среда. _аза_станда_ы экологиялы_ проблемалар мен оларды шешу жолдары. азастандаы экологиялы проблемалар мен оларды шешу жолдары
 Скачать 123.06 Kb.
|
|
Қазақстандағы экологиялық проблемалар мен оларды шешу жолдары Өркениеттің барлық артықшылықтары үшін адамзат өзінің денсаулығын тәуекелге қояды. Бүгінгі таңда экологиялық проблема біз үшін ең өткір тақырып болып отыр. Қазақстанның экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары – ғаламдық міндеттер қатарында.  Қазақстанның экологиялық проблемалары Ауа, су, жер – бізді қоршаған орта. Бүгінде олардың жағдайы апатты деп бағаланады, планета экологиялық дағдарысты бастан кешуде. Қазақстанның негізгі экологиялық проблемалары қандай: Қазақстандағы ауаның ластануы Келесі себептер бойынша: Пайдалы қазбаларды өндіру және өңдеу (қорғасын, мырыш, фосфор, хром өндірісі) өсуі. 20 миллиард тонна қалдық жиналған, олардың үштен бір бөлігі күнделікті ауаны токсиндермен уландырады. Кәсіпорындар ескі тиімді емес тазарту жүйелерін пайдаланады, нәтижесінде атмосфераға мыңдаған зиянды заттар шығарылады. Мұнай мен газ өндіру кезінде ілеспе газды жағу. Бұл атмосфераға күлдің шығарылуымен бірге іске асады. Атмосфераға көміртек пен қорғасын тотығын шығаратын автокөліктер санының көбеюі. Оларды пайдалану кезінде сапасы төмен жанармайлар құйылып, көбінесе пайдаланылған газдарды тазартуға арналған сүзгілер қолданылмайды. Осы факторлардың әсерінен республикамыздың 15 ірі қаласында ауаның ластануының шекті деңгейінен асып түсті. Ең лас атмосфера Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарында тіркелді. Қазақстандағы судың ластануы Қазақстан – Орталық Азиядағы ең ірі мемлекет, бірақ сумен қамтамасыз ету тұрғысынан ол ең қиын жағдайда тұр. Келесі факторлар әсер етті: Ол кезде республикада 10 миллион гектар суару үшін су қоры жеткілікті болар еді, іс жүзінде ол 50-60 миллионға жетті. Сондықтан кейбір табиғи су қоймаларында апатты жағдай орын алды. Кеңес дәуірінде мақта алқаптарын суару үшін өзендердің немқұрайлы қолданылуы. Бұл жағдай тек бізде ғана емес, көрші республикаларда да кездеседі. Суару арналары күшейтілмегендіктен, өзендерден судың көп бөлігі құмға құйылды. Арал теңізі жойылып кетудің алдында тұр. Бұрындары әлемдегі төртінші көл болатын. Теңіздің қазір көлемі бойынша төрттен бір және көлемі жағынан оннан бір бөлігі қалды. Қазір бұл – екі таяз су қоймасы. Себебі, оны толтырған Сырдария мен Әмудариядан суды егін суаруға жұмсалды. Арал теңізінің экологиялық проблемасының көптеген салдары бар. Судағы тұз концентрациясы 14 есеге ұлғайды. Теңіздің бұрынғы түбінде үлкен тұзды батпақтар бар еді, олардың үстіндегі тұз жүздеген шақырымға созылып, осы жерден алыс орналасқан жерлердің эрозиясын тудырады. Суда шоғырлану тек тұздың ғана емес, сонымен қатар ұрықтандырылған ауылшаруашылық жерлерінен өзендерге ағып кететін улы заттардың да жоғарылауына әкеп соқтырды. Бұл көлдегі кәсіптік балық аулаудың кесірінен жойылды. 1980 жылдардан бастап ол тоқтатылды. Бұрын сан алуан балықтардың 32 түрі болған. Бұрын көлде балықтың сирек кездесетін түрлері – қарапайым сазан мен көксеркені аулауға болатын, ал Одақтың кезіндегі болған қарапайым сазан балықтарының жартысына жуығы осы теңізден ауланған. Таязданудың себебі өзендерден су аз келеді. Өзендерге су электр станциялары үшін бөгеттер салып, арналарды жауып тастады. Балқаш көлі алаңдаушылық туғызады: Арал теңізінің тағдыры қайталануы мүмкін. Бұл ерекше су айдыны, себебінің оның бір бөлігі ащы сумен, бір бөлігі тұщы сумен толтырылған. 1960 жылдардан бастап Балқаш көлінің экологиялық проблемалары басталды: таяздана басталды, су деңгейі екі метрге төмендеді. Ауданы екі мың шаршы шақырымға қысқарды. Мұнда тұзды батпақтар да пайда болады. Өнеркәсіптік қоқыс қалдықтары мен көл маңында орналасқан қалалардан аққан ағын суларды Балқашты ақырындап жойып жатыр. Балқаш мыс балқыту зауыты көлдің жанына жүздеген мың тонна қалдықтарды тастайды. Олардың ішінде күкірт диоксиді және қауіпті ауыр металдардың онға жуық түрі бар. Өндірістен жыл сайын мыңдаған тонна улы шаңдар көлге тасталады. Каспий теңізінің экологиялық проблемалары Қазақстанға да қатысты. Теңіз суларында қауіпті тенденция байқалады - ол өзін-өзі тазарту мүмкіндігін жоғалтып барады. Себеп бірдей – адамның іс-әрекеті. Мұндағы оның ерекшелігі – теңіз жағалауында және теңізге дейінгі платформаларда мұнай өндіру. Қазақстандағы жер ресурстарының ластануы Аса ауыр мұра – радиоактивті ластану. Семей ядролық полигонында 40 жыл атом қаруын сынақтан өткізді. 300 шаршы шақырым жер ұзақ уақыт бойы барлық тіршілік иелері үшін қауіпті болып қала береді. Мұның салдары әлі толық анықталмаған. Полигон 1991 жылы ресми түрде жабылды. Қазақстанның экологиялық проблемалары: оларды шешу жолдары Дүниежүзіндегі экологиялық проблемалар жергілікті емес, бірде-бір ел оларды жекелей шеше алмайды. Зерттеушілер туындаған мәселелерді шешу жолдарын зерттеп, ұсынады. Бірақ олардың толықтай орындалуына кедергі болатын факторлар бар. Оларды жүзеге асыру үшін практикалық қадамдар жасалуда: Ескі өндірістердегі сүзгілерді ауыстыру басқа кедергілерге душар болады, мұндай шығындарды көтере алмау және резервтерді іздемеу. Автомобиль көлігінің пайдаланылған газдарын азайту немесе тазарту, көліктің ескірген түрлерін көбірек экологиялық түрлерге ауыстыру қалалардың атмосферасын жақсартуға ықпал етеді. 1. Атмосфераны жақсарту өнеркәсіптік өндіріс қалдықтарын азайту арқылы мүмкін болады. Газ қалдықтарын тазартудың қуатты жүйелері бар. Жаңа кәсіпорындар оларсыз жобаланбайды. 2. Су ресурстарын жақсарту келесі шаралар арқылы мүмкін: Суару үшін өзен суының шығынын азайту. Суаруды қажет ететін дақылдарды аз талап етілетін дақылдармен алмастыру оң нәтиже береді: мысалы, мақта орнына күздік бидай өсіру. Арал теңізінің жойылуын көрші елдермен бірқатар бірлескен қадамдар арқылы тоқтатуға болады, өйткені көрші елдерде мұнда ағатын өзендер жатыр. Қазақстан өз бетінше жүзеге асыра алатын шараларды қабылдауда. Сонымен, жаңа ғасырдың басында Кіші Аралды Үлкеннен қорғанған 17 шақырымдық бөгет салынды. Балқаш көлі көрші елдердің өзендерімен қоректенеді, сондықтан оның проблемаларын тек халықаралық деңгейде шешуге болады. Ғылыми зерттеулер су ресурстарын ұтымды бөлудің түбегейлі шешімін табады. Біріншіден, оларды экожүйені қалпына келтіруге бағыттаңыз, ал қалғаны тұтынуға жіберіледі. Бірақ бұған бәрі бірдей дайын емес. Каспий теңізінің суын оның жағасында орналасқан елдердің күш-жігерінің арқасында ғана жақсартуға болады. 20 ғасырдың аяғынан бастап Каспий экологиялық бағдарламасы жұмыс істей бастады. Оның аясында мұнай өндіру үшін экологиялық шаралар әзірленді. 3. Қазақстандағы жер ресурстарының жақсаруы ең алдымен Семей ядролық полигонының кең аумағын қалпына келтірумен байланысты. Біріккен Ұлттар Ұйымы Қазақстанның бастамасымен Семей облысын оңалту бағдарламасын қабылдады, оның құрамына қару-жарақты сынаудың зардаптарын зерттеуден зардап шеккен халыққа гуманитарлық көмек көрсету кіреді. Қазақстанның дамыған индустриалды ел ретіндегі экологиялық проблемалары ондаған жылдар бойы жиналып келді. Өз ресурстарын жақсарту үшін Қазақстан қоршаған ортаны қорғау мәселелерімен айналысатын көптеген аймақтық және халықаралық ұйымдарға қатысады. Бұл жеткілікті ме, уақыт көрсетеді. Автор: Азамат Қабетов Тағы да оқыңыздар: https://kaz.nur.kz/1860409-kazakstandagy-ekologialyk-problemalar-men-olardy-sesu-zoldary.html |