Электр энергия шығының құрылымы. азастан Республикасы Білім жне ылым министрлігі М.уезов атындаы Отстік азастан Университеті Портфолио
 Скачать 46.07 Kb.
|
|
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі М.Әуезов атындаңы Оңтүстік Қазақстан Университеті  Портфолио Тақырыбы: Электр энергия шығының құрылымы Орындаған: Кунисов Н. Тобы: Ип -20-4к1 Қабылдаған: Шымкент 2021 Жоспар I.Кіріспе II.Негізгі бөлім 2.1 Қазақстанның электр энергетикасы саласын дамыту 2.2 Электр энергия шығының құрылымы 2.3 Тест 2.4 Сөзжұмбақ 2.5 Бақылау сұрақтары III.Қорытынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер Кіріспе Қазақстан экономикасының тұрақты дамуы және оның табысты жұмыс істеуі көбінесе оның басқару деңгейіне байланысты. Қазіргі уақытта елдің экономикалық жағдайы мен жетістігі шешілуіне байланысты ең маңызды мәселе ұлттық экономиканы басқарудың тиімді тетігін қалыптастыру болып табылады. Ұлттық экономиканы басқарудың тиімді тетігін қамтамасыз ету ғана Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуында барынша жоғары түпкі нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл мәселені практикалық тұрғыдан шешу өтпелі экономиканың жұмыс істеуі, оның құрылымын теңгерімді дамыту қажеттілігі, басым салалар мен ұлттық экономикалық кешендерге Инвестициялар бағытын ынталандыру, Ұлттық экономика ресурстарын пайдалану тиімділігінің деңгейін арттыруды тұрақтандыру жағдайында күшейтіледі. Нарықтық жүйенің жұмыс істеуінің қазіргі жағдайлары тұрақты экономикалық өсу, ең алдымен, ішкі әлеуетті тиімді пайдалануға байланысты. Экономиканың өмірлік белсенділігі, кез-келген мемлекеттің тұрғындарының қажеттіліктерін қамтамасыз ету көбінесе бірқатар негізгі салалардың, соның ішінде отын-энергетика кешенінің, атап айтқанда электр энергетикасының жұмыс істеуімен анықталады. Бұрынғы КСРО елдерінің үлесіне жалпы әлемдік электр энергиясын өндірудің жетінші бөлігі, ал Қазақстан Республикасына – 0,7% тиесілі болды. Энергетика-экономика мен халықтың барлық салаларының тыныс-тіршілігін қамтамасыз етудің негізі болып табылатын, республиканың бюджет кірістерінің едәуір бөлігін қалыптастыратын Қазақстан өнеркәсібінің стратегиялық саласы. Энергетикалық ресурстардың тапшылығы ел экономикасының дамуы үшін елеулі кемшілік болып табылады. 2.1 Қазақстанның электр энергетикасы саласын дамыту Экономикалық реформалар жылдарында Электр энергетикасы саласы, экономиканың барлық басқа салалары сияқты, жалпы экономикалық дағдарысқа, көлік тарифтерінің өсуіне, электр желілерінің қанағаттанарлықсыз жағдайына және негізінен көптеген электр энергиясын тұтынушылардың ауыр қаржылық жағдайына байланысты созылмалы төлемдерге байланысты айтарлықтай қиындықтарға тап болды. Одақ ыдырағаннан кейін біртұтас энергетикалық жүйе бірнеше дербес жұмыс істейтін энергетикалық фермаларға бөлінді. Бұл шаруашылықтар қалыптасқан егемен мемлекеттердің өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады, жаңа экономикалық жағдайлар оларды бұзылған байланыстарды орнатуға және интеграция бағытында жүруге мәжбүр етті. Қазақстанда электр энергиясының созылмалы тапшылығын батыс және оңтүстік өңірлер бастан кешірді, республиканың солтүстік облыстарының көптеген аудандары Ресейге энергетикалық тәуелді. Егемен Қазақстанның бүкіл даму кезеңінде электр энергиясын өндіру тұрақты түрде төмендеді-87 379,2 млн. кВт.- 1990 жылы сағат 57 700,0 млн. кВт дейін.- 2001 жылы сағат. Жалпы, 10 жыл ішінде электр энергиясын өндіру 36,1% - ға төмендеді. 2000 жылмен салыстырғанда электр энергиясын өндіру 3 256 млн. кВт өсті.- сағ., немесе 10,6%. Электр энергиясын өндірудің ұлғаюы Солтүстік және батыс аймақтарда орын алды. Оңтүстік аймақ бойынша электр энергиясын өндіру 17% - ға қысқарды. Негізгі себеп – электр энергиясының көтерме сауда нарығында бәсекеге қабілетсіздігіне байланысты Жамбыл ГРЭС-інің тоқтап қалуы. Соңғы жылдары электр энергиясын табиғи түрде өндіру тұрақтандыруға және аздап ауытқуға бейім. Сонымен бірге, сарапшылардың пікірінше, мұндай динамика, ең алдымен, елдің ірі электр станциялары қызмет көрсетуге бағытталған қара және түсті металлургия өнімдерін өндіру саласындағы ауытқулармен байланысты. Барлық Орталық Азия мемлекеттеріндегідей, Электр энергетикасы саласында да энергетика саласында мынадай келеңсіз құбылыстар байқалады: - ең алдымен өзара және ішкі төлемдерден және салаға инвестициялардың күрт қысқаруынан туындаған энергия ресурстарының өзара жеткізілімдері көлемінің төмендеуі және геологиялық барлау мен шикізат ресурстарын өндіру және қайта өңдеу көлемінің қысқаруы; - жекелеген энергетикалық шаруашылықтардың тозуының жоғары деңгейіне және келісілмеген іс-қимылдарына байланысты жабдықтардың авариялылығын арттыру; - энергетикалық жүйелерді ажырату кезінде қуаттардың жалпы резервін төмендету; - отын-энергетика кешені салаларын қайта құрылымдау мен жекешелендіруді жүргізу кезінде мемлекетаралық өзара байланыстарды шешу проблемаларын есепке алудың жеткіліксіздігі; - энергия ресурстарын тиімсіз пайдалану және т. б. Саланың қаржылық жағдайы-басқа салалар арасындағы ең күрделі салалардың бірі. 2000 жылы табысты ұйымдардың үлес салмағы бар болғаны 33,9%-ды құрады, ал электр энергиясын өндіру мен бөлудегі өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың саны өнеркәсіптің өнеркәсіптік-өндірістік персоналының жалпы санының 10% - ын құрады. Саланың техникалық жай-күйі нашарлаған кезде энергетикалық құрылыстың 10 жыл бойы үздіксіз қысқаруы елдің энергетикалық қауіпсіздігіне елеулі нұқсан келтіреді. Жекешелендіру нақты инвестицияларға әкелген жоқ, нәтижесінде кәсіпорындарды техникалық қайта жарақтандыруда айтарлықтай артта қалушылық бар. Көптеген кәсіпорындарда жабдықтар физикалық және моральдық тұрғыдан ескірген, бірақ олардың көпшілігі қуаттылықтың ұзақ уақыт артта қалуына байланысты ескірген. 2001 жылы электр энергиясын өндіру мен бөлудегі негізгі құралдардың тозу дәрежесі 45,0% – ды құрады, бұл ретте жаңарту коэффициенті – 3,6%, жою коэффициенті-3,4%. Электр желілері жабдықтарының тозуы 52% - ды құрайды, бұл ретте энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің деректері бойынша энергия шығыны 15% - ға жетеді. 2.2 Электр энергия шығының құрылымы Болашақта энергияға деген қажеттілік артады. Сарапшылардың пікірінше, дамушы елдерде олар алдағы 30 жылда екінші рет өсуі тиіс. Ал олардың әлемдік электр тұтынудағы үлесі 1995 жылғы 26% - дан 2020 жылы 40% - ға дейін артады. Сондықтан энергетикалық инфрақұрылымды одан әрі кеңейту және энергияға қажеттілікті қанағаттандыру ішкі инвестициялық мүмкіндіктерді іздестіру жолымен жүргізіледі. Энергияның негізгі тұтынушылары Қазақстанның индустриялық кешені болып табылады. Содан кейін, кеміген сайын-ауыл шаруашылығы, коммуналдық-тұрмыстық сектор, көлік. Өнеркәсіп электр энергиясының 60% - дан астамын тұтынады. Коммуналдық-тұрмыстық аспаптармен және қондырғылармен электр энергиясын тұтыну айтарлықтай өсті. Ауыл шаруашылығында электр энергиясы әртүрлі қажеттіліктер үшін қолданылады: парниктік шаруашылықтардағы үй-жайларды жылыту, өндірістік тетіктерді қозғалысқа келтіру, электр машинасын суару, жоғары жиілікті токтарды пайдалану, ультракүлгін және инфрақызыл сәулелер, ультрадыбыстық және т.б. электр энергиясын күнделікті өмірде қолдану ауылдық жерлердегі өмір сүру жағдайларын қаладағы өмір жағдайларына барынша жақындатуға мүмкіндік береді. Электр энергиясының көп мөлшерін электрлендірілген жол көлігі тұтынады. Электр тартуға көшу пойыздардың жылдамдығын арттыру арқылы өткізу қабілетін едәуір арттыруға, тасымалдау құнын төмендетуге, отын үнемдеуді арттыруға және іргелес аудандарды электрлендіруді тездетуге мүмкіндік береді. Теміржол көлігін электрлендіру үшін тұрақты және ауыспалы ток қолданылады. Сонымен қатар, айнымалы токты бірқатар көрсеткіштер бойынша қолдану тиімдірек және жақында теміржолды электрлендіру негізінен айнымалы токпен жүзеге асырылады. Бұл жағдайда мысты айтарлықтай үнемдеуге (1 км-ге 2-3 тонна), тартқыш қосалқы станциялардың санын азайтуға қол жеткізіледі, энергия шығыны 3-5 есе азаяды, электровоздардың сипаттамалары жақсарады. Бұрын күнделікті өмірде электр энергиясы негізінен жарықтандыру үшін қолданылған. Электр өнеркәсібінің дамуымен тамаша және ыңғайлы Тұрмыстық техника – тоңазытқыштар, мұздатқыштар, теледидар машиналары, кір жуғыш машиналар және т.б. жасалды. Өсіп келе жатқан мөлшерде электр энергиясы тамақтану орындарында және пәтерлерде тамақ дайындау үшін қолданыла бастады, бұл гигиеналық жағдайды жақсартуға ықпал етті. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың, көліктің, энергетикалық жүйеге қосылған тұрмыстық электр аспаптарының электр энергиясын тұтынуы тәулік ішінде де, жыл бойы да өзгереді. Таңертең кәсіпорындар жұмыс істей бастаған кезде пәтерлердегі жарық қосылады, қалалық көлік қозғалысқа келтіріледі, тұтыну артады (таңертеңгі жүктеме максимумы). Күндіз еңбек өнімділігінің біршама төмендеуіне байланысты жүйеде жүктеме азаяды (түскі үзіліс, ауысымның аяқталуы). Кешке жүйеде жүктеме, әдетте, максималды мәндерге жетеді, өйткені. қазіргі уақытта қалалық көлік қатты жұмыс істейді, көше жарығы қосылады, пәтерлерде жарық жанады, көптеген электр аспаптары – телевизорлар, радио қабылдағыштар, жылыту құрылғылары және т.б. осы уақытта кейбір кәсіпорындар жұмысын жалғастыруда. Түнгі уақытта кәсіпорындардың көпшілігі жұмыс істемейді, пәтерлерде Тұрмыстық техника мен жарықтандыру өшіріледі, қалалық электрлендірілген көлік жұмысын тоқтатады және терең жүктемелер пайда болады. Электр энергиясын тұтынуға жыл мезгілі де әсер етеді. Мысалы, қыста жарықтандыру мен жылытуға көбірек электр энергиясы жұмсалады. Ауа-райы жағдайлары да маңызды. Температураның күрт төмендеуі электр энергиясын тұтынудың өзгеруіне әкеледі. Электр энергиясын тұтынуға әсер ететін көптеген факторларды алдын-ала болжау мүмкін емес. Сонымен қатар, режимдерді басқару үшін энергияны тұтыну уақыт өте келе қалай өзгеретінін білу керек (Отын, су ресурстарын құру немесе азайту және т.б.). Жүктеме графигін болжау математикалық статистика мен ықтималдық теориясының әдістері арқылы жасалуы керек. Бұл жағдайда жүктеме графигі қандай болатынын нақты болжау мүмкін емес. Сонымен қатар, жүктеменің кездейсоқ өзгеруінің заңдылықтарын олардың жаппай қайталануымен зерттей отырып, графиктің орташа конфигурациясын болжауға болады. Бұл жағдайда нақты графиктің орташа кестеден ауытқуын бағалауға болады. 2.3 Тест 1. Жаңартылатын энергия көздері бойынша электр станцияларының қандай түрлерін білесіз? 1)су электр станциялары (СЭС); 2)атом электр станциялары (АЭС); 3) жылу электр станциялары және жылу электр орталықтары (ЖЭО, ЖЭО); 4) жел электр станциялары; 5) гелий станциялары; 6) толқын электр станциялары; 7) найзағай электр станциялары. 2. Жылу энергиясын үнемдеудің қандай түрлерін білесіз?5 негізгі түрді көрсетіңіз: 1) терезелерді желімдеу; 2) терезелердің екі қабатты шынылауын үш қабатты шынылауға ауыстыру; 3) кіру есіктерін жылыту; 4)электр жылыту құралдарын қарқынды пайдалану (калориметрлер, жылытқыштар, тепловентиляторлар және т. б.); 5) реттеуіштер болған кезде жылыту жүйесінде жылу беруді ұтымды реттеу болып табылады; 6) жылу трассаларын жылыту жүйесін қоректендіретін жылу оқшаулау. 3. Энергияны үнемдейтін шамдар пәтерде энергияны тұтынуды неше есе азайтады? 1) 1,5 есе; 2) 2 есе; 3) 5 рет. 4. Күнделікті өмірде қандай электр есептегіштерін пайдалану тиімдірек? 1) бір тарифтік; 2) екі тарифтік; 3) үш тарифтік. 5. Электр шайнектегі масштаб электр энергиясын тұтынуды арттырады… 1) 10-ға%; 2) 20-ға%; 3) 30% - ға. 6. Кір жуғыш машина толық жүктелмеген кезде электр энергиясының артық шығыны… 1) 10–15%; 2) 20–25%; 3) 25–30%. Жауаптары 1, 4–6; 1–3,5,6; 3; 2; 2; 3; 2.4 Сөзжұмбақ
Жауаптары Энергия – материя қозғалысының әртүрлі формасының жалпы өлшеуіші. Коллектор- электр машинасының зәкірімен (роторымен) біртұтас жасалған жиілік түрлендіргіш механикалық құрылғы Кабель - электрлік сырты қорғағыш қаптамамен қапталған, бір не бірнеше оқшауланған өткізгіштерден (ток өткізетін талсымдардан) тұратын өткізгіш. Ток – электр қозғаушы күштің әсерінен зарядтардың (зарядталған бөлшектер немесе дене) бағытталған қозғалысы. Тиристор- көп қабатты құрылымды шалаөткізгіштің монокристалды негізінде жасалған шалаөткізгіштік аспап. Ротор — генератордың айналып тұрған бөлігі Бақылау сұрақтары Жалпы электр энергиясы қандай қажеттіліктерге жұмсалады? Электр тұтынатын жабдықтың электр энергиясының жылдық шығыны қандай параметрлерге байланысты? Электр жабдығын пайдалану режимі оның белгіленген қуатының шамасына әсер ете ме? Неліктен? 4. Электр жабдықтарының белгіленген қуатын пайдалану коэффициенті бірліктен үлкен болуы мүмкін бе? Неліктен? Қорытынды Қазақстан Республикасы дәстүрлі емес энергия көздерін игерудің үлкен әлеуетті мүмкіндіктеріне ие, олар осы энергия көздерін игеруді ынталандыруға бағытталған ойластырылған мемлекеттік саясат кезінде біздің елімізде электр энергиясын өндірудің барлық әрі қарайғы өсімін жаба алады. Экологиялық таза энергия қондырғыларының әртүрлі түрлерін пайдалану кезінде алынған әлеуметтік-экологиялық және экономикалық әсерлердің мөлшері айтарлықтай ерекшеленеді және таңдалған технологияға байланысты. Капитал салымының 1 теңгесіне алынған таза келтірілген кірістің шамасы шағын СЭС үшін 0,213 теңгені құрайды, бұл биогазоэнергетикалық қондырғылар үшін 9,9% - ға аз, бірақ ДЭУ үшін 2,3% - ға артық.Капитал салымының 1 теңгесіне алынатын таза әлеуметтік-экономикалық әсер осы қондырғылар үшін 0,607 теңгені құрайды, бұл биоқондырғыларға қарағанда 2,3%-ға аз, бірақ сонымен бірге басқа дәстүрлі емес энергия көздеріне қарағанда 14,3-69,9% - ға артық. Пайдаланылған әдебиеттер 1. Бляхман л. с. экономика, басқаруды ұйымдастыру және ғылыми-техникалық прогресті жоспарлау 2.Викторов А.Е. және т. б. Қазақстанның халық шаруашылығында күн энергиясын пайдалану перспективалары. Аналитикалық шолу. 3.Энергия үнемдеу негіздері, - 2000 4.Транзиттік экономика-2002, №1. "ҚР энергетикалық кешені: 10 жылдан кейін" мақаласы (с. Махметов) 5. https://referatwork.ru/ 6. https://kazedu.com | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||