Айдана 20-08. азастан республикасы ауыл шаруашылы министрлігі с. Сейфулллин атындаы аза агротехникалы университеті жерге орналастыру кафедрасы
 Скачать 48.82 Kb.
|
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ С.СЕЙФУЛЛЛИН атындағы ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ КАФЕДРАСЫ «ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУЛЫҚ ЖОБАЛАУ» пәні бойынша КУРСТЫҚ ЖОБА МЕН ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМА Орындаған:Үмбетәлі Айдана 20-08топ Тексерген:Абдикаримова Қарлығаш Нұр- Сұлтан 2022 1.Жобалау объектісінің сипаттамасы 1.1 Жалпы мәлімет Жобалау объектісінің басты шаруашылық тобы Павлодар облысында орналасқан «Ақсу» ШҚ және «Қазбек» ЖШС болып табылады. Бұл шаруашылықтар Павлодар қаласындағы ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер болып табылады. «Қазбек» ЖШС ауыл шаруашылығының жалпы ауданы 3775 га құрайды, оның ішінде ауыл шаруашылық жыртылған жер 2750 га , жалпы жайылым 1020 га, ауыл шаруашылық емес мақсатындағы жер 5га 1.2 Табиғи жағдайларының сипаттамасы Климаты Павлодар облысының климаты тым континенттік және құрғақ. Қыста ашық және аязды ауа райын түзейтін Сібір антициклоны әсер етсе, жазда құрғақ және ыстық ауа, қуаншылық пен қарадауыл әкелетін Тұран ауа массасының әсері күшті. Қаңтар айының орташа температурасы 17 – 19,4ӘC, кей жылдары ол 48 °C-қа дейін төмендейді. Шілденің орташа температурасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 19 °C-тан 22,2 °C-қа дейін жоғарылайды, кей күндері 41 °C-қа дейін барады. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшесі солтүстіктен оңтүстікке қарай 292 мм-ден 194 мм-ге дейін кемиді. Баянаула тауларында 340 мм. Жылдың суық мезгілінде жел көбінесе оңтүстік-батыс бағытта, жылы мезгілде солтүстік-батыс бағытта соғады. Олардың орташа жылдамдығы 4,0 – 4,5 м/с. Көктем мен күзде жылдамд. 15 м/с-қа дейін баратын қатты дауылды желдер де соғып тұрады. Павлодар облысында көктем қысқа, жаз айлары ыстық, құрғақ және желді келеді. Күзі қысқа, салқын және жаңбырлы. Алғашқы үсік тамыз айының соңғы онкүндігінде болады. Қыркүйектің соңғы онкүндігі мен қазанның басында алғашқы қар түседі. Топырағы Павлодар облысының жері түгелдей дерлік қызғылт қоңыр топырақ белдемінде орналасқан. Ертістің шығыс жағының жер қыртысы негізінен құм, құмдауыт және саздақ топырақтан, ал сол жағалық аңғары плейстоцен кезеңінің сортаңданған бозғылт топырағы мен ауыр саздақ топырақтан түзілген. Жер бедері Павлодар облысының жер бедері екі бөлікке бөлінеді. Солтүстігінінің негізгі бөлігін Батыс Сібір ойпатының жалғасы – Ертіс жазығы, оңтүстік-шығыс бөлігін Cарыарқаның солтүстік-шығыс сілемі, солтүстік-шығысын Құлынды даласы алып жатыр. Жер беті мұнда теңіз деңгейінен 120 – 150 м биіктікте, Ертіс аңғарында 100 – 110 м шамасында. Сарыарқа бөлігі көбінесе ұсақ төбелермен алмасып отыратын жазықтардан тұрады. Мұнда Баянаула (1026 м), Қызылтау (облыстың ең биік жері – Әулие тауы, 1055 м), Желтау (959 м) және Семізбұлақ таулары орналасқан. Өсімдігі Облыстың өсімдік жамылғысы қызғылт қоңыр топырақ белдеміне тән селеулі-бетегелі астық тұқымдас өсімдіктерден тұрады. Облыстың қиыр солтүстігін қайың мен теректен тұратын ормандар алып жатыр. Олар 44,0 мың га жерді қамтиды. Оңтүстікке қарай даланың сұр, қызғылт қоңыр топырағында бетегелі-жусанды дала қалыптасқан. Оңтүстік-шығысындағы құмды өңірде қарағай ормандары, Ертіс өзенінің жайылмасында шалғындар мен тоғайлар тараған. Су ресурстары Жер асты суларының құрамы әр түрлі. Сарыарқа жағындағы тау жарықшақтарында жер асты сулары жер бетіне әр түрлі бұлақтар арқылы шығады. Жалпы, облыс аумағында тәулігіне 3816,5 мың м3 болатын пайдалануға жарайтын жер асты суының 11 кен орны барланған. Қазіргі кезде тәулігіне 118,5 мың м3 су беретін 6 су көзі пайдаланылады. Жер асты суының негізгі горизонты Ертіс артезиан алабында орналасқан. Мұнда судың минералдығы 4,4 – 5,5 г/дм3. Құрамы бромды, йод-бромды келген. Олардың жалпы минералдығы 8,0 г/дм3.3 Жерге орналастыру кезіндегі ауылшаруашылық кәсіпорынның иелігіндегі жерлердің экспликациясы анықталады. Бұл үшін 1.1 – кестеге планнан жер алаптарының контурларының ауданы мен нөмірлері жазылады. Қосындылары алаптардың түрлеріне қарай есептеледі. Алынған нәтижелер 1.2 - кестеге толтырылады. Кесте 1.1 –«Қазбек» ЖШС-ның контурлық ведомоствасы
Кесте- 1.2 «Қазбек» ЖШС-ның жер экспликациясы
Жаңа а.ш кәсіпорынның жер пайдаланушылығының жобалық ауданы анықталады. Жаңа жер пайдаланушылығын (ЖШС, ШҚ ,ФҚ, АҚ) құру тәсілдерінің бірі, оның бұрын үлестік негізде құрылған а.ш кәсіпорындарының құрамынан шығу болып табылады. Бұрын үлестік негізде құрылған а.ш кәсіпорындар құрамынан шығу кезінде жер үлесінің шамасы жаңа жер пайдаланушылығының ауданынан анықтау үшін бастапқы болып табылады, сондықтан жаңа жер пайдаланушылығының құрамындағы а.ш алаптарының түрлері мен аудандары да осының негізінде белгіленеді Жер пай/ның жобалық ауданы серіктестікке бұрын берілген жер үлесінің ауданы арқылы анықталатын а.ш алаптардың учаскелерінің қосындысы ретінде анықталады: П= Д* Р , мұндағы П- аш алаптарының жобалық ауданы, га Д- бұрын құрылған шаруашылық серіктестігінің құрамына кірген кездегі бір жұмысшының жер үлесі, га Р- шаруашылық серіктестігінің құрамынан шыққан жұмысшылар саны, адам Жобалық ауданның есебі 1.3 кестеде Кесте- 1.3 «Ақсу» ШҚ-ның жер пайдаланушылығының жобалық ауданын анықтау
1.3 Жер пайдаланушылығын қалыптастыру және межелерін жобалау Қайта құрылған аш кәсіпорындарының жп орналастыру барысында келесі талаптарды ескерген жөн: Жер пай/ғын бүтін, біртұтас массив түрінде құру; Жер пай/ның пішіні қарапайым әрі ықшамды болуы керек (мүмкіндігінше төртбұрыш болу керек); Жер пайдаланушылық табиғи және жасанды бөгеттермен бөлінбеуі тиіс (тас жолдармен, өзендермен және т.б.); Шаруашылық орталығына байланысты жп-ның орналасуының ыңғайлы болуын қамтамасыз ету. Шаруа қожалықтарының жер пайдаланушылығын орналастыру барысында қосымша талаптар ескеріледі: ШҚ-ның жерін барынша елді- мекеннің маңына жақын, жолдың бойына және су көздеріне жақын орналастыруға тырысу қажет; Бірнеше ШҚ-тарын құрған жағдайда олардың жер үлестерін бірге орналастырған жөн (коорперативтерді құруды немесе ауыл шаруашылық техникаларын пайдалануды жеңілдету мақсатында); Қалыптасқан территорияны бұзбау (мүмкіндікке қарай жж танаптарын бұрынғы межелер бойынша бөлу); Аш кәсіпорындарының жп межелерін жобалау барысында келесы талаптарды ескеру қажет: Межелерді тура сызықты етіп жүргізу, сынықсыз, бұрылыс бұрыштарымен 90 градусқа жақын; Межелердің табиғи шептермен (жыралармен, жылғалармен және т.б.) және жасанды бөгеттермен (жолдармен, каналдармен және т.б.) сайма сай жүргізу; Межелерді бедерге (су айрық, су ағар бойымен жүргізу) сәйкес орналастыру Жобалау жұмыстары- контурларды жинақтау және жобалаудың графикалық тәсілі арқылы іске асады Жаңа шаруашылық бөлініп шыққан аш кәсіпорындарының жер экспликациясына өзгерістер енгізілед 1.4- кесте Жер пайдаланушылығын қалыптастыру
Жердің жобалық ауданы жер пайдаланушылығының құрамы өзгерген алаптың түрлері бойынша 1.5 кестеге жазылады 1.5- кесте Жобалық экспликация
Қайта құрылған а.ш кәсіпорынның аш өндірісінің көлемі анықталады Мал шаруашылғы саласы бар кәсіпорын үшін мал.ш өнімдерінің көлемі есептеледі. Мал азықтық алаптардан алынатын көк азықтық мал шығыны алдын ала анықталады (1.6 кесте) 1.6 кесте «Ақсу» ШҚ жайылымындағы көк азықтың шығу есебі
Жоспарланған мал басының саны анықталады (1.7 кесте). Ол жайылымнан алынатын көк азықтың жалпы шығынымен бір басты азықтандыру мөлшеріне бөлу арқылы анықталады. Кесте-1.7 «Ақсу» ШҚ мал басының санын анықтау
Мал азықтары дақылдарының егістіктегі ауданы барлық мал басының жылдық азық қажеттілігінің көлемін әрбір ауылшаруашылық дақылдарының түсімділігіне бөлу арқылы есептеледі. Кесте- 1.8 «Ақсу» ШҚ мал азықтық балансы
Соңында мал шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі анықталады. Ол үшін 1 мал басының өнімділігі олардың cанына көбейтіледі (1.9 кесте) Есеп жүргізуде малдың келесідей өнім алынады : Сауын сиыр – 25-35ц Бір мал басының санын құрайды: Бордақылаудағы төл 3-4 ц Үлкен ірі қара мал 4-5 ц Шошқа - 1ц Қой 0,2-0,3ц (ет шығымы тірі салмақтың шамамен 60 құрайды) Қойдың жүн өнімділігі 1 басқа 0,3-0,4 ц Кесте-1.9 «Ақсу» ШҚ мал шаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемін анықтау
Өсімдік шаруашылық саласы бар кәсіпорынның өнімінің құрамын есептеу үшін жж пайдалану құрамы есептеледі (1.10 кесте). 1.10-Кесте «Алтын дән» ШҚ жж пайдалану құрамын анықтау
Мал азығы дақылдарының аудандары 8-кестеден алынады. Егер шаруашылық астық өндіруге маманданған болса, соңғысының көлемі (пар) ауданынан 15% мөлшерінде жоспарланады. Ал дәнді дақылдардың егістік ауданын есептеу жж құрамынан. 1.11-Кесте «Алтын дән» ШҚ өсімдік шаруашылығының жалпы өнімнің көлемін анықтау
Лабораториялық жұмыс №2 Кесте 2.1 Контурлық ведомость
Кесте 2.2 Жер экспликациясы (жерге орналастыруға дейін)
Кесте 2.3 Жер пайдаланушылықтардың кеңістік кемшіліктерін сипаттау (жерге орналастыруға дейін)
Мұндағы кемшіліктерге анықтама берсек Жер пайдаланушылық ауданның қолайсыздығы – соңғысының өндірістің салалық құрылымы мен көлеміне үйлеспеуі. Кеңістік кемшеліктің бұл түрі өндірістің басқарылуына, жалпы тиімділігіне, транспорттық және басқа да шығындардың артуына әсер етуі. Жер пайдаланушылық тым кішкентай, сонымен бірге тым ірі болуы мүмкін. Алаптар құрамының қолайсыздығы – өндірістің салалық құрылымына сейкес болмауы, шаруашылық мұқтаждықтарын қанағаттандырмауы. Бұның салдарынан өндірістің тиімділігі едәуір төмендейді. Сонымен бірге, жеке алаптар жетіспесе немесе артық болса олардың ысырыпты, ал кей кезде мүлде пайдаланбауы мүмкін. Алабарлық – жер пайдаланушылықтың басқа жер пайдаланушылық территорияларымен бірқатар учаскелерге бөлінуі. Шаруашылық территориясының бұндай бытырыңқылығы транспорттық шығындардың өсуіне жұмыс уақытының бос жоғалуына, сонымен қатар шалғай аймақтарды пайдалану тиімділінің төмендеуіне, дұрыс өңделмеуіне әкеп соқтырады. Топографиялық алабарлық – жер пайдаланушылықтың территориясының табиғи шептермен (өзен, көл,сай және т.б.) немесе жасанды құрылыстармен (темір және автожолдар, каналдар, құбырлар, т.б.) кескінделуі. Әрбір жерде жеке-жеке қалған учаскелерді пайдалану қиындап, тасымалдау шығындарның көлемі артады. Шалғайжерлік – жер пайдаланушылықтың кейбір учаскелерінің өндірістік орталықтарынан тым алыс орналасуы. Бұл кемшілікте алабарлық сияқты, транспорттық шығындардың өсіп, дұмыс уақытының босқа кетуімен сипатталады. Межелердің қисықтығы мен сыналасуы – ішкішаруашылық территориясын дұрыс реттестіруге кедергі келтіретін жер пайдаланушылықтың кеңістік қасиеттері. Теңбілдеулік – жер пайдаланушылықтың территориясында басқа шаруашылықтың учаскелерінің орналасуы. Межелердің эрозия жағына қауіпті орналасуы – бұл кемшілік межелердің бедермен сәйкестіріле жүргізілмеуіне себепті территорияның эрозияға қарсы төзімділігінің нашарлауы. Әрбір жер пайдаланушылық бойынша ауылшаруашылық алаптардың орналасуы, өндіріс орталығына дейінгі орташа қашықтықтығы анықталады. Ол орташа салмақтанғаны ретінде келесі формула бойынша анықталады:  R – жер пайдаланушылық бойынша орташа салмақталған қашықтықтық, км;  – ауылшаруашылық алаптар контурларының аудандары, га;  – контурдан өндірістік орталығына дейінгі орташа қашықтық, км; K – жол қисықтығын ескеретін коэффициент (1,2) Ықшамдықтың сыртқы және ішкі (ішкішаруашылықтық) түрлері болады. Жер пайдаланушылықтың сыртқы ықшамдылығын бағалануда, оның іс-жүзінде периметр сол көлемдегі тіктөртбұрыштың периметрімен салыстырылады. Жер пайдаланушылықтың бұл параметрі сыртқы ықшамдылық коэффициентімен сипатталды (Kek),  , бұндаПн – жер пайдаланушылығының іс жүзіндегі периметрі, км Р = жер пайдаланушылығының ауданы,  Жер пайдаланушылықтың ішкі ықшамдылығын бағалау кезінде өндіріс орталығынан ауылшаруашылық алаптарына дейінгі орташа арақашықтыұ, тіктөртбұрышты формалы жер пайдаланушылығының сондай қашықтығымен салыстырылады. Жер пайдаланушылықтың ішкі шаруашылықтың ықшамдылығының коэффициентімен сипатталады (Kіы)  , бұндаRn – ауыл шаруашылық алаптардың өндіріс орталығынан нақты орташа қашықтығы, км; P – жер пайдаланушылықтың ауданы, Кесте 2.4 Орташа қашықтықты есептеу (жерге орналастыруға дейін)
Кесте 2.5 Жер пайд. кеңістік параметрін бағалау
Кесте – 2.6. Жер пайдаланушылықтарды қалыптастыру
Кесте – 2.7. Шаруашылықтың жобалық экспликациялары
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||