2022 Образец титульного листа для отчета по практике на 3 языках. Бойынша есеп
 Скачать 2.38 Mb.
|
|
«Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті» КЕ АҚ ____________________________________________ кафедрасы ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ЕСЕП _______________________________________________________ (тәжітибе орны) Жетекшісі ________________________ _____________________________ (бағасы) (кәсіпорыннан қолы, аты-жөні) _____________________________ Комиссия мүшелері (факультеттен қолы, аты-жөні) ________________________ Білім алушы (қолы) (аты-жөні) (аты-жөні) _____________________________ ________________________ (группасы) (қолы) (аты-жөні) __________________________________ (қолы) (күні) ________________________ (қолы) (аты-жөні) 20___ж. Мазмұны Кіріспе 1 Теориялық бөлім «S-VIRTUS» ТОО жайлы ақпарат Кәсіпорынның орындалатын жұмыстардың түрлері 1, 2 санаттағы стационарлық коммерциялық объектілерді қоспағанда, тұрғын емес ғимараттарды салу Құрылыс конструкцияларын жөндеу, ғимараттарды қалпына келтіру Құрылыс бойынша ҚР заңнамалық және нормативтік құжаттары ҚТ және құрылыстағы еңбекті қорғау ABC – есептеулерді автоматтандырылған өндіруге арналған бағдарламалық пакет Ресурстарды тұтынудың болжамды көрсеткіштері Құрылыс жұмыстарына ресурстарды тұтынудың болжамды нормалары Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Кіріспе Мен 2022 жылдың 23-ші мамырынан маусымның 23 дейінгі аралықта "S-VIRTUS" ТОО атты құрылыс компаниясында өндірістік тәжірибені өттім. Өндірістік тәжірибе оқу процесінің маңызды бөлігі болып табылады. Ол процесс білімді игеру көкжиегін нығайтуға және кеңейтуге көмектеседі. Кәсіптерде кәсіптік дағдыларды игеру және ұжыммен де, өндірісті ұйымдастырумен де жаңа таныстар ұсынады. Өндірістік тәжірибенің мақсаты - университетте оқу кезінде алған теориялық білімдерін бекіту. Құрылыс – материалдық өндіріс саласы; негізінен әр түрлі үйлер мен ғимараттарды салумен, салынып жатқан нысандарды іске қосуға байланысты жабдықтарды монтаждаумен шұғылданады. Құрылысқа үйлер мен ғимараттарды жөндеуге байланысты жұмыстар да жатады. Ең кең қолданылатын контекстте құрылыс жеткізіліммен байланысты процестерді қамтиды ғимараттар, инфрақұрылым және өндірістік объектілер, және онымен байланысты қызмет өмірінің соңына дейін. Ол әдетте басталады жоспарлау, қаржыландыру, және жобалау, және актив салынып, пайдалануға дайын болғанға дейін жалғасады; құрылыс сонымен қатар жөндеу және қызмет көрсету жұмыстарын, активті кеңейту, кеңейту және жақсарту бойынша кез-келген жұмыстарды және оның түпкілікті нәтижелерін қамтиды бұзу, бөлшектеу немесе пайдаланудан шығару. Өндірістік тәжірибе оқу жылындағы ең басты бөліктерінің бірі. Ол теориялық біліммен тәжірибені арттырып, кәсіби білімді толықтырады. Кәсіби түрде жұмыстар жасап, тұлға ретінде жаңа шешімдер қабылдай біледі. Жұмыстағы жұмысшылар мен бастықтармен тіл табысуды, сөйлеу мәнерімен жауапкершілікті арттыра біледі. Өндірістік тәжірибенің мақсаты: біліктілікті арттыру, тәжірибелік іс-әрекет пен мамандыққа байланысты білімді арттыру. Өндірістік тәжірибенің маңызды тапсырмаларының мақсаттары: • Мамандыққа байланысты жұмыстарды, функциялар мен тапсырмаларды үйрену; • Теориялық білім мен кәсіби шеберлікті арттыру; • Ұйымдастырушылық пен кәсіби шеберлікті арттыру; • Командалық жұмыстар мен жұмыс жасай білу. Тәжірибенің міндеттері-бұл студенттің өндірісте негізгі мақсатқа жету үшін кездесетін бірқатар мәселелері. Тәжірибенің негізгі мақсаты мына жетістіктер арқылы жүзеге асады: • ұйым қызметінің ерекшелігін зерделеу оның құрылымдық бөлімшелерінің ұйым жұмысының кестесімен танысу; • кәсіби саладағы қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықпен танысу; • мамандық бойынша жұмыс тәжірибесін алу; • өндірістік практика бағдарламасында көзделген іс-әрекеттер талаптарын және басшының тапсырмасын орындау; • мамандық бойынша және ұжым арасында тәжірибе жинау; Мен "S-VIRTUS" ТОО атты құрылыс компаниясында өтілген өндірістік тәжірибе туралы баяндаймын. 1.Теориялық бөлім 1.1. "S-VIRTUS" ТОО жайлы ақпарат Заңды мекенжайы: Қарағанды қаласы, Бұқар жырау даңғылы, 24 Ұйымның толық және қысқартылған атауы: "S-VIRTUS" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, «Лека» ТОО. "S-VIRTUS" ТОО - өнеркәсіптік нысандарды, әкімшілік нысандарды салуға, ғимараттарды реконструкциялауға және күрделі жөндеуге маманданған. Компанияның лицензиясы, жабдықтары және ең маңызды тапсырыстарды орындауға қажетті білікті шеберлер командасы бар. Барлық жұмыстар бюджетке және келісілген мерзімдерге сәйкес жүргізіледі. Арнайы қызметтер: ғимараттарды қайта құру және күрделі жөндеу, әкімшілік ғимараттарды салу, өнеркәсіптік құрылыс. Балама атаулары «S-VIRTUS» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік ұйымдық-құқықтық нысаны. Кәсіпорын көлемі шағын кәсіпорындар көлеміне жатады. Жұмыс жасап алғаш тіркелген күні 24 маусым 2008 жыл. Жеке меншік түріне жатады және көшбасшысы Шишов Жомарт Даутович. Компания жеке меншігінде 31-40 адам жұмыс жасайды.
1-кесте. "S-VIRTUS" ТОО- ның құрылыс саласындағы жүргізетін жұмыстары Мемлекетпен келісім- шартқа отырады. Жүргізілген келісім- шарттар саны 21, Келісім-шарттар бойынша кірістер 2022 жылға қарай 151 873 487 ₸ құрады және 19 келісімшарт жобасында саналынды. Болжалды жылдық кіріс 3 850 240 535 ₸ көлемінде 2021 жылғы санақ бойынша есептелінді. ҚҚС төлеуші болып табылады. ҚҚС төлеушілер: ұйымдар (соның ішінде коммерциялық емес) кәсіпкерлер. Салық шегерімдерінің сомасы 225 232 670 ₸.  2-кесте. "S-VIRTUS" ТОО- ның салық шегерімдерінің сомасының көрсеткіші
3-кесте. "S-VIRTUS" ТОО- ның салық шегерімдерінің сомасының көрсеткіші 1.2 Кәсіпорынның орындалатын жұмыстардың түрлері «Құрылыс машиналары және жабдықтары туралы жалпы мәліметтер» Құрылыста құрылыс машиналарының мыңдаған типоразмерлері тағайындалуына, жұмыс істеу принципіне, өлшемдеріне, күштілігіне, өнімділігіне байланысты пайдаланылады. Құрылыс машиналары классификацияланады: тағайындалуына (технологиялық түріне) байланысты; жұмыс істеу режиміне; қондырғының күш алу түріне; жүру дәрежесіне және әмбебаптылығына.Құрылыс машиналарының тағайындалуына байланысты келесі топтарға бөлінеді: тасымалдау, тасымалдаушылар және арту-түсіру; жүк көтеру; жер жұмыстарына арналған; қада қағу жұмыстарына арналған; әрлеу жұмыстарына арналған; бетон және темірбетон жұмыстарына арналған; қол машиналары (механизацияланған құрал-саймандар). Машиналардың әр тобы топшаларға бөлінеді (мысалы, жүк көтеру машиналары төрт топшадан тұрады – домкраттар, тебедкалар, подъемниктер және крандар). Әр топша машиналардың бөлек-бөлек типтерін құрайды. Олар бөлек түйіндерінің конструкцияларының айырмашылығы немесе бүтін машиналардың айырмашылығы (мысалы, подъемниктер, мачталы, шахталы, скипті және ішекті (струнные) болып бөлінеді). Машиналардың әр типі бірқатар типтік өлшемдерден (модельдерден), конструкциялары ұқсас, бірақ өзарапараметрлерінің айырмашылығынан тұрады (мысалы, ковштың сыйымдылығы, жүккөтергіштігі, өлшемі және массасы, өнімділігі, қуаттылығы және с.т.б.). Жұмыс істеу принципіне байланысты машиналарды периодтық іске асыруы (циклдық), бір жұмысты бірнеше периодта қайталау жолымен және өнімді циклды беру түрі (құрылыс крандары, бір шөмішті эксковаторлар және погрузчиктер, бульдозерлер, скрекерлер және т.б.), және үзіліссіз іске асыру машиналары (конвейерлер, көп шөмішті эксковаторлар және артқыштар, ерітінді тасымалдайтын насостар және т.б.) болып айырылады. Қондырғының күш алу түрі бойынша машиналар іштен жанатын двигательдер, электрлік, гидравликалық және пневматикалық двигательдер болып айырады. Көп құрылыс машиналары аралас тарту түріне жатады, мысалы дизель-электрлік және дизель-гидравликалық (көп тарағандар), дизель-пневматикалық, электрлігидравликалық, электрліпневматикалық және с.т.б. Жүру дәрежесіне байланысты машиналар стационарлы, көшіп-қондырылатын және жылжымалы болып бөлінеді. Ең соңғылар жұмыс уақытында немесе тасымалданғанда жүреді және олар өздігінен жүретін, прицепті және жартылай прицепті болуы мүмкін.  «Шатыр жабыны және сылақ жұмыстары туралы» Шатыр жабыны ғимаратты салу, күрделі жөндеу, қайта құру кезіндегі міндетті жұмыс түрі болып табылады. Олар ғимараттың төбесінің құрылғысын парақ, кесек, орам, мастика материалдарының жабынымен қамтамасыз етеді. Шатырдың негізгі функциясы үй-жайды жаңбырдан, күннен және басқа да табиғи әсерлерден қорғау болып табылады. Сонымен қатар, ол жылу және дыбыс оқшаулауын қамтамасыз етуі керек, өрт қауіпсіздігі талаптарына сай болуы керек. Құрылыс кезінде технологияны қатаң сақтау керек. Сондықтан салынып жатқан ғимараттың иесі шатыр жұмыстарына не кіретінін және олардың қалай орындалатынын білуі керек. Тегіс шатырларды салу бойынша жұмыс түрлері: • Негізді нығайтуға арналған бетон қосқышының құрылғысы. Стяжка еден плитасына қолданылады; • Будың тосқауылы құрылғысы. Бу тосқауылдары 1-2 қабатқа салынған арнайы мастикадан немесе прокат материалынан жасалған. Оның ішінде шатыр материалын немесе шыныдан жасалған шатыр материалын, пергелинді, рубероидты және т.б.; • Дренаж қабатын толтыру. Кеңейтілген саз немесе ылғалды жақсы сіңіретін басқа сусымалы материалдар қолданылады; • Жылыту. Монолитті, плита немесе борпылдақ жылу оқшаулағыш материалдар қолданылады; • Асфальтбетоннан немесе цемент-бетонды ерітіндіден жасалған тегістеу стяжкасын орнату; • Орамдық материалдан буындарды тығыздау арқылы әрлеу едені. Толтырғыш мастикалар балама ретінде қызмет ете алады;  «Басқа құрылыс-монтаж жұмыстары туралы» Құрама құрылыс құралымдарының монтажының кешендi технологиялық үдерiсi - процесстер және қаңқа, ғимараттың бiр бөлiгi немесе ғимараттар орындаудың нәтижесiнде алатын операциялардың жиынтығынан тұрады. Процесстердiң дайын құрастырылған өнiмдi алу мүмкiндiгі тасымалдау, негiзгi және қосалқы дайындау процесстерден тұрады. Тасымалдау процестерi конструкцияны орталыққа және қоймаларға тасудан, жүк тиеу және жүк түсiрулерiнен, iрiктеу және қалаулардан, iрiлендiрiп құрастыру немесе монтажға қоймалар мен конструкциялардың берулерiнен, материалдардың жiберуден, шикізаттар, бөлшектер және құрал-саймандарының iрiлендiрiп құрастыру немесе монтаждаудан тұрады. Дайындау процесі конструкциялардың күйлерiң тексерудi, iрiлендiрiп құрастыруды, конструкцияның уақытша күшейтуі, монтажға және жайғасуға әзiрлеу операциялары жатады. Егер бұл конструкциялардың көтеруiне дейiн орындауға керек болса, уақытша олардың бекiтуi және қауiпсiз жұмыс жасау, қоятын белгiлердiң құрастырылатын элементтерiне, мiнбелер және сатылардың ишарасының ұруы үшiн құрал-саймандардың конструкцияларының жабдығы бойынша процесстер қосымша кiредi. Қосалқы процесстер iргелердiң тiрек беттерiнiң әзiрлеулерiн, конструкциялардың мұқият тексеруiн, егер оларды олардың қоюынан кейiн орындаса, мiнбелердiң құрылымы, аумалы-төкпелi алаңдар, сатылар және қоршауларды қосады. Негiзгi немесе монтаждық процесстер - жобалық жағдайға конструкцияны орналастыру. Монтаждық процесстердiң құрамдарына кiредi: - құранды конструкцияларды қоюдың орындарының әзiрлеуi; - iлу және көтеру уақытша бекiтумен кеңiстiк, бағдарлануда және қоюға орын ауыстырумен қажеттi; - спропыларды ағыту; - ақырғы мұқият тексеру және бекiту; - уақытша бекiткiштердi алу; - тоғысқан жерлер және жiктердiң бiтеуi. Конструкциялардың түрiне, жинақтаушы жабдыққа, орнықтылықтың қамтамасыз етулеріне, мұқият тексеруіне, тоғысқан жерлері және шарттарына байланысты конструкция монтаждық кранмен жығылмай тұратында қоюды процессте немесе қоюдан кейiн уақытша оның бекiтуiнде жүзеге асыруға болады.  Құрылыс құралымдарының монтажы екі схема арқылы iске асады : - қоймадан монтаж - көлiк үстiнен жинақтау. Қоймадан монтаждау кезінде барлық технологиялық операциялар құрылыс алаңдарында жүзеге асады. Конструкцияларды стропылау Жүк қармағыш құрал-саймандар басып алу және әр түрлi құрылыс жүктерi және бұйымдардың сенiмдi ұстап қалуы үшiн, олардың сақталуын қамтамасыз ету, жай стропыллау үшін. Тағайындаулар және конструктивтiк орындауға байланысты жүк қармағыш құрал-саймандар келесi топтарға бөледi: - арған жүк асып қоятын арқандар, - қашықтан басқарумен жүк асып қоятын құрылымдар, - траверстер, - басып алулар. Құрама элементтердiң строптары (ілу) үшiн әмбебап және арнайы арған iлмектерi бар жүк асып қоятын арқандар, сонымен бiрге бармақ, қапталды, ашалы, фрикциялық басып алулар және топсаларды қолданады. Қолдану ең үлкен монтаждық топсаларда құрама элементтердiң көтеруi үшiн арқандайтын iлмек жарақтанған әмбебап арған жүк асып қоятын арқандарды тапты. Жүк асып қоятын арқандар Ветвей саны бойынша - екi-шiнiң бiр-шiлерiнде - үш ұсақтайды -және төрт тармақты және сақиналық. Жүк асып қоятын арқан - сақинаның жалғағыш элементтермен болат арқанды кесу түр iстелiнген жиналмалы құрал-сайманы, iлмектер, коуши, топса арған қармақты құлыптар. Жалпы тағайындаудың бiр iзге салған жүк асып қоятын арқандарымен қатар бұйымдардың нақтылы номенклатурасына және iлудi схема өлшеулi арнайы жүк асып қоятын арқандарды қолданады.  2. 1, 2 санаттағы стационарлық коммерциялық объектілерді қоспағанда, тұрғын емес ғимараттарды салу Тұрғын емес ғимараттар мен құрылыстарды салудың негізгі кезеңдері: Құрылысқа дайындық- бұл кезеңде тапсырыс беруші нысанды салу қажеттілігі туралы шешім қабылдайды және учаскенің қала құрылысы жоспарын жасайды (немесе сызықты объектілерді салу жағдайында жоспарлау және маркшейдерлік жобалар). Ол үшін топографиялық түсіріс жүргізіп, салынып жатқан ғимараттың немесе құрылыстың макетін жасау қажет. Сайтта жасыл кеңістіктер болса, оларды кесуді немесе қайта отырғызуды үйлестіру қажет болуы мүмкін. Құрылысқа рұқсат алу- тыңдауға жергілікті тұрғындар шақырылып, ауданда жобалау және құрылыс жұмыстарының басталуы туралы хабардар етіледі. Бұл шара тұрғындарға жобамен танысып, өз ұсыныстары мен ескертулерін айтуға мүмкіндік береді. Алайда, қоғамдық тыңдау референдум емес болғандықтан, соңғы шешімді билік қабылдайды. Бүкіл жобаны шолу. Техникалық сипаттамалар- жобалауды бастау үшін техникалық шарттарды қалыптастыру қажет. Осы құжаттама негізінде салынып жатқан нысан инженерлік коммуникацияларға қосылған. Атап айтқанда, техникалық шарттарда желілердегі максималды жүктеме (қуаттылық), осы желілерге қосылу құны, қосылу шарттары және осы техникалық шарттардың жарамдылығы сияқты көрсеткіштер бар. Бұл құжаттарды тиісті желілерді басқаратын ұйымдар береді. Көбінесе техникалық сипаттамаларды алу үшін жүктемені немесе қуатты есептеу қажет. Жобаны әзірлеу- бұл жағдайда құрылыс жобасы тек тапсырыс берушінің немесе құрылыс салушының бастамасы бойынша ғана жасалуы мүмкін. Ғимараттар мен құрылыстардың басқа түрлері, бұл жобаның сараптамасы қарастырылмаған болса да, жобаны алдын ала әзірлеуді талап етеді. Жұмыс құжаттамасын дайындау- жұмыс құжаттамасына сәйкес өндірістік ғимараттың құрылысы тікелей жүзеге асырылады. Бұл құжаттарды ресімдеу кезеңі әзірлеушінің жобамен алдын ала танысуын және осы жобаны бекітуді білдіреді. Объектіні пайдалануға беру- құрылыс жұмыстарының аяқталуы ғимаратты пайдалануға беруге рұқсат беру арқылы жазылуы керек. Бұл факт тұрғызылатын немесе қайта салынған нысанның жобалық құжаттамаға, құрылысқа рұқсатқа, қала құрылысы жоспарына және басқа да талаптарға сәйкестігін растайды. Дайындық кезеңінде- учаскенің геологиялық ақпараты зерттеледі және талданады, жобалық құжаттама жасалады, туындайтын мәселелер тапсырыс берушімен келісіледі. Сондай-ақ мұнда құрылыс салушы құрылысқа рұқсат алып, қажетті жер жұмыстарын жүргізеді. Құрылыстың негізгі кезеңі- бұл негізгі құрылыс кезеңі бірнеше қосалқы кезеңдерге бөлінеді. Олардың кез келгенінде қателесу ғимараттың бүкіл құрылымын бұзуға әкеледі. Құрылысты аяқтау және нысанды пайдалануға беру- ғимараттың құрылысы іргелес аумақты абаттандырумен аяқталады. Содан кейін нысан барлық жобалық құжаттамамен бірге тапсырыс берушіге беріледі. 2.1 Құрылыс конструкцияларын жөндеу, ғимараттарды қалпына келтіру Күрделі жөндеуді ұйымдастыру және жоспарлау Күрделі жөндеуді ұйымдастыру және жоспарлау- тұрғын үй қорына күрделі жөндеуді жоспарлау қолданыстағы құжаттарға сәйкес жүзеге асырылуға тиіс. үрделі жөндеу кезінде ғимарат пен құрал - жабдықтың барлық тозған элементтерінің ақаулықтарын кешенді жоюды, ауыстыруды, қалпына келтіруді немесе оларды неғұрлым ұзақ пайдаланылатын және үнемдіге ауыстыруды, тұрғын үй қорының пайдалану көрсеткіштерін жақсартуды, жылуды, суды, газды, электр энергиясын есепке алу және тиімді энергия тұтынуды қамтамасыз ететін құралдарды орнатумен тұрғын ғимараттарды техникалық мүмкін және экономикалық тиімді модернизациялауды жүзеге асыру қажет. Тұрғын үй қорын күрделі жөндеуге арналған қаражаттың есебінен жүргізілетін жұмыстардың шамалас тізімі Р қосымшада келтірілген. Бұзуға, қалпына келтіруге жататын және абаттандыру жасау мақсатқа лайық емес үйлерде жақын арадағы 10 жыл ішінде күрделі жөндеуді олард қалған мерзімге өмір сүрудің қауіпсіз және санитарлық жағдайларын қамтамасыз ететін көлемде ғана ерекшелік түрінде жүргізуге жол беріледі. Тұрғын ғимараттарға күрделі жөндеуді бастау мен аяқтаудың жоспарлық мерзімдері тұрғын және қоғамдық ғимараттар мен қалалық шаруашылық объектілеріне күрделі жөндеу ұзақтылығы нормалары бойынша белгіленуге тиіс. Тұрғын ғимараттарға күрделі жөндеуге жобалық- сметалық құжатта әзірлеу тәртібі, көлемі мен сипаты, сондай-ақ оны мердігерлік ұйымға беру мерзімдері Қазақстан Республикасының қолданыстағы нормативтік – техникалық құжаттарына сәйкес орындалуға тиіс. Күрделі жөндеуге жоспарланатын тұрғын ғимараттарға техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру: Тұратындарды көшірумен (ішінара) күрделі жөндеуге дайындалған тұрғын үйлерге техникалық қызмет көрсету кезінде келесі қосымша талаптар сақталуға тиіс: - тұрғын үйдің иесі тұратын халыққа күрделі жөндеудің басталу және аяқталу мерзімдері туралы хабарлауға; - қауіпті телімдерді қорғау; - көшірілген жайларды күзету және бөтен адамдарды кіргізбеу; - көшірілген пәтерлерде санитарлық- техникалық, электрлік және газ құрылғыларын, күрделі инженерлік жүйелер мен механизмдерді ағыту. Өндіріс ғимараттарды қайта конструкциялау Өндіріс кәсіпорындарды техникалық қайта жабдықтау және қайта конструкциялаудың мақсаты және міндеттері: Өндіріс өнімдерінің көлемінің ұлғаюының негізгі қоғам қажеттілігінің өсуін қанағаттандыруға арналған. Ол үшін: өндірістердің материалды техникалық базасына сапалы өзгеріс енгізуді интерсификациялау арқылы жүзеге асырады. Демек, өндіріс қуатын толығырақ пайдалады, сонымен қатар шикізат және жаран қорының барлық түрін қолданылады, жұмысшылар еңбегін жеңілдету арқылы жұмыстың өнімділігін жоғарлатады. Осы аталған жұмыстар арқылы біз өндірісті қайта конструкциялау және техникалық тұрғыдан қайта қаруландырудың соңғы мақсатына жетеміз. Бұл жерде өндіріс орынының шығара бастауын бірден-бір фактр ретінде ескеру керек. Қайта контрукциялау негізінде, ескі техниканы бүгін күн талабына жауап беретін жаңа техникаға ауыстыру қондырғылармен құрал-саймандарды мадернизациялау өндірісте комплексті түрде механизациялау және автоматизациялау технологиялық процестерді өндірісті ұйымдастыруды жақсарту оның ішінде мамандандырлу және каперациялауды ерекше өсіру шикізатының эффективті түрін қолданады. Шығарылатын өнімнің сапасын жоғарлату және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру болып табылады. Бұл үшін келесі түсініктер өндірісте қайта конструкциялау және техникалық қайта қаруландыру үшін орнықтылған: 1. Кеңейту 2. Қайта конструкциялау 3. Өндірісте қайта конструкциялау Жұмыс істеп тұрған кәсіпорынды кеңейту, бұл қосымша жаңа өндіріс орындарының құрылысы, нақты цехтар және негізгі объектіліерді кеңейту, аталған аймақта қызмет атқару және қосалқы ғимараттарды қосымша немесе жаңа өндіріс алаңдары ретінде пайдалану сонымен қатар осы өндіріс құрамына кіретін, жаңа өндіріс құрамына кіретін жаңа өндіріс және филиалдар құрылысы. Аталған жаңа өндіріс орындарының барлығы негізгі өндіріс балансында орналасқан. Қайта конструкциялау - бұл нақты цехтар және негізгі объектілерінің негізгісі қайта құру. Әдетте аталған жұмыстар атқару барысында өндіріс орындарын кеңейтілу іс-шаралар қарастырмайды. Техникамен қайта қаруландыру – бұл жекеленген өндіріс орындарының техника-экономикалық деңгейін жоғарлату алдыңғы қатарлы техника және технологияларды учаскілерге және цехтарға ендіру механизациялау, автоматизациялау және тозған ескі құрал-саймандармен қондырғыларды жоғарғы өнімді жаңаларына ауыстыру демек техникалық қайта қаруландырудың негізгі мақсаты бұл өндірісте түбегейлі интектификациялау өнімді шығаруеңбек өнімділігін артырып, өнім сапасын жоғарлату жаңа технология арқасында жұмыс орындарын қолданатын материалдар көлемін үнемдеп өнімнің өзіндік құнын кеміту, мұнда техникалық қайта қаруландыруға қарастырған қаржы көлемін оның құрылыс мантаждау жұмыстарының 10% аспауы тиіс. Өндіріс ғимарат мен үймереттерді қайта конструкциялау жүргізу қажеттілігі. Шығарылатын өнім және оған қажетті жаңа аспаптар жаңарлату қысқа мерзім арасында болып тұрады, ал олар орналасқан ғимараттар мен үймереттер бастапқы қалыпта сақталады, атап айтсақ машина құрылыс өндірісінде технологиялық өзгеруі және өндірістік аспаптардың жаңалануы 10-15 жыл, химия өндірісінде 6-8 жыл, электроникада 5 жыл. Ғимараттар мен үймереттердің оның физикалық тұрғысынан ұзақ мерзім қызмет етуі 50-100 жыл. Демек, егер біз ғимараттарды ұзақ қызмет етуін төменгі шекарасын алатын болсақ, онда атқарлатын негізгі технология өзгеріп тұрады. Бұл дегеніміз аспаптарды ауыстыру өзгерту барысында өндірістік ғимараттарды жаңалап қайта конструкциялау қажеттілігі туындайды. Ол үшін қайта конструкциялау алдында кәсіпорындарда бастапқы парамертлермен анықтау үшін және негізгі қорды жаңалау концепциясын анықтау ретінде комплексті зерттеу жүргізеді.  1-сурет . "S-VIRTUS" ТОО- тың 14 жылда жүргізілген құрылымдық жобалары «Балқашцветмет» ӨБ Балқаш мыс қорыту зауытының қысқаша сипаттамасы Бірлестік құрамында 18 құнды құрамдас: мыс, молибден, күкірт, темір, рений, қорғасын, кадмий, никель, алтын, күміс, селен, теллур, висмут, мырыш және басқалары бар кен шикізатын өңдейді. Технологиялық сұлба 18-14 құрамдас бөліктерден тауарлық өнімнің әртүрлі түрлерін алуға мүмкіндік береді. 1981 жылы 1 наурызда ҚазКСР МКМ-нің 1981 жылғы 29 қаңтардағы № 38 «БГМК басқармасының құрылымын өзгерту туралы» бұйрығын орындау мақсатында Балқаш мыс комбинаты құрылды, оның ішінде мыналар: зауыттағы цехтар: ЦПШ, МПТ, ЦЭМ, СКТ, РМТ, ЦРМП. БМЗ бірнеше рет қайта құрылды: зауыт ретінде үш рет (03.01.1981, 26.06.1991, 10.03.1997) құрылды және тікелей цехтық бағынысты зауыттың бір бөлігі болды. Қазіргі уақытта БМЗ «Қазақмыс Корпорациясы» ЖШС филиалы «Балқашцветмет» өндірістік бірлестігінің құрамына кіреді және тауарлық өнімнің 80%-дан астамын шығарады. 2004 жылы меншікті мыс өндірісінің өсуі 2003 жылмен салыстырғанда 7%-ға өсті. БМЗ өзінің өмір сүру кезеңінде өндірісті үнемі ұлғайтып, шикізатты пайдаланудың күрделілігінің соңғы жетістіктерін енгізе отырып, ұзақ және қиын жолдан өтті. Бүгінгі күні БМЗ келесі цехтарды қамтиды: шихта дайындау, мыс балқыту, мыс электролизі, металлургиялық пештерді жөндеу, газды тазарту және бейтараптандыру, ұнтақ көмір, газ жолын тазалау, жөндеу-монтаждау, жөндеу-құрылыс және басқа да қызметтер.  Рекордтық уақытта жөндеу «Kazakhmys Smelting» ЖШС Балқаш мыс қорыту зауытының мыс балқыту цехында Ванюков пеш кешенін (ПВ-2) күрделі жөндеу аяқталып келеді. Бұл жұмыстар металлургтерге өз өнімдерінің сапасын жақсартуға мүмкіндік береді - мыс блистерін және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы тәуекелдерді азайту. ПВ-2 кешені күрделі жөндеуге 2021 жылдың қазан айында тоқтатылды. Жұмысты үйлестіру және мәселелерді жедел шешу үшін БМЗ басшылығы басқаратын арнайы штаб құрылды. Алға ауқымды міндет қойылды – бар болғаны 35 күнде барлық жөндеу жұмыстарын аяқтап, кешенді пайдалануға беру.  Жұмыстың негізгі көлемі – қалдық жылу қазандығын, мыс сумен салқындатылатын элементтерді және төсемді отқа төзімді бұйымдарға ауыстыру. Мұның бәрі өте қысқа мерзімде, пешті өшіру кезінде жасалуы керек. Тиісінше, жұмысты жоспарлау және тәуекелдерді ескеру кезінде жоғары ұқыптылық қажет болды. Қазіргі уақытта барлық құрал-жабдықтар мен материалдар сатып алынып, уақытылы жеткізілді. Жұмыс қызу жүріп жатыр. Күрделі жөндеу блистерлі мыс сапасын жақсартуға, жоспарлы профилактикалық жөндеу жұмыстарын жүргізу уақытын қысқартуға, өнеркәсіптік қауіпсіздік тұрғысынан тәуекелдерді азайтуға, сондай-ақ дайын өнім өндіру бойынша жоспарланған көрсеткіштердің орындалуын жақсартуға мүмкіндік береді, – деді басшы Алмас Сыздықбеков. MPC BMZ. Құрылыс-монтаж жұмыстарына БМЗ жөндеу бригадалары, «Балқашцветмет» ӨБ құрылымдық бөлімшелері және мердігерлер бригадалары қатысуда. Металлургтер ағымдағы жылдың қараша айының соңына дейін күрделі жөндеу жұмыстарын аяқтауды жоспарлап отыр.  3 Құрылыс бойынша ҚР заңнамалық және нормативтік құжаттары "Құрылыстағы баға белгілеу жөніндегі нормативтік құжаттарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының 2017 жылғы 14 қарашадағы № 249-нқ бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 16073 болып тіркелген, 2017 жылғы 20 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: 1-тармақ мына редакцияда жазылсын: "1. Мынадай Келесі ққұрылыстағы баға белшідеу белгілеу бойынша нормативтік құжаттар: 1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Құрылыстағы үстеме шығыстардың және сметалық пайданың щамасын шамасын айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес құрылыстағы инжинирингтік қызметтер шығындарды айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 5) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасында құрылыс үшін жобалау жұмыстарының құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 6) осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасында құрылыс үшін инженерлік іздестірулердің құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 7) осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес сметалық құжаттамаға деректерді құрылымдықконструктивтік-технологиялық топтастыру жөніндегі нормативтік құжат; 8) осы бұйрыққа 8-қосымшаға сәйкес Пилоттық жобаны іске асыру шеңберінде құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжат; 9) осы бұйрыққа 9-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасындағы құрылыс объектілерін пайдалануға беру кезінде іске қосу-баптау жұмыстарының сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжат бекітілсін. Қазақстан Республикасындағы құрылыстың сметалық құнын анықтау жөніндегі нормативтік құжат 1. Осы Қазақстан Республикасындағы құрылыстың сметалық құнын анықтау жөніндегі осы нормативтік құжат (бұдан әрі - Нормативтік құжат) "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі № 242 Заңының 20-бабы, 6-2) тармақшасына сәйкес әзірленді және құрылысқа мемлекеттік инвестициялар және квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қаражаты есебінен салынатын объектілер бойынша жобалау алдындағы, жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамасын әзірлеу кезінде құрылыстың сметалық құнын анықтауға арналған. 2. Құрылыстағы сметалық нормалаудың және баға белгілеудің негізгі міндеттері болып табылатындар: құрылысқа арналған шығындарды жоспарлауды, оны ұйымдастыру мен қаржыландыруды қамтамасыз ету; кәсіпорындардың, ғимараттар мен құрылыстардың (жаңа, кеңейтудің, реконструкциялаудың, жаңғыртудың, техникалық қайта жарақтандырудың, қолданыстағыларды күрделі жөндеудің) техникалық-экономикалық негіздемелері мен сметалық құнын анықтаудың дұрыстығын қамтамасыз ету; 3. Құрылыстың сметалық құнын анықтайтын сметалық стандарттарды әзірлеу және қолдану бойынша ережелермен, ережелермен және ұсыныстармен бірге барлық бағаланған стандарттар құрылыстағы бағалар мен бағалардың жүйесін құрайды. Бағаланған стандарттар дегеніміз - құрылыстың сметалық құнын анықтауға негіз болатын баға белгілеу және смета бойынша нормативтік құжаттар жиынтығының жалпыланған атауы және мыналарды қамтиды: құрылыс нысандарының құнын айқындауға, құрылысқа байланысты басқа жұмыстар мен қызметтердің құнын анықтауға арналған нормативтік құжаттар, нұсқаулықтар, нұсқаулықтар мен ұсыныстар (жобалау жұмыстары, инженерлік іздеулер, инженерлік қызметтер); 4. Қажет болған жағдайда, бағалау стандарттары экономикалық бағалау және жеке жобалық шешімдерді салыстыру, сондай-ақ инвестициялардағы құрылымдық өзгерістерді талдау үшін қолданылады. 5. Осы нормативтік құжатта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) ағымдағы бағалар – нақты кезеңге құрылыс ресурстарының бағасы; 2) жоспарланбаған жұмыстар мен шығындар - құрылыс кезеңінде құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемі мен құнын нақтылауға байланысты шығындар мен іс-әрекеттерді төлеуге, олардың алдын-ала болжанбауына байланысты жобалау кезінде олардың табиғаты мен әдістерін анықтауға болмайтын, сондай-ақ егер осы процесте табылған болса, қамту кезеңіндегі шығындар. Бекітілген (сараптамадан өткен) жобалық-сметалық құжаттамада қателіктер салу және жұмыс сызбаларында және / немесе сметалық құжаттамада ескерілмеген жұмыстар мен шығындарды анықтау; 3) құрылыс – табиғи немесе жасанды кеңістік шекаралары бар және өндірістік процестерді орындауға, материалдық құндылықтарды орналастыруға және сақтауға немесе адамдардың, жүктердің уақытша болуына (орын ауыстыруына), сондай-ақ жабдықтарды немесе коммуникацияларды орналастыруға (төсеуге, жүргізуге) арналған жасанды жасалған көлемді, жазық немесе желілік объект (жер үсті, су үсті және (немесе) жер асты, су асты). Құрылыс сондай-ақ көркемдік-эстетикалық, сәндік-қолданбалы немесе мемориалдық мақсатта болады. Құрылыстағы баға белгілеу әдістемесінің негізгі талаптары мен шарттары Сметалық нормалар жұмыс түрлері, хронометраждық жұмыстардың нәтижелері, үлгілік (бірыңғай, салааралық, салалық) еңбек нормалары, шетелдердің прогрессивтік нормаларының бейімделуі, есептеу-талдау әдістері бойынша технологиялық (техникалық-нормалаушы) карталар негізінде әзірленеді, олардың нәтижелері бойынша құрылыс ресурстарына қажеттілік элементтік сметалық нормалар деңгейінде анықталады және қабылданған есептеу базасынан пайызбен лимиттелген шығындар нормалары. Сметалық нормалар қабылданған техника мен технологияның қол жеткізілген орташа салалық деңгейін ескереді. Сметалық нормаларда қалыпты (стандартты, орташаланған) жағдайларда жұмыстың белгілі бір түрін орындау үшін қажетті операциялардың толық кешені ескеріледі. Ерекше жағдайларда (тығыздық, газдану, жұмыс істеп тұрған жабдықтарға жақын) жұмыстарды жүргізу кезінде сметалық нормаларға сметалық нормаларды қолдану жөніндегі нормативтік техникалық құжаттарда және техникалық бөліктерде ресурстар шығысының элементтік сметалық нормаларының жинақтарына келтірілген коэффициенттер қолданылады. Машиналар мен механизмдерді пайдаланудың өзіндік құнын құрайтын материалдық ресурстар мен ресурстарға арналған сметалық бағалар Қазақстан Республикасының барлық аймақтары бойынша олардың ағымдағы бағаларының мониторингі негізінде анықталады және құрылыс жобаларын әзірлеу кезінде сметалық құжаттаманы жасау үшін нормативтік негіз ретінде пайдаланылады. Сметалық жалақы Қазақстан Республикасы Еңбек заңнамасының нормалары ескеріле отырып анықталады. Ағымдағы сағаттық тарифтік ставка ресми қол жетімді мемлекеттік статистика деректері бойынша анықталады. "Ұлттық әл-ауқат қоры туралы" 2012 жылғы 1 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 19-бабы 2-тармағының негізінде ұлттық әл-ауқат қорының директорлар кеңесі бекітетін қағидаларға сәйкес бір көзден алу тәсілімен өнім берушіні таңдау жолымен дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы ұлттық әл-ауқат қорына тікелей немесе жанама түрде тиесілі мұнай-газ кешені ұйымдарының күшімен құрылысын жүзеге асыру жоспарланып отырған объектілер бойынша, сметалық жалақы дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы ұлттық әл-ауқат қорына тікелей немесе жанама тиесілі ұйымдардың ішкі құжаттарына сәйкес жұмыс кәсіптерінің тарифтік кестесі негізінде анықталады. Құрылыстың сметалық құны жобалауға тапсырма және Тапсырыс берушінің басқа да бастапқы деректері, жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамасы мен сметалық нормативтер негізінде ағымдағы бағаларда анықталады. Жобалау алдындағы құжаттама құрамындағы құрылыстың сметалық құны (бұдан әрі - есептік құны) ғимараттар мен құрылыстарды салу құнының ірілендірілген көрсеткіштерін пайдалана отырып, объектілер қуаты көрсеткішінің өлшем бірлігіне, желілік құрылыстың 1 км ұзындығына, ғимараттың, құрылыстың функционалдық мақсатын ескеретін басқа да техникалық сипаттамаларға осы нормативтік құжатқа сәйкес анықталады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 29 желтоқсандағы № 2225 қаулысымен бекітілген ТЭН әзірлеуді қажет етпейтін жобалар тізіміне сәйкес жобалар үшін сметалық құнын ағымдағы сметалық және нормативтік базаның ғимараттары мен құрылыстарын салу құнының жиынтық көрсеткіштерін пайдалана отырып есептеу арқылы анықтауға болады. Жобалау сатысындағы құрылыстың сметалық құны конструктивтер мен жұмыс түрлерінің сметалық құнының ірілендірілген көрсеткіштерін, ресурстар шығысының элементтік сметалық нормаларын және құрылыс ресурстарына арналған қолданыстағы сметалық бағалар жинақтарын пайдалана отырып, осы Нормативтік құжатқа сәйкес анықталады. Жобаланатын объект құрылысының сметалық құны жоба ведомостводан тыс кешенді сараптама жүргізу үшін сараптама ұйымына ұсынылған күні қолданыстағы ағымдағы бағаларда қалыптастырылады. Сараптама жасау ұйымына жобаны ұсынар алдында құрылыстың сметалық құнын тапсырыс беруші келіседі. Тапсырыс берушінің (оның деректемелерін көрсете отыра) Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 1 сәуірдегі № 299 бұйрығымеен бекітілген Қаржыландыру көздеріне қарамастан, жаңа үйлер мен ғимараттарды, олардың кешендерін, инженерлік және көлік коммуникацияларын салуға, ведомстводан тыс кешенді сараптама жүргізіледі. 4 ҚТ және құрылыстағы еңбекті қорғау Еңбекті қорғау облысындағы ҚР негізгі заңдық құқықтық актілері 2000 жылдың 1 қаңтарында қабылданған «ҚР еңбек туралы Заңы» мен 1993 жылы 22 қаңтарда ҚР Жоғарғы кеңесінің жарғысымен қабылданған «Еңбекті қорғау туралы ҚР заңының» негізінде жүзеге асырылады. ҚР еңбек туралы заңының негізінде жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбегі, азаматтардың ҚР еңбек бостандығына деген конституциялық құқын жүзеге асыру үрдісінде пайда болатын еңбек қатынастарын реттейді. Заңның 4 бабында еңбек саласында дискриминацияға тыйым салынған; 6 бабында күштеп жұмыс істетуге тыйым салынған, мұндай әрекет әскери немесе төтенше жағдайда тек сот үкімімен ғана жүзеге асады. 7 бапта жұмысшылардың негізгі құқықтары мен міндеттері көрсетілген. І. Жұмысшы мынандай жағдайларға құқылы: 1. Заңмен бекітілген тәртіпте жұмыс берушімен жеке еңбек келісім шартына отырып, оған өзгеріс енгізіп, оны тоқтата алады; 2. ешбір дискриминациясыз атқарған еңбегіне тең енбекақы алуға құқылы; 3. қауіпсіздік пен гигиена талаптарына сай еңбек етуге құқылы; 4. кәсіподақтар мен өзге қоғамдық бірлестіктерге өз еркімен мүше бола алады; 5. демалуға құқылы; 6. еңбек міндетін атқару кезінде оның денсаулығына немесе мүлігіне келтірілген зиянды өтеп алуға құқылы; 7. кепілдік пен өтемақы алуға құқылы; 8. екі жақтың келісімі немесе сот тәртібі бойынша еңбек дауларын шешуге құқылы; 9. жұмыс берушіден жеке еңбек келісім шарты мүмкіндік беретін қызметке ие болуды талап етуге құқылы; 10. ұжымдық келісім шартты дайындауға қатысып, жұмыс берушінің актілерімен танысуға құқылы; 11. өзінің кәсіби біліктілігін арттыруға құқылы. ІІ. Жұмысшының міндеттері: 1. жұмыс берушінің актісінде, ұжымдық келісім шартта, жеке еңбек келісім шартында көрсетілген міндеттерді жауапкершілікпен орындау; 2. еңбек тәртібін сақтау; 3. жұмыс үрдісінде жұмыс берушіге мүліктік зиян келтірмеу; 4. еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі, өндірістік санитария ережелерінің талаптарын орындау; 5. жеке еңбек келісім шартына сай өзіне сеніп тапсырылған қызметтік, ақылы және өзге де заңмен қорғалатын мәліметтерді таратпау; 6. жұмыс беруші мен жұмысшының мүлігін сақтау, адамдардың денсаулығы мен өміріне қауіп төндіретін жағдайлар болса, дер кезінде хабар беру; ІІІ. Жұмыс берушінің құқы: 1. Заңда көрсетілген тәртіп бойынша жұмысшылармен ұжымдық, жеке еңбек келісім шарттарына отырып, оған өзгеріс енгізіп, оны тоқтату; 2. жұмысқа қабылдау кезінде Заңға сай жұмысшыдан белгілі бір қызмет түрін атқару мүмкіндігін дәлелдейтін арнайы құжаттарды көрсетуін талап ете алады; 3. өзінің өкілеттілігінің шегінде жұмыс берушінің актісін талап ете алады; 4. Заңға немесе өзге нормативтік құқықтық актілерге сай жұмысшыларды марапаттап, оларды тәртіптік немесе материалдық жауапкершілікке тарта алады; 5. жұмысшы тарапынан келген зиянды қайтарып ала алады; 6. сот шешімі бойынша заңсыз деп саналған ереуілдерді ұйымдастырып, өткізуге қатысқан жұмысшыларды жұмыстан босатып, ұжымның жұмысын тоқтата алады; 7. өз құқы мен қызығушылығын қорғау мақсатында жұмыс берушілер бірлестігін құруға немесе осындай ұйымға мүше болуға құқылы; 8. жұмыс берушіге сынақ мерзімін беруге құқылы. ҚР еңбек туралы Заңына» сай барлық мекемелер мен кәсіпорындарда салалық министрліктер бекіткен қауіпсіздік ережелері мен өндірістік санитария нормалары қолданылады, олардың қатарына ҚР геологиялық барлау саласының барлық кәсіпорындарына міндетті болып табылатын «геологиялық барлау жұмыстары кезіндегі қауіпсіздік ережелері» де жатады. Өз кезегінде геологиялық барлау ұйымдары көрсетілген ережемен қатар жұмыстың жеке түрлерін атқару кезінде өзге де ережелерді, нормалар мен нұсқауларды жетекшілікке ала алады. Еңбек заңының, қауіпсіздік ережелері мен нормаларының, санитария нормаларының сақталуын бақылауды мемлекет, қоғамдық және шаруашылық ішіндегі органдар жүзеге асырады. «Еңбекті қорғау туралы заңның» сақталуын жоғары мемлекеттік бақылауды ҚР бас прокуроры мен оған бағынышты прокурорлар жүзеге асырады. ҚТ мен ӨС ережелерінің орындалуын күнделікті мемлекеттік бақылауды техникалық инспекциялары арқылы кәсіподақ органдары жүргізеді. Тау –кен бұрғылау және өзге геологиялық барлау жұмыстарында ҚТ сақтауды мемлекеттік бақылау тау-кен бақылаудың арнайы органдары ҚР МЕМТАУТЕХ бақылауымен жүзеге асады. Санитарлы-гигиеналық ережелер мен нормалардың сақталуын бақылауды мемлекеттік санитарлы инспекция ҚР Денсаулық сақтау министрлігі жүзеге асырады. Азаматтардың еңбек құқын қорғаудың құралдарының бірі осы құқықты бұзғаны үшін тәртіптік, әкімшілік, қылмыстық және материалды жауапкершіліктерін бекіту болып табылады. ҚТ ережелері мен нормаларының бұзылуына кінәлі лауазымды тұлғалар мен инженер-техник жұмысшылар жауапкершілікке тартылады. Тәртіптік жауапкершілік әкімшілік жүктейтін тәртіптік жаза белгілеумен көрсетіледі. Тәртіптік жауапкершілікке тарту инициативасы әкімшілікке, бақылау органдарына жатады. Жұмысшылар мен қызметкерлер ішкі еңбек тәртібінің ережелеріне сай тәртіптік жауапкершілікке тартудың мынандай түрлері бар: сөгіс; қатаң сөгіс; үш айлық мерзімге дейін өз мамандығы бойынша еңбекақысы төмен жұмысқа ауыстыру немесе мамандығы бойынша дәрежесі төмен жұмысқа ауыстыру; жұмыстан босату. Тәртіптік жауапкершілікке тарту қателік жасалған уақыттан кейінгі бір айдың ішінде және алты ай уақыт өтпеген жағдайда жүргізіледі. Тәртіптік жауапкершілікке тартылғанға дейін жауапкершілікке тартылатын адамнан жазбаша түсініктеме талап етілуі қажет. Жауапқа тартылған адам екі аптаның ішінде өз ісін қайта қарауға беруге құқылы. |