Айнымалылар дегеніміз не Айнымалылар программаны орындалу барысында р трлі мндерді абылдай алатын шамалар. Айнымалыны андай асиеттері бар Айнымалы мн таайындалана дейін олданыла алмайды.
 Скачать 0.74 Mb.
|
3-сабақАйнымалылар дегеніміз не? Айнымалылар – программаның орындалу барысында əр түрлі мəндерді қабылдай алатын шамалар. Айнымалының қандай қасиеттері бар? - Айнымалы мән тағайындалғанға дейін қолданыла алмайды. - Айнымалы сипатталғанда және шақыртылғанда бірдей болуы керек. - Python кілттік сөздерін айнымалы ретінде алуға болмайды float типті айнымалы int типіне түрленгенде қандай өзгеріс орын алады? Мәліметтердің жоғалуы орын алады, өйткені бөлшек бөлігі ғана алынады int a; нәтижесі? Бүтін типтегі а айнымалысы Python-да негізгі деректер типтері? None – анықталмаған айнымалы мән Boolean– логикалық түр Numeric– сан түрі Sequence– тізім Text Sequence– Жолдар, тіркес Binary Sequence– Бинарлы список Set– жиынтық (множества) Mapping– Сөздіктер Айнымалының типін көрсететін функция? type () функциясы a = {5,2,3,1,4} қай типке жатады және экранда нәтиже қалай көрсетіледі? Жиын, a = {1, 2, 3, 4, 5} print("a[0:3] =", a[0:3]) нәтижесі? тізімнен 0-ден 3-ке дейінгі элементті бөліп алу isinstance() функциясының қызметі? айнымалының қай тип класына жататындығын анықтау Тізімнің элементтері бірдей типтегі болуы шарт па? Тізімнің элементтері бірдей типтегі болуы шарт емес. a = [1, 2.2, 'python'] Үй тапсырмасы Тапсырма 1. a куб қабырғасының ұзындығы берілген. Куб көлемін V = a3 және оның ауданын S = 6·a2 табатын программа құрыңыз. Тапсырма 2. a, b, c тікбұрышты параллелепипед ұзындығы берілген. Оның көлемін V = a·b·c және оның ауданын S = 2·(a·b + b·c + a·c) табатын программа құрыңыз. 3-сабақАрифметикалық амалдар Оператор – операциялар мен мəндерді көрсететін, программаның орындалатын əрбір қадамында қандай іс-əрекеттер атқарылатынын анықтайтын символдар жиыны. Python тілінде бағдарламалау кезінде қолданылатын негізгі операторлар, сонымен қатар олар орындайтын операциялар төмендегі кестеде көрсетілген. a = b * c - d % e / f секілді есептердің орындалу реті түсініксіз болуы мүмкін. Есепті жақшалар қою арқылы жеңілдетуге болады. a = ( b * c ) - ( ( d % e ) / f ) % Операторы бір санды екінші санға бөліп, бөлудің қалған бөлігін қайтарады. Бұл санның жұп немесе тақ екенін анықтау үшін өте пайдалы. // (бүтін бөлу) операторы қалыпты бөлумен / бірдей жұмыс істейді, бірақ үтірден кейін нәтижені алып тастайды. ** (дәрежелеу) операторы бірінші операнды екінші операндтың дәрежесіне көтереді. Арифметикалық амалдарды қысқарту Кейде бір айнымалыға кез-келген бір арифметикалық амал жасау керек, мысалы қосу, көбейту керек. Мысалға: S = S + 32; қысқартылған түрде ол S + = 32 болады; F = F-k; қысқартылған түрде ол F- = k болады; N = N / 2; қысқартылған түрде ол N / = 2 болады; a= 8 b= 4 #бастапқы мән >>> a+=b #қосып, а-ға меншіктеу >>> print ('a=',a,'8+=4') #шығару a= 12 8+=4 #результат >>> a-=b #азайтып, а-ға меншіктеу, а=12, b=4 >>> print(a) 8 >>> a*=b >>> print (a) 32 >>> a/=b >>> print (a) 8.0 >>> a%=b >>> print(a) 0.0 Шамаларды салыстыру Python бағдарламалауында екі операнды салыстыру үшін жиі қолданылатын операторлар төмендегі кестеде көрсетілген. == екі операндты салыстырады және олардың мәні тең болса, True қайтарады, әйтпесе False мәнін береді. Сонымен қатар, егер операндалар сандық мәндер болса және олар бірдей болса, онда олар тең, ал егер таңбалар болса, онда олардың ASCII кодтары салыстырылады. != керісінше, теңдік операторымен бірдей ережені қолдана отырып, екі операнд тең болмаса, True мәнін қайтарады, әйтпесе False мәнін қайтарады. Теңдік пен теңсіздік операторлары екі айнымалының мәндерін салыстыру арқылы бағдарламада шартты тармақталуды орындау үшін пайдалы. Үлкен > екі операнды салыстырады және егер біріншісі екіншісінен үлкен болса, True қайтарады, ал керісінше, False қайтарады. Кіші < бірінші оператор кіші болса, True мәнін қайтарады. Бұл екі оператор циклдегі амалдар есептегішінің мәнін тексеру үшін жиі қолданылады. Үлкен немесе тең, кіші немесе тең, егер олар операндтардың мәндері сәйкес болса, True мәнін қайтарады. >>> nil = 0 >>> num = 0 >>> max = 1 >>> cap = 'A' >>> low = 'a' >>> print( 'Equality :\t' , nil , '==' , num , nil == num ) Equality : 0 == 0 True >>> print( 'Equality :\t' , cap , '==' , low , cap == low ) Equality : A == a False >>> print( 'Inequality :\t' , nil , '!=' , max , nil != max ) Inequality : 0 != 1 True >>> print( 'Greater :\t' , nil , '>' , max , nil > max ) Greater : 0 > 1 False >>> print( 'Lesser :\t' , nil , '<' , max , nil < max ) Lesser : 0 < 1 True >>> print( 'More Or Equal :\t' , nil , '>=' , num , nil >= num ) More Or Equal : 0 >= 0 True >>> print( 'Less or Equal :\t' , max , '<=' , num , max <= num ) Less or Equal : 1 <= 0 False Логикалық операциялар Python бағдарламалауында қолданылатын логикалық операторлар төмендегі кестеде көрсетілген. Логикалық операторлар логикалық мәні бар операндтарда, яғни True немесе False мәндерде жұмыс істейді. Логикалық AND операторы, екі операнды салыстырады және екі операнд та True болғанда ғана True қайтарады, әйтпесе False мәнін береді. Логикалық НЕМЕСЕ операторы екі операнды салыстырады және егер олардың кем дегенде біреуі True мәнін қайтарса, True мәнін, әйтпесе, немесе операторы False. Логикалық НЕМЕСЕ операторы екі операнды салыстырады және егер олардың кем дегенде біреуі True мәнін қайтарса, True мәнін қайтарады. Әйтпесе, немесе операторы False мәнін қайтарады. Бұл тексерілген екі шарттың біреуі орындалған кезде белгілі бір әрекеттерді бағдарламалау кезінде пайдалы. Логикалық ЕМЕС операторы операнд мәнін кері мәнге ауыстырады. Сонымен, егер a айнымалысы True болса, олай болмайды а False мәнін қайтарады. print (6 & 5); print (6 | 5); нəтиже: 6 & 5 = 4 6 | 5 = 7 Басымдылық – приоритет Оператордың басымдылығы Python интерпретаторы өрнектерді орындайтын тәртіпті анықтайды. Мысалы, 3 * 8 + 4 өрнегінде амалдардың әдепкі реті көбейтудің алдымен орындалатынын анықтайды, сондықтан нәтиже 28 (24 + 4) болады. Төмендегі кестеде операторлар басымдылықтың кему ретімен келтірілген. Жоғарыда көрсетілгендердің басымдық деңгейі жоғары. Кестенің бір жолындағы операторлардың басымдығы «солдан оңға» ережесімен анықталады. Орындалу реті қандай: 7 * 2 + 5/12% 5 а) * , + , / , % б) * , % , / , + в) * , / , % , + Өрнектерді жақшалармен толықтырыңыз, амалдар тізбегі келесідей болады: +, -, /,% >>> 3 + 4 / 2 – 7 % 2 Oрындалған кезде қате жіберетін өрнек нұсқаcын таңдаңыз? а) 5 + -3 б) 4 * * в) 6 * (3 + 1) Әдістер Тізімдермен жұмыс істеу үшін нүктелік белгілер арқылы қол жеткізуге болатын көптеген әдістер бар. Python-да L тізімінің өлшемін, яғни тізімдегі элементтердің жалпы санын қайтаратын len(L) функциясы бар. index() және count () әдістері сияқты, бұл жағдайда қайтарылатын мән сан болады және оны мәтін жолын шығару үшін тікелей мәтінмен байланыстыруға болмайды. Сонымен қатар, str (n) функциясының сандық мәндерін кейінірек басқа жолдарға қосу үшін қолдануға болады. Жеке тізім элементтерін del (i) функциясының параметрі ретінде олардың индексін көрсету арқылы жоюға болады. Немесе жойылатын элементтердің индексінің диапазонын көрсетіп, i1:i2 жазбасы көмегімен i1-ден i2-ге дейінгі индекстері бар барлық элементтер жойылады. Жиын әдістері Шарттарды тексеру Көптеген бағдарламалау тілдерінде, мысалы, C ++ немесе Java, үштік (тернарлы) оператор деп аталатын оператор бар. Нәтижесінде анықталған екі мәннің бірін қайтара отырып, ақиқат шарты үшін өрнекті тексереді. (шарт)?ақиқат болса:мынаны шығар, жалған болса:мынаны Python-да үштік оператордың рөлін ұқсас түрде жұмыс істейтін шартты өрнек атқарады және if, else кілт сөздерін қолданса: if (шарт) true болса:мән қайтарады, егер else яғни жалған болса, return мән қайтарады. Шартты өрнекті, мысалы, екі айнымалының мәндерінің максимумын немесе минимумын үшіншіге тағайындау үшін пайдалануға болады. Мысалы, минималды мәні бар жағдай үшін біз осылай жазамыз: c = a if ( a < b ) else b Шартты оператордың тағы бір кең таралған қолданысына санның жұп немесе тақ екенін анықтау үшін модульдік оператор % қолданылады: Егер шарт ақиқат болса (тақ) мынаны орындаймыз if (var %2!=0) else егер жалған (жұп) болса, мынаны орындаймыз Бағдарламалау Python тілінде бағдарламалау үшін веб-браузерді іске қосып, python.org/download сайтына кіріп, операциялық жүйеңіздің нұсқасына сәйкес орнатушыны жүктеп алыңыз. Тапсырма 1. a куб қабырғасының ұзындығы берілген. Куб көлемін V = a3 және оның ауданын S = 6·a2 дәрежелік функция арқылы табатын программа құрыңыз. Тапсырма 2. Амалдарды қысқарту арқылы сандардың көбейтіндісін экранға шығаратын программа жазыңыз. Тапсырма 3. А-ның берілген мəні а = 1.0 болған кездегі х,b,d,f мəндерін анықтау керек: b = 2.4*а; х = (а+b)/а*b-а; d = а/b % b; f = а*а-2*а; НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ! |