аллергиясы бар науқасты зерттеу. Аллергия Аллергия (грек allos басаша, жне erson рекет, жауап) организмні оршаан ортаны кейбір серлеріне деттегіден тыс сезімталдыы.
 Скачать 1.08 Mb.
|
|
АЛЛЕРГИЯ «Аллергия (грек. allos – «басқаша», және erson – «әрекет, жауап») – организмнің қоршаған ортаның кейбір әсерлеріне әдеттегіден тыс сезімталдығы. Аллергия терминін алғаш 1906 жылы Австрия педиатрлары К. Пирке мен Б. Шик енгізген. Аллергия туралы деректер көне заманнан белгілі. Гален (ІІ ғ.) раушан гүлінен адам мұрнының бітіп қалатыны туралы жазған. Аллергияны туындататын заттарды аллергендер дейді» Ғалымдардың талдап, түсіндіруінше аллергендер организмге сырттан түсетін (экзогендік) және организмнің өзінде өндірілетін (эндогендік) болып ажыратылады екен. Экзогендік аллергендер: өсімдіктердің тозаңдары, жануарлардың түбіті қайызғағы, үй шаңы кіржуғыш ұнтақтар, кейбір тағамдық заттар, дәрі-дәрмектер (новокаин, пенициллин, дәрумендер, т. б.), микробтар мен вирустар, өндірістік өнімдер.  Эндогендік аллергендер: олар көптеген жағдайда әртүрлі микробтардың, вирустардың, суықтың, ыстықтың, улы химикаттардың, иондағыш сәулелердің әсерінен организмнің өзінде пайда болады.   Аллергендер ағзаға түскенінде иммундық жүйеге әсер етеді де, оның соған сезімталдығын күшейтеді. Кейін аллергендер қайталанып түскенде, аллергиялық ауру пайда болады. Аллергияның кең тараған түрлері: бронхиалдық демікпе, есекжем, Кванке ісінуі поллиноздар (грек. pollen – «шөп тозаңдарынан» дамитын ауру) және анафилаксиялық шок. Аллергиямен ауырған адам аллерголог дәрігердің бақылауында болуға тиісті.   АЛЛЕРГИЯ ТУҒЫЗАТЫН ЖЕТІ ТАҒАМ Тағамға деген аллергия адамдарда көп кездесе қоймағанымен, ол ересектердің 2, балалардың 10 пайызында кездеседі, кейінгі кезде гендік инженерияның көмегімен жасанды жемістер мен көкөністер, басқа да тағам түрлері шығарыла бастағандықтан, бұл ауру да арта түсуде. Нақты зерттеулердің қорытындысы бойынша, көбінесе аллергия туғызатын тағамдар мыналар: 1) жұмыртқа; 2) сүт; 3) соя; 4) орман жаңғағы, жер жаңғақ; 5) бидай; бидай өнімдері; 6) балық; 7) шаяннан жасалған тағамдар. Зерттеушілер бұл тағамдардың құрамында кей адамға аллергиялық әсер ететін ақуыздардың барын айтады да, тексеру қорытындысында шоколодтан аллергия болмайтыны анықталғанын мәлімдейді. Яғни, аллергияны шоколад емес, оның құрамындағы сүт пен ақуыз екен туғызатын. Олай болса, тәттіні көп жегенде терінің қышуы, бөртпелердің, есекжемнің шығуы, дененің әр жерінің қызаруы тәттіден емес, ақуыздан. Қант қаншама тәтті болғанымен, көмірсудан тұрады ғой. Көмірсу аллергия туғызбайды. Тек ол асқазандағы тағамның ашу процесін (үдерісін) тездетеді. Мұнан пайда болған зиянды заттар қанға өтеді де, адам дертке ұшырайды... Естісеңіз, қантты көп жемеңіз. Дәрігерлер алкогольді ішімдіктерден де аллергиялық реакция болатынын, оның өмірде сирек кездесетінін баяндайды. Ішімдікті ішкенде кейбір адамдардың беті қызарса, денесі қышып, бөртсе, ісінсе, соңы демікпеге ұласса, спирттің (арақ-шараптың) құрамында түрлі химиялық заттар мен бояулардың барынан, оның адам ағзасына зияны тиюінен. Тағамнан аллергиялық реакция (әсер) туғанда байқалатын белгілері: 1) қышыма; 2) есекжемнің асқынуы; 3) дененің ісінуі; 4) асқазан-ішек жолдарының зақымдануы; 5) жүректің айнып, құсуы; 6) іштің өтуі; 7) құрсақта ауырсынудың басталуы, шаншып ауыруы; 8) түшкіру; 9) кеңірдек тарамдарының түйілуі; 10) көмейдің ісінуі. Тағамнан болатын аллергияға немқұрайлы қарамау қажет. Оның соңы өлімге әкеліп соқтырған жағдайлар ақ емес. Дәрігерлер балаларда аллергияның жиі кездесуін иммундық жүйесінің дұрыс жетілмеуінен, асқазан-ішек жолдарының әлсіздігінен көреді. Өмірде ана сүтін ембеген сәби кейін сүт ішіп, жұмыртқа жесе, ағзасында аллергиялық әсер пайда болып, ауыртады. Әсіресе, балалар 3 жасында осындай ауруды басынан жиі өткізеді де бірте-бірте аллергиялық әсері бәсеңдей түседі. Дәрігерлер ересектерде болатын тағамдық аллергия дертін толықтай емдеп, жазу мүмкін емес, дейді. Сол себепті, мұндай адамдар өздерінің ас мәзірінен аллергия туғызатын тағамдарды алып тастап, ем-дәм ұстануға тиіс. Тағамнан болатын аллергияны мамандар ғана анықтай алатындықтан, ешкімнің де өзіне диагноз қоймағаны дұрыс. Тек аллергия ауруының белгілері білінісімен-ақ дәрігерге қаралып, тағайындаған емін бұлжытпай орындаған жөн. Мамандардың мәлімдеуінше: «Асқорыту ағзаларының аллергиялық зақымдануларының шығу тегі тағамдық, дәрі-дәрмектік, бактериялық және тағы да басқа жағдайлардан болады. Олар: кейбір көкөністер, жеміс-жидектер, саңырауқұлақтар, сирек жағдайда теңіз және балық өнімдері. Аллергия кейбір дәрі-дәрмектерден де (антибиотиктерден, сульфаниламидті препараттардан, гидрациндерден, атофиннан, пиразоланнан, тағы да басқаларынан) болады». Мұның сыртында тыныс жолдары арқылы ағзаға гүл тозаңы, щаң, химиялық заттардың булары тәрізді аллергендер түскенде де асқорыту жүйелері зақымданып, аллергия туады. Асқазан-ішек жолында өмір сүретін шельминттер, бактериялар ыдырағанда түзілетін ақуыздық антигендер де аллерген болып зиянын тигізеді. Аллергиялық әсерді адамның ауруы, психикалық жағдайы, метеорологиялық фактор, әйелдерде етеккір айналымы күшейтіп жіберуі мүмкін екен. Мұны дәрігерлер атады. ТЕРІ АЛЛЕРГОСЫНАМАСЫ  Реакция бойынша аллерген енгізілген жерде оған аллергияның бар екендігін айтады Әдіс аллергиялық контактілі дерматиттер диагностикасында кеңінен қолданылады және аллерген-спецификалық иммунотерапия алдында жүргізіледі Аллергендері бар тері сынамалары Тері аллергологиялық сынамалар қою-аллергияны диагностикалаудың дәстүрлі және сенімді әдісі. Аллергияға арналған тері тесттері әдетте прик-тесттерді, скарификациялық және тері ішілік сынамаларды әр түрлі (әдетте, стандартты аллергендер жиынтығы) қамтиды. Аллергендері бар тері сынамалары Терлікі аллергологиялық сынамаларды қою – аллергияны диагностикалаудың дәстүрлі және сенімді әдісі. Аллергияға арналған тері тестілері әдетте прик-тестілерді, скарификациялық және тері ішілік сынамаларды әр түрлі (әдетте, стандартты аллергендер жиынтығы) қамтиды. Тері тестілерін жүргізу кезінде теріге белгілі бір аллергендер жағылады немесе тері ішіне енгізіледі. Оларға реакция бойынша (қызаруы, аллергиялық реакцияның пайда болуы, аллерген жағылатын/енгізілген жерде) аллергияның бар-жоғын айтады. Бұл аллергияны диагностикалаудың өте дәл және уақытпен тексерілген әдісі. Біз тері аллергологиялық сынамалардың ең заманауи панелдерін пайдаланамыз және олардың кәсіби түсіндіруін жүргіземіз. ПІБ МОА білікті қызметкерлері тері тестілерін сапалы және қауіпсіз қоюды қамтамасыз етеді.  Сонымен қатар, бұл әдістің қарсы көрсеткіштері бар: ағымдағы аллергиялық аурудың асқынуы жіті инфекциялық процесс (ЖРВИ, ангина және т.б.) басқа созылмалы аурудың асқынуы науқастың ауыр жағдайы гормонды препараттармен ұзақ емдеу (кортикостероидтар) жүктілік Сондықтан аллергологиялық тестілеу алдында жалпы клиникалық тексеру жүргізіледі (көрсеткіштер бойынша). Қарсы көрсетілімдер болған жағдайда, аллергия диагностикасын қан анализі арқылы жүргізуге болады. Бұдан басқа, аллергияға арналған тері тестілеуі антигистаминді препараттарды қабылдау аясында және 60 жастан асқан адамдарда жүргізілмейді. Аллергиялық конституциясы бар пациенттер біздің аллергоорталықта рентгенологиялық тексеру, хирургиялық емдеу, әр түрлі медициналық манипуляциялар жүргізуге дайындалуы мүмкін. Пациент және оның емдеуші дәрігері анамнезінде дәрілік аллергия болған кезде тиімді дәрі-дәрмектік терапия жүргізу бойынша кеңестер ала алады. Дәрігердің қабылдауында біз сіздерді аллергиялық аурулардың бастапқы және қайталама алдын алу әдістерімен таныстырамыз. Аллерген-арнайы иммунотерапия – ААИТ Аллерген-арнайы иммунотерапия (ААИТ) — аллергиялық процестің барлық буындарына әсер ететін аллергиялық ауруларды емдеудің жалғыз әдісі. Синонимдер: арнайы иммунотерапия (АИТ), аллерген спецификалық гипосенсибилизациялық терапия, аллергендермен арнайы вакцинация (ААВ) ААИТ клиникалық көріністердің айқындылығын азайтуға, аллергиялық аурудың асқынуының алдын алуға, аллергиялық спектрдің кеңеюін болдырмауға мүмкіндік береді. Аллергиялық ринит және поллиноз астматикалықалды аурулар болып табылады, мұндай емделушілерде ААИТ-ті уақтылы жүргізу көп жағдайларда бронх демікпесінің дамуын болдырмауға, ал бронх демікпесі кезінде көп жылдық ремиссияға қол жеткізуге, симптомдардың жеңілдеуін едәуір азайтуға мүмкіндік береді. АСИТ әдісі 1911 жылы эмпирикалық ретінде әзірленген. Қазіргі уақытқа дейін оның иммундық жүйеге әсер етудің бірегей тетіктері ашып келеді. ААИТ пайда болған уақыттан бастап оны клиникалық қолданудың үлкен тәжірибесі жинақталған, аллерговакциналары жетілдірілуде. Оң клиникалық нәтижеге ААИТ 80-90% жағдайда жетеді. Әдіс аллергияға қарсы иммунитетті құру үшін өсу дозаларында себеп-мәнді аллергендерді енгізу болып табылады. 3-5 жылдық курстан кейін ААИТ аллергиялық аурудың көп жылдық ремиссиясына қол жеткізуге алады. Халықаралық ұсыныстарға сәйкес, ААИТ 5 жастан бастап қолданылады. Күтілетін терапиялық әсерлер: себеп-маңызды аллергендерге сезімталдықтың төмендеуі; аллергиялық аурулардың ауыр түріне өзгеруінің алдын алу; толықтай жазылу. Қолдану тәсілі: ААИТ жүргізу үшін дәрігер тері астына инъекциялар сұлба бойынша тағайындалады — палинация маусымы алдында (шаңды, өсімдіктермен шаңды тастау), сондай-ақ жыл бойы. Біздің орталықта Еуропадан таблеткаланған аллерговакциндері бар. Әртүрлі терапия курстары бар: қысқа маусым алдындағы терапия; толық маусым алдындағы терапия; жыл бойы терапия. Емдеу әдістері: Аллергиялық ауруларды емдеудің саны аз. Қазіргі уақытта практикалық дәрігерлер ғылыми-негізделген үш емдеу әдісін қолданады: Симптоматикалық, бұл кезде дәрі ауру ағымының екінші реттік механизмдерінің біріне әсер етеді, мысалы, мұрынға тамызылатын тамыр тарылтатын тамшылар. Патогенетикалық, бұл кезде препарат ауру патогенезінің маңызды буындарының біріне бағытталады, мысалы, антигистаминдік препараттар. Аллергендермен спецификалық гипосенсибилизация, қазіргі таңда көбінесе вакцинотерапия деп атайды. ДДҰ деректері бойынша бұл сауығуға әкелетін жалғыз әдіс, сондықтан әлемнің көптеген елдерінде, соның ішінде Қазақстанда аллерголог дәрігерлермен кеңінен қолданылады. Вакцинотерапия әдісі осы ауруға «кінәлі» аллергенді (өсімдіктің тозаңын) біртіндіп артып отыратын мөлшерде енгізуден тұрады, сондықтан ем бір айдан үш айға дейін созылады, суббукальды әдіс қолданған жағдайда амбулаторлық немесе үй жағдайында жүргізіледі. Аллергенді науқастың ағзасына әртүрлі жолдармен енгізуге болады: Инъекциялық – тері астына немесе тері ішіне  Физиотерапиялық – аллерген тері астына ионофорезбен енгізіледі Назальдық – бүріккіштің көмегімен  Бронхиальдық – жоғары дисперстік ингаляторлардың көмегімен  Коньюктивальды  Оральдық – аллергенді ауыз қуысына тамшы түрінде енгізу Сублингвальдық –аллергенді тамшы түрінде тіл астына енгізу  Суббукальдық – таблетка ұрт артына салынады және толық ерігенше ұсталады |