босануды» 3-шi кезе»iнде жёне босанудан кейiнгi ерте кезе»дерде жатырды» жиырылу белсендiлiгiн жазу маєсатында жатырды» жиырылу єызметiн тiркеудi» бiрнеше ёдiстерi Ѕсынылды. Осы ёдiстердi шартты тѕрде сыртєы жёне iшкi гистерография (токография) ёдiстерi деп 2-ге бјлуге болады. Бiздi» елiмiзде сыртєы гистерографияны» кјп канальды тѕрi ке» єолданыс тапты. Осы ёдiс арєылы єалыпты жёне патология жа№дайларында№ы жатырды» ёртѕрлi бјлiктерiндегi жиырылу єызметiнен мёлiметтер алу№а мѕмкiндiк болады. Сыртєы токографияда датчик алды»№ы iш єабыр№асына єойылады. Сыртєы гистерографияны» бiр кемшiлiгi прибор кјрсеткiшiне терiасты шел єабатыны» єалы»ды№ы, терiнi» тартылуы, жатырды» жиырылуында№ы оны» ы№ысуы, плаценттi» бекiну орны, босанатын ёйел тёртiбiнi» шектелуi, босануды» 3-шi кезе»iндегi мёлiметтi» жеткiлiксiздiгi ёсер етедi. Iшкi гистерографияда тол№ає кезiндегi жёне тол№аєтан тыс уаєытта№ы жатырiшiлiк єысым тiркеледi, жатырды» жиырылу єызметiнi» ерекшелiктерiн жанама тѕрде, бiрає наєты жеткiлiктi жа№дайда аныєтау№а мѕмкiндiк туады. Iшкi токографияда датчик жатыр iшiне енгiзiледi. Жатырiшiлiк єысымды тiркеу ѕшiн ашыє катетердi жатырды» мойын каналы арєылы амнион-су єабатыны» iшiне енгiзу ёдiсi бѕкiл дѕние жѕзiнде ке» тарал№ан ёдiс болып табылады. Жатырiшiлiк (амнионды) єысым жатырды» ёртѕрлi бјлiктерiнi» жиырылу єызметiнi» нётижесi болып табылады, сондыєтан оны» кјлемiн аныєтау жатырды» бiртЅтас мѕше ретiндегi оны» белсендiлiгенен мёлiмет алу№а болады. Босану єызметiнi» ауытєуларын аныєтау маєсатында гистерографиялыє жазбаны» алатын орны ерекше. Iшкi токография кјмегiмен белгiлi бiр јлшем бiрлiгi iшiнде тол№ає жёне тол№аєтан тыс уаєыттарда жатырды» жиырылу белсендiлiгi жјнiнен бiршама наєты мёлiметтер алу№а болады. Iшкi токография ёдiстерiнен болаша№ы мол ёдiстердi» бiрi радиотелеметрия ёдiсi болып табылады. Со»№ы кездерi акушерлiк тёжiрибе саласында кардиотокографтар ке»iнен єолданылуда, оларды» кјмегiмен жатырды» жиырылу єызметiн тiркеумен єатар бiруаєытта баланы» жѕрек єызметiн де тiркеп, бiраз мёлiмет алу№а болады. Со»№ы кездерi шет елдерде (АІШ, Япония) интранатальды кардиотокограмманы компьютерлiк жолмен ба№алау ба№дарламалары єЅрастырылуда. Іазiргi кездерi КТГ тiркеуiнi» ёртѕрлi ёдiстерi бар. µрыєты» жѕрек єызметiн инвазивтi емес ёдiстер кјмегiмен (ультрадыбыс, фонокардиограф), сонымен єатар баланы» кiшi жамбасєа єара№ан бјлiгiне спиральды электродты бекiту арєылы тура ЭКГ тiркеуiн жѕргiзедi. Босану процесi-бЅл а№заны» кјптеген жѕйелерiнi» јзара ёсер етуi нётижесiнде басталып, аяєталатын кѕрделi кјп сатылы физиологиялыє процесс. Жатырды» моторлыє єызметiнi» реттелуi жѕйке жёне гуморальды жолмен жѕзеге асырылады. Жѕктiлiктi» жёне босану процесiнi» єалыпты јтуiнде шешушi роль орталыє жѕйке жѕйесiнi» ѕлесiне тиедi. Босану єызметiнi» пайда болуыны» жёне дамуыны» негiзiнде рефлекстi» шартсыз тiзбегi жатыр. Рефлекстер жатырды» рецепторларынан басталады, ол тiтiркенудi Ѕрыєтан алады. µрыєтан келетiн мёлiметтi» јзгеруiнде жатырды» тонусы мен моторикасыны» рефлекторлыє јзгерiсi байєалады. Сондыєтан босану процесiнi» басталуын морфологиялыє, гормонды, биохимиялыє жёне биофизикалыє жа№дайларды» бiртiндеп болатын байланысыны» нётижесi деп єарастыр№ан жјн. Босану процесi кезiнде жатырды» жёне босану жолдары рецепторларыны» тiтiркенуiнi» алатын орны ерекше. Жа»а рецепторларды» єосылуына байланысты жатырды» жиырылу кѕшi жёне жиiлiгi јзгередi, ары єарай жатырды» кјлдене»-жолаєты бЅлшыє еттерiнi» жиырылуы (кѕшену кѕшi) єосылады. °ртѕрлi рефлекторлыє реакцияларды» жетiлу сипаты мен дёрежесi кјп жа№дайда жѕйке жѕйесiне ёсер ететiн гуморальды жёне гормональды факторлердi» ёсерiне, сонымен єатар вегетативтi жѕйке жѕйесiнi» симпатикалыє жёне парасимпатикалыє бјлiктерiнi» тонусына да байланысты болады. Жатыр симпатикалыє (адренергиялыє) жёне парасимпатикалыє (холинергиялыє) жѕйкелермен жѕйкеленедi. А№заны» ёртѕрлi функциональдыє жа№дайларында тЅраєтылыєты реттеуде е» ма»ыздысы симпатикалыє-адренальды жѕйе болып табылады. Адамда е» негiзгi адренергиялыє медиатор-норадреналин болып табылады. Физиологиялыє жа№дайда јтетiн босану процесiнде медиаторлыє ацетилхолиннi» белгiлi бiр мјлшерiнi» ёсер етуiне байланысты жатырды» бЅлшыє етiнi» жиырылуы басталады, ал ацетилхолиннi» холинэстеразамен бЅзылуы жатырды» жиырылу толєыныны» бiртiндеп тјмендеуiне ыєпал етедi. Жатырды» бЅлшыє етiнi» келесi жиырылуы ацетилхолиннi» жа»а порциясыны» тѕсуiне байланысты болады. Егер ацетилхолиннi» холинэстеразамен мезгiлiнде жёне ритмдi тѕрдегi бЅзылу механизмi бЅзылса, онда жатырды» жиырылуы тјмендейдi немесе тоєтап єалады. Сондыєтан ацетилхолин мен норадреналин жатыр тонусын кѕшейтiп, медиаторлыє ацетилхолиннi» ёсер етуiне єолайлы жа№дай жасайды. Осы 2 медиатор функциональдыє єызметi жа№ынан бiртЅтас болып табылады жёне жатырды» моторлыє єызметiнi» физиологиялыє жа№дайын єамтамасыз етедi ( Л.С. Персианинов жёне т.б.,1975). Жатырды» бЅлшыє ет-миометрий єабатында гормондар№а сезiмтал ёртѕрлi медиаторлыє жёне гормонды рецепторларды» бар екендiгi аныєталын№ан. Жатыр рецепторларыны» сезiмталды№ы гормондар№а, соны» iшiнде жыныстыє стероидтыє гормондар№а-эстроген, прогестерон№а байланысты болады. Эстрогендердi» жатырды» єозуын кѕшейтуде, жатыр мойнын жетiлдiруде жёне босану процесiне жЅмсає босану жолдарын дайындауда алатын орны ерекше. ґйткенi эстроген гормоны жатырды» бЅлшыє ет єабатыны» јсуiн єамтамасыз етедi, актомиозиннi» тѕзiлуiн кѕшейтедi, гликоген жёне фосфор єосылыстарыны» миометрийде жинаєталуына, жатырды» єана№ысын Ѕстап тЅру№а ыєпал етедi, миометрийдi» тыныштыє потенциалын тјмендетедi, кальций ионыны» жинаєталуын кѕшейтедi,жатыр рецепторларыны» жатырды» жиырылуын кѕшейтетiн дёрiлерге сезiмталды№ын арттырады. Сонымен эстроген гормоны босану процесiнi» физиологиялыє а№ымын єамтамасыз етедi (Михайленко Е.Т., 1978). Прогестерон гормоны жатырды» тонусына, тол№аєты» амплитудасына жёне жиiлiгiне ёсер етедi.Жатырды» басєа бјлiктерiне єара№анда плаценттi» бекiнген жерiнде прогестерон гормоныны» кјптiгi жёне осы жердегi миометрий жасушаларыны» мембрана потенциалыны» жо№ары екендiгi аныєталын№ан (Csapo A, 1969). Плаценттi» жатыр тѕбiнде орналасуында босану єызметiнi» ёлсiздiгi плаценттi» жатыр денесiнде, тјменгi сегментiнде орналасуларына єара№анда жиiрек кездеседi, ?йткенi прогестерон гипоталамо-гипофизарлыє жѕйеге ёсер етiп, окситоциннi» тѕзiлуiн тјмендетедi /Fuchs F.,1970/. Босану єызметiнi» дамуында эстроген жёне прогестерон гормондарыны» арасында№ы єатынасты» да алатын орны ерекше. Прогестерон-эстроген индексi не№Ѕрлым тјмен болса, со№Ѕрлым ёйел а№засыны» босану процесiне дайынды№ы жо№ары болады (Чернуха Е.А..,1982). Сонымен єатар босану єызметiнi» дамуына кортикостероидтарды» да тигiзер септiгi мол. Баланы» жетiлуi босану процесiнi» басталуына белгi беретiн сигнал кјзi болып табылады. Осы№ан байланысты ананы», баланы» бѕйрекѕстi бездерiмен жёне плацента тiндерiмен кортикостероидтар бјлiне бастайды, оны» єанда№ы мјлшерi кјбейедi /Баграмян жёне т.б..,1976/. Сонымен єатар босану єызметiнi» дамуында серотонин, окситоцин, кинин, простагландиндердi» “В“ тобыны» жёне С ???????????, єальций ионыны» алатын орны ерекше. Босану процесi кезiнде босану єызметiнi» ёлсiздiгi байєалады. Босану єызметiнi» јте кѕштi болуы сирек кездеседi. Босану єызметiнi» ёлсiздiгi бiрiншiлiк жёне екiншiлiк болып бјлiнедi. Босану єызметiнi» бiрiншiлiк ёлсiздiгi босану процесiнi» басынан басталады, ол тол№аєты» ёлсiз, єысєа, тиiмсiз жёне тол№ає аралыє ѕзiлiстi» Ѕзає болуымен сипатталады. Босану єызметiнi» екiншiлiк ёлсiздiгiнде ёйелдi» тол№а№ы босану процесiнi» басынан бастап кѕштi болады, бiрає кейiннен ёйелдi» шаршауына жёне жатырды» жиырылу єызметiнi» тјмендеуiне байланысты тол№ає кѕшi ёлсiрейдi. Босану єызметiнi» бiрiншiлiк ёлсiздiгi. Жатырды» жиырылуын ту№ызатын жёне кѕшейтетiн эстроген гормоныны», окситоцин, ацетилхолин жёне та№ы басєа заттарды» жетiспеушiлiгi тол№ає ёлсiздiгiнi» себептерi болып табылады. Жѕйке жѕйесi єызметiнi» јзгеруiне байланысты жатыр єозуыны» тјмендеуiнi» ѕлкен ролi бар. Жалпы а№заны єажытатын аурулар,эндокринды јзгерiстер, инфантилизм, семiздiк, дЅрыс емес єЅрылысты жыныс мѕшелерi (екi мѕйiздi, бiр мѕйiздi жатыр), жатыр миомасы тол№ає ёлсiздiгiн ту№ызады. БЅрын№ы тѕсiктер,жыныс мѕшелерiнi» єабыну процестерi,су кјптiк жёне егiздiк кезiндегi жатырды» созылуы сияєты жа№дайлар тол№ає ёлсiздiгiнi» себептерiне жатады. Баланы єорша№ан суды» мезгiлiнен бЅрын кетуiнде жатыр мойыны жѕйке элементтерiнi» тiтiркенуiн жёне тол№аєты» кѕшеюiн ту№ызатын су єапшы№ыны» жоє болуына байланысты босану єызметiнi» ёлсiздiгi жиi кездеседi. Тол№аєты» бiрiншiлiк ёлсiздiгi босануды» 2-шi кѕшену кезе»iне де јтуi мѕмкiн. БЅл кезде босану уаєыты Ѕзаєєа созылады. Босану процесiнде баланы єорша№ан суды» мезгiлiнен бЅрын кетуi, баланы» тЅншы№уы жёне босануды» 3-шi жёне босанудан кейiнгi ерте жёне кеш кезе»дерiнде єан кету, жатыр iшiнде бала орны мен оны» бјлiктерiнi» кешiгуi, босану процесiндегi жёне босанудан кейiнгi кезе»де жатырды» єабынуы сияєты асєынулар пайда болады. Емi: Е» алдымен тол№ає ёлсiздiгiн ту№ызатын себептердi аныєтап, со№ан байланысты емдеу ёдiстерiн та»дау керек. Суы кетпеген жа№дайда тол№ає ёлсiздiгiн консервативтi тѕрде емдейдi, суы кеткенде оперативтi жолмен босандыру єажеттiгi туындайды. Босану єызметiнi» ёлсiздiгiмен кѕресу барысында ёйелдi дЅрыс тамаєтандыру, єуыєты мезгiлiнде босату, iшек єызметiн реттеу, босанатын ёйел психикасына єолайлы ёсер ету сияєты жалпылама iс-шараларды орындау керек. Су єапшы№ы бѕтiн бол№анда ёйелге жѕруге жёне тЅру№а рЅєсат етiледi. Егер босану єызметi јздiгiнен кѕшеймесе, жатырды» жиырылу єасиетiн дёрiлiк заттармен кѕшейтедi. БЅл дёрiлер тол№аєты кѕшейтiп, босану процесiнi» дЅрыс јтуiн єамтамасыз етедi. Кей жа№дайларда босану єызметiн кѕшейткеннен кейiн, босанатын ёйелдi» шаршауына байланысты єайтадан тол№аєты» ёлсiреуi мѕмкiн. БЅл кезде босану процесiн тездету єажеттiлiгi туындамаса, онда ёйелдi Ѕйыєтатып, бiрнеше са№атєа тыныєтырады. Тыныєєан ёйелдi» тол№а№ы єайтадан жандана тѕседi. Босану єызметiнi» екiншiлiк ёлсiздiгi. Босану єызметiнi» екiншiлiк ёлсiздiгi босануды» 2-шi кѕшену кезе»iнде немесе 1-шi кезе»нi» ая№ында, жаєсы немесе єана№аттанарлыє тол№аєтан со» пайда болады. Даму себептерi ёртѕрлi, о№ан босану єызметiнi» бiрiншiлiк ёлсiздiгiн ту№ызатын себептер жатады. Босану процесi Ѕзаєєа созыл№анда, ёйелдi» шаршауы мен жатырды» жиырылу єабiлеттерiнi» ёлсiреуi нётижесiнде пайда болады. Босану процесiнi» Ѕзаєєа созылуы тар жамбас, iрi бала, баланы» дЅрыс орналаспауы жёне бала басыны» дЅрыс келмеуi, жатыр ернеуiнi» жабылып єалуы, єынапты» тарылуы сияєты асєынуларда байєалады. Суы кеткен жа№дайда босану єызметiнi» екiншiлiк ёлсiздiгi пайда болады, жатыр iшiне ёртѕрлi микробтарды» енуi, баланы» тЅншы№уы мѕмкiн. Сонымен єатар єуыє пен тiк iшектi» толу жа№дайларында да рефлекстi тѕрде дамуы мѕмкiн. Босану єызметiнi» ёлсiздiгiнде босану жолдарыны» жЅмсає тiндерi, єуыє, несеп а№ар тѕтiгi жёне тiк iшек бала басы мен ёйел жамбасы аралы№ында єалып жаншылады, ол сол жерлердi» єанайналымыны» бЅзылуына, босану жолдарыны» жЅмсає тiндерiнi» заєымдануына ёкелiп соєтырады. Босану єызметiнi» екiншiлiк ёлсiздiгiнде бала мен ёйел жа№дайы мЅєият баєылауда болуы керек, босану єызметiн кѕшейту бала тЅншы№уыны» алдын алу шараларымен єатар жѕргiзiледi. Су єапшы№ы жарылма№ан жа№дайда су єабатын жару керек. Жатыр ернеуi толыє ашылып, бала басы жамбас єуысында немесе шы№у жазыєты№ында болса, онда окситоциндi 0,25 мл мјлшерiнде жамбасєа салады. БЅл дёрi тол№аєты єатты кѕшейтiп жiберуi мѕмкiн, ол єЅрсаєiшiндегi баланы» тЅншы№уын ту№ызады. Сондыєтан осы жа№дайларды ѕнемi ескеру єажет. Жатырды» жиырылуын кѕшейтетiн дёрiлердi жатырды» ернеуi толыє ашылма№ан жа№дайда жёне бала басыны» жо№ары тЅруында, жатырды» тјменгi сегментi созыл№ан жа№дайларда єолданбау єажет. Ол жатырды» жыртылып кетуiне ёкелiп соєтыруы мѕмкiн. Окситоцин єолданбайтын жа№дайларда жёне бала басыны» жамбас єуысында немесе шы№у жазыєты№ында болуында акушерлiк єысєаштар салу арєылы босану процесiн аяєтайды. Егер босану процесi шатаралы№ыны» тарылуынан немесе биiк болуынан Ѕзаєєа созылса, перинеотомия жасалады. Бала басы жо№ары жатса, ёйел жа№дайы єана№аттанарлыє бол№анда босану єызметiн кѕшейту-стимуляция жасалады. Егер ёйел шаршаса, Ѕйыєтатып тыныєтырады. Онан кейiн тол№ає ёлсiз болса, тол№аєты кѕшейтедi. Іуыєты, тiк iшектi мезгiлiнде босату тол№ає ёлсiздiгiнi» алдын алуда ма»ызы зор. Кѕшену кѕшiнi» ёлсiздiгi жёне босану процесiнi» Ѕзаєєа созылуы iш пресiнi» ёлсiздiгiне байланысты болады. Iштi» бЅлшыє етiнi» боса»суы, семiздiк, iштi» ає жола№ыны» жары№ы жёне басєа iш єабыр№асыны» аєаулары кѕшену єызметiн тјмендетедi. БЅл жа№дайларда Вербов бинтiн єолдану№а тура келедi. Оны кѕшену кезе»iнде босанатын ёйел iшiне єояды, кѕшену кезiнде о» немесе сол жа№ынан бинттi тартады, ѕзiлiсте бинттi босатады. Оны» орнына ке» сѕлгiнi немесе ає жайманы єолдану№а болады. Босану єызметiнi» дискоординациясы. Босану єызметiнi» бЅл ауытєушылы№ы жатырды» жиырылу єызметiнi» оны» жо№ар№ы сегментiнде басталмай, тјменгi сегментiнде басталуымен сипатталады. Реттелген тол№аєты» болуына єарамастан ернеу ашылымы жёйлёп жѕредi, тјмен жатєан бала бјлiгiнi» жылжып јтуi кешiгедi. Гистерографияны єолдану арєылы босану кѕшiнi» дискоординациясын, босану єызметiнi» ёлсiздiгiнен айыру№а болады. Босану кѕшiн кѕшейтетiн стимуляцияны єолдану№а болмайды. Седативтi дёрiлер жёне спазмолитиктер (жатыр ернеуiнi» ашылуын тездетедi) єолданылады, жатыр ма»айыны» шел єабатына,жатыр мойнына новокаин немесе лидаза салады. Босанатын ёйел шарша№анда акушерлiк наркоз (предион, натрий оксибутираты) берiледi. °йел сёл дем ал№аннан кейiн жатыр жиырылуыны» ритмi дЅрысталады. Босану єызметiнi» јте кѕштi болуы. Босану кѕшiнi» ёлсiздiгiне єара№анда бЅл патология сиректеу кездеседi. Гипертиреоз, босанатын ёйел жѕйке єозуыны» жо№ары болуы жёне басєа да нейроэндокриндi јзгерiстерде јте кѕштi, жиi жёне ауыратын тол№ає болады. Баланы» туылуына кедергi болатын тар жамбас, баланы» дЅрыс орналаспауы жёне бала басыны» дЅрыс келмеуi сияєты жа№дайлар босану єызметiнi» јте кѕштi дамуына ёкелiп соєтырады. Кей жа№дайларда жатырды» жыртылу єаупi, босану кѕшiнi» 2-шi ёлсiздiгi байєалады. Бала басы мен жамбас јлшемдерiнi» сёйкес келуiнде босану процесi тез арада, я№ни 1-3 са№ат аралы№ында јтедi, сондыєтан босану процесi босану мекемелерiнен тыс жерлерде (ѕйде, кјшеде, жолда) аяєталады. Босану єызметiнi» кѕштi дамуында бала орныны» єанайналымы бЅзылады, баланы» тЅншы№уы, бала басыны» iшкi жараєаты байєалады. Жатырды» жыртылу єаупiнi» белгiлерi пайда бол№анда жедел тѕрде наркоз берiлiп, ёйел операция№а алынады. Босану єызметiнi» кѕштi дамуында ёйелдi бiр єырына жатєызып, босану кѕшiн тоєтату керек. Босан№аннан кейiн ёйелдi» босану жолдарын акушер айнасымен єарап, жараєаты бол№ан жа№дайда єалпына келтiретiн тiгiс салынады. Босану жолдары жЅмсає тiндерiнi» аєауы. Жатыр мойыны, шатаралы№ы, єынапта№ы патологиялыє јзгерiстер босану процесiне ёсер етедi, босану№а кедергi жасайды. Босанудан кейiнгi жатыр мойныны» єалпына келтiрiлмеген немесе тiгiлмеген жарыєтары жазыл№анда, оны» орнында тыртыєтар пайда болады. Олар ёйелдi» кейiнгi босануында жатыр мойныны» ашылу процесiн бЅзады. Сондыєтан жатыр мойныны» ашылуы Ѕзаєєа созылады, тол№а№ы жиi, ауырумен јтедi, я№ни тол№а№ы ауыр болады. ґте кјп тыртыєты јзгерiстер жатыр ернеуiнi» толыє ашылуына кедергi жасайды. Кей жа№дайларда жатыр ернеуiн кесiп жiбередi, босану процесi аяєтал№аннан кейiн о№ан тiгiстер салады. Жатыр мойныны» єабыну процестерiнде, ѕлкен жаста№ы бiрiншi босанатын ёйелдерде жатыр мойыны ашылмайтын єаттылау болып келедi. Со№ан байланысты босану процесi, жатыр ернеуiнi» ашылуы Ѕзаєєа созылады, ёйелдi» тол№а№ы жиi жёне єатты ауырумен јтедi, жатыр ернеуi єатты болады, саусає салып тартєанда єиындыєпен созылады. БЅл жа№дайларда жатыр ернеуiн саусаєпен созады немесе бѕйiрiнен кесiп жiбередi, босану процесi аяєтал№аннан кейiн кесiлген жерге тiгiс салынады. Ашылуы єиын жатыр ернеуiне спазмолитиктер, новокаин, лидаза салу№а болады. Iштен туа бiткен єынап аралыє перде, тыртыєтар єынап iшiн тарылтады. Тыртыєтарды» пайда болуы себептерi бала кездегi дифтериялыє-єырылдауыєты єынапты» єабынуы, кездейсоє жа№дайда бол№ан кѕйiктер жёне жараєаттар болып табылады. Іынапты» јте кјп тарылуында босану процесiн iштi жару операциясымен аяєтайды. ¶лкен жаста№ы бiрiншi босанатын ёйелдерде баланы» јтуiне шатаралы№ыны» єаттылы№ы, оны» созылу єабiлетiнi» нашарлы№ы бiршама ёсер етедi. Осы жердi» жыртылу єаупi ту№анда жёне баланы» тЅншы№уы байєал№анда шатаралы№ыны» терiсiн жо№арыдан тјмен єарай Ѕзынынан кесiп жiбередi, я№ни перинеотомия операциясын жасайды. ??????? жамбасымен келуi. ??????? жамбасымен келуiндегi жѕктiлiк жёне босану процесiнi» јтуi. ??????? жамбасымен келуiнде босану процесi ёдеттегiдей єалыпты жа№дайда јтуi мѕмкiн, кейбiр жа№дайларда ана мен бала јмiрiне єауiптi асєынуларды» кездесуi жиi байєалады. Баланы» тЅншы№уы, босану жараєаттары жёне ??????? iште јлуi сияєты асєынулар ??????? басымен келуiне єара№анда жиi кездеседi. Сондыєтан мЅндай асєынулар оперативтiк шараларды єолдануды єажет етедi. Осы№ан байланысты ??????? жамбасымен келуiндегi босану процесi єалыпты жёне патологиялыє жа№дайлар ортасынан орын алады. Кейбiр акушер-дёрiгерлер ??????? жамбасымен келуiн патологиялыє жа№дай деп єарастырады. Со»№ы мёлiметтер бойынша ??????? жамбасымен келуi орташа есеппен босан№ан ёйелдi» 3-4% -д? кездеседi. ??????? жамбасымен келуiнi» топтастыруы. Тѕрлерi: 1/ ??????? жамбасымен келуi. 2/ Ая№ымен келуi ??????? жамбасымен келуi 2-ге бјлiнедi. Таза жамбасымен келуi Аралас жамбасымен келуi Таза жамбасымен келуiнде жамбас єуысына ??????? жамбасы єарайды, аяєтары дене бойына созылып жатады, жамбас?сан буынында бѕгiлген, ал тiзе буынында созылып жатады. Аралас жамбасымен келуiнде жамбас єуысына ??????? жамбасы єарайды, аяєтары дене бойына созылып жатады, жамбас?сан буынында бѕгiлген, ал тiзе буынында бѕгiлген аяєтарымен бiрге жамбасы єарайды. Баланы» ая№ымен келуiнi» 2 тѕрi бар: Толыє тѕрi-жамбас-сан жёне тiзе буындарында екi ая№ы созылып жатады. Толыє емес тѕрi - жамбас-сан жёне тiзе буындарында бiр ая№ы созылып, ал екiншi ая№ы - жамбас-сан буынында бѕгiлген жёне жо№ары жатады. Сирек жа№дайда ??????? ая№ымен келуiнi» бiр тѕрi - тiзесiмен келу байєалады, ол босану процесi кезiнде ая№ына келу тѕрiне јтедi. ??????? ая№ымен келуi босану процесi кезiнде пайда болады. ??????? жамбасымен келуi ая№ымен келуге єара№анда 2 есеге жиi кездеседi. (кјбiне 1-шi босанатын ёйелдерде) жёне ??????? жамбасымен келуiнi» 30-33% -д? байєалады. Ая№ымен келудi» толыє емес тѕрi толыє тѕрiне єара№анда 2 есе жиi кездеседi. Тiзесiмен келу јте сирек (0,3%) кездеседi. ??????? позициясы жёне позиция тѕрi ??????? арєасына байланысты (басымен келгендегiдей) аныєталынады. Себептерi: Толыє зерттелмеген. Жамбасымен келуге бейiмдейтiн тјмендегiдей факторлар аныєтал№ан. Су кјптiкке, мезгiлiне жетпеген жѕктiлiкте (шала бала), кјп Ѕрыєты жѕктiлiктегi баланы» жо№ар№ы єоз№ал№ышты№ы. Жамбас єуысына єарай ??????? орналасуына кедергiнi» пайда болуы: тар жамбас, ???? орныны» дЅрыс орналаспауы, жатырды» тјменгi сегментiндегi iсiктер, гидроцефалия жёне т.б. ???? дамуыны» аномалиясы. Жѕктiлiктi» со»ында ???? басыны» тјмен єарай бЅрылу єабiлетiн жёне ???? єоз№алысын шектейтiн факторлар: су аздыє жёне жатыр дамуыны» аномалиясы. Жатыр тонусыны» жёне оны» ????? ? рецептор аппаратыны» єозу єабiлетiнi» тјмендеуi. БЅл жа№дайда ???? єимылына жатырды» жиырылу єабiлетi тјмендейдi, ол жатыр iшiндегi ???? орналасуын тѕзетедi. ??????? жатыр єабыр№асын тiтiркендiруiне байланысты жатыр жиырылады, ?? ??????? басымен келуiне ыєпал жасайды. Жамбасымен келудi аныєтау Жамбасымен келудi аныєтау сыртєы жёне єынаптыє зерттеулер мёлiметтерiне негiзделедi. Жамбасымен келуде жатыр тѕбiнi» жо№ары тЅруы (семсер тёрiздi јсiндiге дейiн кјтерiлуi) байєалады. ??????? жамбасы жѕктiлiктi» со»ына жёне босануды» басына дейiн ёйел жамбасыны» кiру жазыєты№ынан жо№ары жатады. Сыртєы тексеру барысында кiру жазыєты№ында немесе оны» ѕстiнде iрi, дЅрыс емес пiшiндi, жЅмсає ????????? икемi жоє ???? бјлiгi орналасады. Жѕктiлiктi» со»ында жёне босану процесiнi» басында ??????? жамбасы ёдетте жамбасты» кiру жазыєты№ыны» ѕстiнде орналасады, кјп жа№дайда єоз№ал№ыш келедi. Жатыр тѕбiнде єатты, домалає, шайєалатын, кјп жа№дайда орта сызыєтан о»№а немесе сол№а ауытєитын ???? басы аныєталынады. ??????? жѕрек со№ысы кiндiктен жо№ары кейде кiндiк тЅсында, оны» о» немесе сол бјлiгiнде (позициясына байланысты) жаєсы естiледi. Сыртєы тексеру барысында бала басын жамбастан айыру кјп жа№дайда о»ай№а тѕспейдi. БЅл кезде єосымша єынаптыє зерттеу жѕргiзiледi. Босану процесi кезiнде єынаптыє зерттеу кiшi жамбасєа єара№ан ???? бјлiгiн, ёсiресе су єапшы№ы жарыл№ан жёне жатыр мойныны» жеткiлiктi ашылымында аныєтау№а жеткiлiктi мёлiметтер жинау№а мѕмкiндiк бередi. ??????? жамбасымен келуiнде ѕлкендеу, жЅмсаєтау, бјлiк сезiледi. Кейбiр жа№дайда отыр№ыш сѕйегiнi» тјмпешiгi, сегiзкјз, жамбас арасында№ы єуыс, артєы тесiк, я№ни тiк iшек, ер баланы» жыныс мѕшесi о»ай аныєталынады. Таза жамбасымен келуiнде ая№ымен єатар шапты» иiлген жерi сезiледi. Аралас жамбасымен келуде кейде жамбасымен єатар орналасєан табаны сезiледi. Сегiзкјзге єарап позициясы жёне оны» тѕрi аныєталынады, сегiзкјз єай жаєєа єараса арєасы сол жаєєа єарайды. ґте ѕлкен босану iсiгiнде ??????? жамбасымен келуiн бетiмен келумен шатастыру№а болады. Жараєат алмас ѕшiн жыныс мѕшесi мен артєы тесiк ма»айын саєтыєпен сипау керек. °детте ??????? ая№ымен келуi єынаптыє зерттеуде аныєталады. Аяєты тѕскен єолмен (кјлдене» орналасуында) шатастырмау ѕшiн оны» айырма белгiлерiн бiлу єажет. Аяєта јкше сѕйегi болады, саусаєтары тегiс, єысєа, ѕлкен саусає кјп єоз№алмайды жёне басєа саусаєтардан єалыс єалмайды. Іолды» ѕлкен сауса№ы алаєан№а же»iл єысылады, аяєты» ѕлкен сауса№ын табан№а єысу№а болмайды. Тiзе шынтаєтан дј»гелек жылжымалы тiзе ѕстi шы№ыршы№ымен ерекшеленедi. Тiзе асты ойы№ыны» орналасуына єарай ??????? позициясын аныєтау№а болады. 1-шi позицияда - ойыє сол№а, ал 2-шi позицияда-о»№а єарайды. Жамбасымен келудi аныєтау єиын№а тѕссе, ультрадыбысты тексеруге жѕгiнедi. БЅл кезде ??????? жамбасымен орналасуы, сонымен єатар оны» тѕрi жёне јлшемдерi де аныєталады. Сонымен єатар фонокардиография єолданылады, ол ??????? жѕрек со№ысыны» е» жаєсы естiлетiн жерiн аныєтау№а мѕмкiндiк бередi. Іажет бол№ан жа№дайда рентгенография єолданылады. ??????? жамбасымен келуiндегi жѕктiлiктi» жёне босану процесiнi» јтуi. Жѕктiлiк ёдеттегiдей јтедi. Денi сау жѕктi ёйелдерге гигиеналыє режим жёне диета саєтау Ѕсынылады. Кейбiр дёрiгерлер жамбасымен келгенде кездесетiн асєынуларды есепке ала отырып, ?????? сыртєы ёдiстермен басына бЅруды Ѕсынады. Кјп жа№дайда мЅндай бЅрулар нётижесiз болуы мѕмкiн, јйткенi ??????? бЅрын№ы јзiнi» єалпына келуi байєалады. Сонымен єатар сыртєы акушерлiк бЅрулар ???? орныны» мезгiлiнен бЅрын ажырауына, кiндiктi» єысылып єалуына, мезгiлiнен ерте босану№а ёкелiп соєтыруы мѕмкiн. Сыртєы бЅруды жѕктiлiк кезiнде, жатырдан єан кетуде, тар жамбаста, анамнезiнде мезгiлiнен ерте босану бар болса, јздiгiнен болатын тѕсiкте, iштi жару жёне т.б. операциялардан кейiнгi тыртыєтарда, жѕрек тамырлар жѕйесiнi» ауруларында жёне т.б. жѕктiлiк асєынуларында жасау№а болмайды. Кјп дёрiгерлер жо№арыда атал№ан асєынуларды ескере отырып, сыртєы бЅру жѕргiзу єажет еместiгiн ескертедi, сондыєтан босану процесiн жамбасымен јткiзу єажеттiгiн Ѕсынады. Операциясыз єарапайым жатты№уларды єолдану№а болады. Жѕктi ёйел тјсекте (кушеткi) жатып, алма?кезек о» жёне сол жає єапталына аударылып жатады, ёрєайсысында 10-15 минуттей жатады. БЅл процедураны 3 рет єайталайды. МЅндай жатты№улар кѕнiне 3 рет жасалынады. Асєындыру жа№дайлары болмаса (су аздыє, жатырды» дЅрыс емес пiшiндi дамуы) кейде ал№ашєы 1 аптаны» iшiнде басына бЅрылу мѕмкiн. Жамбасымен келудегi босану процесi Жатыр мойныны» ашылу кезе»i єалыпта№ыдай болуы мѕмкiн, кейде асєынуларды» байєалуы мѕмкiн. Жиi кездесетiн жёне єолайсыз асєынулар№а ?????? єорша№ан суды» ерте немесе мезгiлiнен бЅрын кетуi жатады. БЅл асєыну кјбiне ??????? ая№ымен келуiнде байєалады. ??????? басына єара№анда жамбас бјлiгiнi» кiшi болуына байланысты, ол жамбасєа енген босану каналына толыє тiрелмейдi. Осыны» ёсерiнен тѕйiсу белдеуi пайда болмайды, со№ан байланысты алды»№ы жёне артєы су№а бјлiнбейдi. Тол№ає кезiнде ?????? єорша№ан су жатырды» тјменгi бјлiгiне єарай ы№ысады, су єапшы№ы су№а тола тѕседi, су єабаты бЅл єысымды кјтере алмайды, мезгiлiнен бЅрын су єапшы№ы жарылады, су кетедi. Су кеткенде кiндiктi» тѕсуi мѕмкiн. БЅл асєыну ??????? басымен келуiне єара№анда жамбасымен келуiнде 5 есе жиi кездеседi. Кiндiктi» тѕсуi ???? асфиксиясымен єауiптi, егер де кiндiктi» єысылып єалуы байєалса, онда ??????? јлуiне єауiп тјнедi. ?????? єорша№ан суды» ерте немесе мезгiлiнен бЅрын кетуiнде босану кѕшiнi» ёлсiздiгi байєалады, ???? жамбасы жамбасты» кiру жазыєты№ында Ѕзає тЅрады, осыны» ёсерiнен ??????? тЅншы№уы жёне жатыр№а инфекцияны» кiруi сияєты асєынуларды» пайда болуына жол ашылады. БЅл жа№дайда єабатты», плацент тiнiнi», жатыр жёне баланы» микробтануы мѕмкiн. Кѕшену кезе»iнi» јз ерекшелiктерi бар: ??????? е» iрi бјлiгi-басы со»ынан туылады. Босану каналы арєылы кјлемi жа№ынан кiшiлеу келген жамбасы јтедi, ол босану каналын иыє белдеуi мен ???? басыны» туылуына кедергi болмайтындай жа№дай№а ке»ейте алмайды. Сондыєтан иыє белдеуi жамбасєа тѕскенде ?????? єауiптi: єолыны» артєа єайырылуы жёне бала басыны» шалєаюы сияєты асєынулар пайда болды. Осы асєынуларда иыє белдеуi мен ???? басыны» туылуы кешiгедi, ?????? асфиксия жёне iште јлiп єалу єаупi тјнедi. ???? денесiнi» жо№ар№ы бјлiгi жёне басы јткенде кiндiктi» єысылуы байєалады, егер денесi мен басыны» туылуы 3-5 минуттан аса кешiксе, асфиксияны» ауыр тѕрi байєалады, ол бала јлiмiне ёкелуi мѕмкiн.БЅл асєынулар аяєпен келгенде жиi кездеседi,јйткенi кјлемi жа№ынан кiшi ? аяєтар босану жолдарын ке»ейте алмайды. Босану процесi кезiнде ана мен баланы» жараєаттары (єынапты», шат аралыє жердi», жатыр мойыныны» жары№ы) дамиды. Баланы» арєасымен артєа єарай бЅрылуы (басты» єысылуы, иегi єаса№а ѕстiнде болады) асфиксия єаупi жёне ана мен баланы» жараєаттары байєалады. Жамбасымен келудегi босану биомеханизмi Бала жамбасыны» тјмен тѕсуi. Бала жамбасы ёйел жамбасына кiредi, бала жамбасы кјлдене» јлшемiмен жамбасты» єи№аш јлшемiнi» бiреуiне сёйкес келедi. Алды»№ы тѕрде бала арєасы ал№а жёне сол№а немесе о»№а (позиция№а байланысты), ал артєы тѕрiнде кјбiне артєа (ол немесе о» єапталына) єарайды. Алды»№ы тѕрд?? 1-шi позициясында жамбас сызы№ы ? сол жаєта№ы, ал 2-шi позициясында о» жаєта№ы єи№аш јлшеммен јтедi. Іи№аш јлшемде баланы» жамбасы жамбас єуысына јтедi. Ал№а єара№ан жамбасы артєы жамбастан тјмен тЅрады, ол јткiзу нѕктесi болады, алды»№ы жамбаста босану жараєаты пайда болады. 2.Жамбасты» iшкi бЅрылуы жамбас єуысында оны» єоз№алып жылжуымен јтедi. Жамбас тѕбiнде жамбасты» кјлдене» јлшемi тiк јлшемге келедi, алды»№ы жамбасы - єаса№а, ал артєы жамбасы ? сегiзкјзге єарайды. 3.Жамбасты» туылуы. Алды»№ы жамбас бiрiншi туылады, баланы» мыєын сѕйегiнi» ма»айы єаса№а ойы№ына келiп тiреледi,тiрелу нѕктесi пайда болады. Осы нѕктенi» айналасында жамбасты» јту осi бойында баланы» денесi бѕйiрiнен иiледi. Осы кезде артєы жамбас жёне баланы» жамбас бјлiгi тѕгелдей туылады. Аралас жамбасымен келуiнде баланы» денесi кiндiкке дейiн туыл№анда аяєтары жамбасымен бiрге немесе одан сёл кјшiгiрек туылады. Таза жамбасымен келуiнде денесi туыл№анда аяєтары јздiгiнен тѕседi. Жамбас бјлiгi туыл№анда денесi тѕзелiп 1-2 рет кѕшенгенде кiндiкке, сосын жауырынны» тјменгi бЅрышына дейiн туылады, денесi арєасымен ал№а єарай бЅрылады. 4. Иыє белдеуiнi» туылуы.Иыє јзiнi» кјлдене» јлшемiмен жамбасты» єи№аш јлшемiне тѕседi.Жамбастан шы№арда тiк јлшемге јтедi.Алды»№ы иыє єаса№а буындасуыны» астына тiреледi, ал артєы иыє шат аралыє жерден шы№ады.Іолдары јздiгiнен тѕседi немесе єолдан жасалатын кјмек арєылы бостылады. 5. Бала басыны» туылуы. Баланы» басы иiлген кѕйiнде жамбасты» єи№аш јлшемiне тѕседi, жамбас єуысында желкесiмен ал№а, бетiмен артєа єарай бЅрылыс жасайды. Жыныс са»ылауынан мойны кјрiнгенде басы желке асты ойы№ыны» асты єаса№а ойы№ыны» тјменгi єырына келiп тiреледi, ол јткiзу нѕктесiне айналады. Соны» айналасын баланы» туылуы јтедi. Шат аралыє жерден иек, бет, ма»дай, шеке, желкесi, кјрiнедi. Жамбаспен келуде баланы» басы єи№аш јлшемге сёйкес келетiн ше»бермен шы№ады. Баланы» ая№ымен келуiндегi босану ???меха?измi жамбасымен келудегi механи?ммен бiрдей, айырмашылы№ы сол жыныс са»ылауыны» жамбас емесе, бiр немесе екi ая№ы кјрiнедi. Ая№ы тiзеге дейiн туыл№анда жамбасєа баланы» жамбасы тѕседi. °р? єарай босану процесi жамбасымен келу механизмiне Ѕєсас жѕредi. Аяєты» єынапєа, жыныс са»ылауынан тыс тѕсуi жатыр мойыныны» толыє емес ашылуында болуы мѕмкiн. Е» ауыр асєынуларды» бiрi бала єолыны» артєа єайырылуы болып табылады. Бала басы кеудеден )(бала басына немесе желкесiне єарай/ ы№ысєан. Басты» кјлемi єолмен єосєанда ѕлкейген, босану процесiнi» ойда№ыдай аяєталуы мѕмкiн емес. Егер жедел тѕрде кјмек кјрсетiлмесе, бала асфиксиядан јледi. МЅндай жа№дайларда бас пен єолды шы№ару ѕшiн арнайы ёдiстерге жѕгiнедi. Іалыпты босану механизмiнде бала денесiнi» туылуы барысында баланы» арєасы ал№а бЅрылады, артєы тѕрi пайда болады. БЅл тѕр кѕшену барысында јздiгiнен алды»№ы тѕрге јтуi мѕмкiн. Егер бЅл јту байєалмаса, онда босану процесi кешiгедi, я№ни Ѕзаєєа созылады. Егер басы иiлiп келсе, ке»сiрiк ма»айы єаса№а тЅсына тiреледi жёне шат аралыє жерден желкесi шы№ады. Бала басыны» артєа шалєаюы нётижесiнде асєынуларды» болуы мѕмкiн. Ке»сiрiк ма»айы єаса№а ѕстiнде тЅрып єалады, баланы» басы јте кѕштi шалєаю бабында туылуы тиiс. Акушерлiк кјмексiз баланы» туылуы єиын, бала асфиксиядан јледi. Баланы» басы жедел тѕрде жёне саєтыєпен босатылуы тиiс. Баланы» жамбасымен келуiндегi босану процесiн јткiзу. Босану процесiн јткiзудi» принциптерi тјмендегiдей мёлiметтерге сѕйенедi: А/ босану процесi физиологиялыє, я№ни єалыпты жа№дайда јтуi мѕмкiн; Б/босану процесi кезiнде ана мен бала јмiрiне єауiптi асєынулар пайда болады. Сондыєтан босану процесi дёрiгерлiк баєылауды талап етедi. Жѕктi ёйел босану мерзiмiнен 10-12 кѕн бЅрын перзентхана№а жiберiледi. Жѕктiлiктi» со»ында немесе босану процесiнi» басында босану процесiнi» жоспары жасалынады. Жѕктiлiк кезiнде асєынулары (гестоз, тар жамбас, бала орныны» дЅрыс орналаспауы) бар ёйелдерге осы атал№ан патологиялыє процестердi ескере отырып, жоспар жасалынады. Кей жа№дайда операция№а да барады. Операцияны ауыр акушерлiк анамнездi, 30 жастан асєан бiрiншi босанатын ёйелдерге, жамбас тарлы№ында, iрi балада жёне т.б. асєынуларда жасайды. Жатыр мойныны» ашылу кезе»iнде бала суыны» ерте кетуiне єарсы шаралар жасалуы тиiс. Босанатын ёйелдi тјсекке жатєызып, тЅр№ызу№а рЅєсат етiлмейдi. ¶лкен жёне кiшi дёретке жеке зёр жина№ыш ыдыстар№а отырады. Бала арєасыны» єай єалыпта болуына сёйкес босанатын ёйелдi сол єалыпта (о» жёне сол єаптал№а) жатєызады. БЅл кiндiктi» тѕсуiнен саєтайды. Суы кеткен бойда єынаптыє зерттеу жѕргiзiледi, ол диагноз єою№а жёне кiндiктi» тјмен тѕсуiн терiске шы№ару№а мѕмкiндiк бередi. Суды» ерте кетуiнде жёне босану кѕшiнi» ёлсiздiгiнде жатырды» жиырылу єабiлетiн жаєсартатын дёрiлер (окситоцин жёне т.б.), спазмолитиктер (атропин, апрофен) белгiленедi. Босанатын ёйелдi» жалпы жа№дайын,баланы» жѕрек со№ысын тексередi, кјрсетпелер бойынша бала тЅншы№уыны» алдын алу шаралары жѕргiзiледi. Босануды» 2-шi кезе»i ерекше єада№алауды талап етедi. Баланы» жѕрек со№ысын єада№алауды кѕшейту керек, ёр кѕшену кѕшiнен кейiн жѕрек со№ысын ты»дау єажет. Мониторлыє баєылау жѕргiзiледi. БЅл кезе»де тЅншы№у белгiлерi (асфиксия) жиi байєалады, сондыєтан мiндеттi тѕрде асфиксияны» алдын алу шаралары оттегiмен жѕргiзiледi. Сонымен єатар сигетин та№айындалады. Бала мекониясыны», я№ни ѕлкен дёретiнi» шы№ып кетуi асфиксияны бiлдiрмейдi, жѕрек со№ысыны» бЅзылуы асфиксияны» негiзгi белгiсi болып табылады. Жатыр мойныны» тарылуыны» алдын-алу ѕшiн 0,1% атропин жёне 1 % папаверин жёне т.б. спазмолитиктер салу Ѕсынылады. Бала жамбасы шы№ып келе жатєанда босанатын ёйелдi жамбасы керуеттi» шетiне келетiндей етiп жатєызады. БЅл ѕшiн керуеттi» аяє жа№ын бас жа№ына єарай ы№ыстырады. Жамбасты» иiлу бЅрышын тјмендету ѕшiн ёйел сегiзкјзiнi» астына валик-белдiк єойылады. Осы маєсатта кейбiр акушерлер ёйел кѕшенiп жатєанда ёйел санын єолымен iшiне єысуды Ѕсынады. Босану процесi 4 сатыдан тЅрады. Баланы» кiндiкке дейiн туылуы Кiндiктен жауырынны» тјменгi бЅрышына дейiн туылуы Іолыны» туылуы Басыны» туылуы Бала кiндiкке дейiн туыл№анда, басы жамбас єуысына тѕседi, кiндiктi єысады, ол баланы» тЅншы№уына ёкелiп соєтыруы мѕмкiн. 10 минуттан аса кiндiк єысылса, бала јлi туылады. Бала орныны» мезгiлiнен бЅрын ажырауы мѕмкiн. Бала денесiнi» тјменгi бјлiгi туыл№анда жатырды» кјлемi тез арада жиырылады, ол бала орныны» мезгiлiнен бЅрын ажырауына ёкелiп соєтырады. Бала кiндiкке дейiн туыл№анша босану процесiн шыдамдылыєпен јткiзедi. Ая№ынан немесе шап арасынан тарту№а болмайды. Мезгiлiнен бЅрын тарту бала бјлiктерi орналасуыны» бЅзылуына, єолды» єайырылуына жёне басты» шалєаюына ёкелiп соєтырады. Кiндiкке дейiн бала туыл№анда кiндiктi» орал№ан-оралма№анды№ын тексеру єажет. Егер кiндiк аяєты» арасына оралса, оны байєап артєы жамбасы арєылы босату єажет. Жамбасы туыл№асын бала денесi тјмен єарай салбырап кетпес ѕшiн оны жёйлёп Ѕстап тЅрады. Босану процесiнi» асєынусыз, єалыпты жа№дайда јтуiнде бала денесiнi» жо№ар№ы бјлiгi жёне басы о»ай туылады. Жамбасымен келудi» таза тѕрiнде Цовьянов ёдiсi бойынша єолдан кјрсетiлетiн кјмек єажет етiледi. °дiс баланы» єалыпты жа№дайын саєтау№а арнал№ан. Осы ёдiс кјмегiмен єолды» єайырылуы, басты» шалєаюы сияєты єолайсыз асєынуларды» алдын-алу№а болады. Цовьянов ёдiсi бойынша аяєтары денесiне єыстырылып, оны» ерте туылуын болдырмайды, сонымен єатар босану жолдарын ке»ейтiп, басты» туылуына мѕмкiндiк жасайды. Техникасы: Жамбасы кјрiне баста№анда оны єолмен Ѕстайды, дёрiгердi» немесе акушердi» екi єолыны» ѕлкен саусаєтары бала iшiне жанасєан, ал єал№ан саусаєтары-сегiзкјз бойына орналастырылады. Іолды осылай орналастыру мезгiлiнен бЅрын аяєты» тѕсуiн, дененi» салбырауын болдырмайды. Туылып келе жатєан бала денесi босану каналыны» ба№ытына сёйкес жо№ары ба№ытталады. Бала денесiнi» туылуына сёйкес дёрiгер єолы ёйелдi» жыныс мѕшесiне єарай ба№ытталады. Сјйтiп бала аяєтарын оны» iшiне ѕлкен сауса№ымен жёйлёп єыса тѕседi, ал єал№ан саусаєтарын арєа бойымен жо№ары єарай ы№ыстыра бередi. Аяєтары иыє белдеуi туыл№анша тѕспеуi керек. Иыє белдеуi туыл№анда єолдары јздiгiнен тѕседi. Егер єолдары јздiгiнше туылмаса,мынадай єарапайым ёдiстермен босатады. Иыє белдеуiн жамбасты» тiк јлшемiне келтiрiп бала денесi артєа (тјмен) єарай ы№ыстырылады. Осы кезде єаса№адан алды»№ы єолы шы№ады. Сосын денесiн ал№а жо№ары єарай кјтередi,шат аралыє жерден артєы єолы туылады. Артєы єолмен баланы» аяєтары тѕгелдей шы№ады. Осы кезде баланы» иегi жёне аузы кјрiнедi. Кѕшенгенде баланы» басы јздiгiнен туылады, бЅл кезде денесiн жо№ары ба№ыттау єажет. Егер басты» туылуы кешiксе, оны Морис-Левр ёдiсi бойынша босатады. Ая№ымен келуде Цовьянов ёдiсi бойынша єолдан кјрсетiлетiн кјмек Босану асєынулары, баланы» јлi туылуы жиi кездеседi. Туылып келе жатєан аяєтары босану жолдарын ке»ейте алмайды, соны» ёсерiнен кјлемдi иыє белдеуi мен басты» туылуы кешiгедi. Сондыєтан єолды» єайырылуы,басты» шалєаюы жёне оны» жиырылып жабылып єал№ан жатыр мойнында єысылып єалуы кездеседi. МЅндай асєынуларды болдырмау№а болады. Сондыєтан иыє белдеуi туылып келе жатєанда жатыр ернеуi толыє ашыє болуы тиiс. Осы маєсатта Цовьянов ёдiсi єолданылады, бала аяєтарын єынапта жатыр мойыны тѕгел ашыл№анша Ѕстау єажет. Іынаптыє зерттеу арєылы баланы» аяєтарымен келуi аныєтал№аннан кейiн ёйелдi» сыртєы жыныс мѕшесiн зарарсыздандырыл№ан салфеткiмен алаєанмен жабады. БЅл ёдiс єынаптан мезгiлiнен бЅрын аяєтарды» тѕсуiнен саєтайды. Ол жатыр мойныны» толыє ашылуына мѕмкiндiк бередi, бЅл жа№дайда бала жѕрелеп єЅйры№ымен отырады, сјйтiп жамбасымен келудi» аралас тѕрi пайда болады. Бала жамбасымен итерiлген шат аралыє жердi» терiсiнi» єыртыстануы, артєы тесiктi» ашылуы, жиi жёне кѕштi кѕшену кѕшi жёне шекаралыє саєинаны» єаса№адан 4-5 кјлдене» саусаєєа жо№ары тЅруы жатыр ернеуiнi» толыє ашылуын кјрсетедi. Іарама-єарсы кѕшке єарамастан салфетканы» астынан, алаєанны» шет жа№ынан аяєтары кјрiнедi. Ары єарай босану процесiн жамбаспен келудегi ережеге сёйкес жѕргiзедi. Кейбiр жа№дайларда классикалыє кјмек кјрсетiледi. Ол баланы» жамбасымен келуiнде оны» єолы мен басын босату маєсатында жасалатын ёдiстердi» жина№ы болып табылады, мЅнда бала кiндiкке немесе жауырынны» тјменгi бЅрышына дейiн јздiгiнен туылады, егер бала єолы мен басыны» 2-3 минутке туылуыны» кешiгуiнде осы кјмек єолданылады. Жамбасымен келудi» артєы тѕрiнде, ёсiресе єол мен басты босату кезiнде асєынулар пайда болады. Босану процесi кезiнде кей уаєытта артєы тѕр алды»№ы тѕрге јтедi. Баланы» денесi тiк јсiмен жёйлёп арєасымен ал№а єарай бЅрылады. Егер јздiгiнен бЅрылыс јтпесе,онда єолдан жасалатын ёдiске жѕгiнедi. Тѕскен артєы аяєты єолмен Ѕстап тЅрады, тјмен єарай тартып бiр мезгiлде єаса№а№а єарай жёйлёп ы№ыстырады, осы кезде денесi де бЅрылады. Таза жамбасымен келудi» артєы тѕрiнде ал№а о»№а немесе сол№а єарай бЅрады. Егер бЅру єиын№а тѕссе, босану процесiн артєы тѕрде јткiзедi. Босану асєынуларында (экстрагенитальдыє аурулар мен єатар келсе, тар жамбас,босану кѕштерiнi» ёлсiздiгi, бала орныны» дЅрыс орналаспауы, дЅрыс орналасєан бала орныны» мезгiлiнен бЅрын ажырауы, баланы» тЅншы№уы) операция-кесар тiлiгi жасалады. Босануды» 3-шi кезе»i єалыпты жа№дайда јтедi. Баланы» басымен келуiне єара№анда баланы» жамбасымен келуiнде босанудан кейiнгi аурулар жиi кездеседi.Ол босану процесi кезiндегi босану жолдарыны» жараєатына, асєынулар№а байланысты хирургиялыє шаралар мен кјмектi» жиi єолданылуына байланысты. Асфиксия жёне босану жараєаты бала јмiрiне єауiптi .Туыл№ан нёрестелер ерекше кѕтiмдi талап етедi. Баланы» жамбасымен келуiнде жасалатын iс-єимыл:
| ||||||||||||||||||||
