бактерияларэ. бактериялар. Бактериялар Бактериялар тірі азаларды ежелгі тріне жатады. Олар 3,5 млрд жыл брын архей эрасынан бастап мір среді
 Скачать 2.12 Mb.
|
БактерияларБактериялар – тірі ағзалардың ежелгі түріне жатады.Олар 3,5 млрд. жыл бұрын архей эрасынан бастап өмір сүреді.«Бактерия» термині гректің «bacterion» - таяқша деген сөзінен шыққан. Бактерияларды тек микроскоп арқылы көруге болады, сондықтан оларды микроорганизмдер немесе микробтар деп атайды; Микроорганиздерді микробиология ғылымы зерттейді. Бактерияларды зерттейтін ғылым – бактериология ғылымы. Бұл ғылым негізін Антони ван Левенгук қалаған ( XVII ғ.) . Ашылу тарихы:Ең алғаш бактерияны микроскоп арқылы көріп, сипаттаған 1676 жылы голландиялық натуралист Антони ван Левенгук. «Бактерия» терминін 1828 жылы Христиан Эренберг енгізді. 1850 жылдары Луи Пастер бактериялардың физиологиясы мен зат алмасу қасиеттерін, олардың ауру туғызушы қасиетін сипаттады. Роберт Кох бактерияларды зерттей отырып, олардың ауру қоздырғыш екенін ( Кох таяқшасы). 1905 жылы туберкулез ауруының себебін анықтағаны үшін Нобель сыйлығын алған. М. В. Бейерник және С. Н. Виноградский микробиология мен бактериялардың табиғаттағы рөлін ашудың негізін қалаған. Микроскоп 1751 ж Бактериялар қайда өмір сүреді?Бактериялар Жер шарының кез-келген жерінде кездеседі: атмосферада, мұхит түбінде де, ағысы жылдам өзенде де, өте қатты суықта да,қайнаған сүтте де, ядролық реакторда да; ең көп кездесетін жері топырақта. Топырақтың жоғарғы қабатында 1г. Миллионға жуық бактерия болады, яғни шамамен 1 гектарда 2 тонна бактерия. Бактериялар сонымен бірге өсімдіктер, жануарлар, адамдар денесінде паразиттік жолмен тіршілік етеді. Бактерия жасушалары өте ұсақ.Бактериялар – организмдердің ішіндегі жасушалары ең ұсақ түрлері,оның жасушаларының мөлшері 0,1 - 10 мкм. Қарапайым типографиялық нүктеден орта көлемдегі 100 мыңға жуық бактерияны көруге болады екен. Өсімдік жасушасы мен бактерия жасушасын салыстыр:Өсімдік жасушасы Бактерия жасушасы Бактериялардың ерекше белгілері:. Ядросы жоқ. Жасуша шырынына толы үлкен вокуолі жоқ. Қозғалу органоидтары бар ( талшығы мен кірпікшесі) Цитоплазмсы бар. Қабықшасын қоршаған капсуласы бар. Бактериялар пішініне қарай бірнеше топқа бөлінеді:коккалар (шар тәрізді); бациллалар (таяқша пішінді); спириллалар (оралма тәрізді); вибриондар (үтір пішінді). Бактериялардың қоректену типтеріАвтотрофты ГетеротрофтыАуада өмір сүреді Автотрофты бактериялар беиорганикалық заттардан органикалық зарттар түзедi. Автотрофтар пайдаланатын қуат көзiне қарай фототрофты (жасыл және қызғылт) және хемосинтездеушi болып бөлiнедi. Оттексіз ортада өмір сүреді Гетеротрофты бактериялар дайын органикалық заттармен қоректенедi: Күн сәулесінің энергиясын пайдаланады(цианобактериялар) Бейорганикалық заттар энергиясын пайдаланады (күкіртбактериясы,темірбакте-риясы) Сапрофиттер- өлекселарді ыдыратушы Паразит-тер- тірі ағза денелерінде тіршілік етеді Симбиоздар Бактериялардың тыныс алу жолдары:Аэробты – оттекті ортада тыныс алады. Анаэробты – оттексіз ортада тыныс алады. Бактериялардың көбеюі:Бактерия жасушалары әр 20-30 минут сайын екіге бөлінеді Спораларының пайда болуыҚолайсыз жағдай туғанда (су,тамақ жетпегенде, температура төмендегенде) бактериялар тыныштық күйге көшеді. Споралар өте төзімді, олар қайнатқанда, құрғатқанда, төмен температурада сақтала алады. Бактериялардың көп түрлілігі:Бактерия сибирской язвы бактерия вызывает заболевание туберкулёзом. Бактерия холеры Бактерия молочнокислого брожения Бактерия дифтерии Бактерия стафилококка Бактериялардың табиғаттағы және халықшаруашылығындағы маңызы.Метан түзушілерМетан түзушілер Күкіртбактериялары Туберкулез таяқшасы Стафилококкалар Ішек таяқшалары Бекіту сұрақтары:Тест.1. Бактериялар қандай ағзаларға жатады: а) көпжасушалы; 6) біржасушалы.2. Бактерия жаушасында не жоқ:а) ядро б) цитоплазма3. Бактерия споралары не үшін қажет:а) көбеюге;б) қолайсыз жағдайдан қорғануға.4 Өзіне қажет органикалық заттарды бейорганикалық қосылыстардан алатын бактериялар қалай деп аталады:а) автотрофтар; б) гетеротрофтар5. Таяқша пішінді бактериялар:а) спириллаларб) бациллалар |