Эканоміка. Эканамічная сістэма грамадства
 Скачать 19.01 Kb.
|
|
Эканамічная сістэма грамадства. Па-першае, сістэма – гэта нешта цэлае, складзенае з частак. Пра эканамічную сістэму мы можам гаварыць, што яна складаецца з элементаў і найважнейшая для яе ўласцівасць – цэласнасць, якая будзе забяспечваць яе самастойнае і адасобленае існаванне. Адсюль эканамічная сістэма-складаная, спарадкаваная, гістарычна складзеная на канкрэтнай тэрыторыі сукупнасць усіх відаў гаспадарчай дзейнасці грамадства і набор інстытуцыйных структур і каардынацыйных механізмаў, з дапамогай якіх кіруецца эканамічная дзейнасць з мэтай максімальнага задавальнення патрэбаў грамадства ва ўмовах абмежаваных рэсурсаў. Фактары, якія ўплываюць на ЭС: знешняе асяроддзе (замежжа, ступень адкрытасці, удзел у міжнародным падзеле працы); прыроднае асяроддзе( прыродна-кліматычныя ўмовы, наяўнасць карысных выкапняў); сацыяльнае асяроддзе (грамадскае прылада, палітычная ўлада, заканадаўства). Галоўная мэта ЭС: задавальненне патрэбаў грамадства. Асноўныя пытанні ЭС: што? як? і для каго вырабляць? Элементы ЭС: 1) суб'ектны падыход вылучае 3 групы эканамічных суб'ектаў: фірмы (прадпрыемства) – месца, дзе ўзаемадзейонічаюць сродак вытворчасці і рабсіла + галоўная ф-я: вытворчасць высокаякаснай канкурэнтназдольнай прадукцыі і паслуг, неабходных для грамадства; хатняя гаспадаркі – дробныя вытворцы, пастаўшчыкі працоўных і фінансавых рэсурсаў + гал. ф-я: спажыванне канчатковых прадуктаў і паслуг, якія вырабляюцца прадпрыемствамі і ўзнаўленне рабсілы; дзяржава – вызначае мэты і напрамкі развіцця сістэмы, ставіць задачы па іх дасягненню, адшуквае і дае рэсурсы для рэалізацыі гэтых мэтаў і задач + гал. ф-я: каардынацыя і рэгуляванне эканамічных адносін; 2) сістэмны падыход падзяляе эканамічную сістэму на цэх, прадпрыемства, галіна, нацыянальную эканоміку, сусветную эканоміку; 3) марксісцкі падыход вылучае ў ЭС прадукцыйныя сілы (рэчавыя, асобасныя і іншыя фактары, якія забяспечваюць вытворчасць) і вытворчыя адносіны (ўстойлівыя сувязі і ўзаемадзеянне людзей у працэсе вытворчасці, размеркавання, абмену і спажывання). Класіфікацыя ЭС. 1) па ступені ўключэння ў міжнародны падзел працы: адкрытая і закрытая; 2) па формах уласнасці на сродкі вытворчасці (фармацыйны падыход К. Маркса): першабытнаабшчынная (непадзельнае панаванне абшчынный уласнасці на сродкі выт-ці); рабаўладальніцкая (поўная ўласнасць рабаўладальніка на ўсе ўмовы выт-ці); феадальная( поўная ўласнасць феадалаў на зямлю, вечная залежнасць сялян); капіталістычная (прыватная ўласнасць на сродкі выт-ці); камуністычная (грамадская ўласнасць на сродкі выт-ці); 3) па менавым адносінам (Б. Гильденбрант): натуральная гаспадарка; грашовая гаспадарка; крэдытная гаспадарка; 4) па перавазе пэўнага віду гаспадаркі (К. Бюхер): хатняя гаспадарка; гарадская гаспадарка; народная гаспадарка; 5) па ўзроўню развіцця тэхнікі і тэхналогіі (тэорыя індустрыяльнага грамадства Д. Бэла): даіндустрыяльнае грамадства (хар-ца неразвітымі прадукцыйнымі сіламі); індустрыяльнае грамадства (адрозніваецца развітымі прадукцыйнымі сіламі з буйнай машыннай выт-цю); постіндустрыяльнае грамадства (грунтуецца на тэхналагічнай выт-ці, заснаванай на дасягненнях навукова-тэхнічнага працэсу, мае высокаразвітую сферу паслуг); 6) па спосабах рэгулявання гаспадарчай жыцця: традыцыйная эканоміка (існавала працяглы час і часткова захавалася зараз у асобных краінах Афрыкі і Азіі. Характэрна дамінаванне традыцыі і іерархіі.Вытворчасць грунтуецца па традыцыях і звычаях. У сярэднявечнай індыйскай вёсцы ўсе жыхары дзяліліся на касты рамеснікаў, воінаў і слуг. Ніхто не можа выбраць сабе прафесію, выбіраюць па бацькам. звычаі дыктавалі тэрміны, парадак с/г работ, прыёмы рамеснікаў. Тэхналогія вытворчага працэсу была строга замацаваная правіламі, удасканаленні забараняліся. Тэхнічны прагрэс у такіх умовах быў немагчымы, so прадукцыйнасць працы застаецца нязменнай як і 100 гадоў таму. Звычаі таксама ўсталёўвалі размеркаванне і абмен прадуктамі вытворчасці. Вельмі кансерватыўная, бо тэхнічны і эканамічны прагрэс уступае ў супярэчнасць з усталяванымі звычаямі і пагражае стабільнасці грамадства.); капіталізм (чысты рынак) - (перавага прыватнай уласнасці на сродкі і прадукты вытворчасці. Свабода прадпрымальніцтва. адсутнасць ўмяшання з боку дзяржавы ў вытворчую дзейнасць. У такой сістэме інтарэсы прадаўцоў і пакупнікоў, вытворцаў і спажыўцоў каардынавалі рынкавы механізм. Менавіта ён вызначае " што? Колькі? і для каго?" . Такая эканоміка не ведае дэфіцыту. Такія эканамічныя сістэмы сфармаваліся ў сярэднія вякі ў Зпд. Еўропа. Свабодная канкурэнцыя для іх была арганічная, таксама як і стыхійнасць, эканамічныя крызісы і няўстойлівасць коштаў. Жыццёвы ўзровень працоўных зніжаны, развіваецца беспрацоўе, адбываецца расслаенне грамадства (дыферэнцыяцыя)) ; камандна-адміністрацыйная эканоміка (Названая так па спосабе кіравання і каардынацыі. Усе рашэнні, якія датычацца вытворчасці, размеркаванне выкарыстоўваюцца прадуктаў, прымаюцца цэнтралізавана і рэалізуюцца па камандам, спушчальных зверху-ўніз па іерархічнай лесвіцы кіравання. "Наверх" ідуць справаздачы аб выкананні. У гэтай сістэме пануе дзярж форма ўласнасці на ўсе сродкі вытворчасці, рэсурсы і прадукты. Ўласціва дзярж манаполія, якая ахоплівае ўвесь працэс дзярж вытворчасці, жорсткае цэнтралізаванае рэгуляванне эканомікі. Рынку адводзіцца фармальная ролю паколькі прадаўцы і пакупнікі вызначаны цэнтрам загадзя); змешаная (рыначная) эканоміка ( нешта сярэдняе паміж чыстым капіталізмам і адм-каманднай эканомікай. Характэрная тым, што з рынкавых рэгуляваннем існуе дзяржрэгуляванне. Адны ЭС знаходзяцца бліжэй да чыстага капіталізму, іншыя да каманднай эканоміцы. Адрозненне заключаецца ў ступені дзярж ўмяшання ў эканоміку. Напрыклад, для Фр. і Яп. характэрна развітая планаванне, актыўнае ўздзеянне дзяржавы на рынкавыя працэсы, іншыя змяшаным ЭС ўласцівая высокая ступень соц абароненасці насельніцтва ад негатыўных наступстваў рынку: забеспячэнне занятасці, абарона бедных, забеспячэнне правоў чалавека, so яны называюцца соц арыентаванымі ЭС. F. e. скандынаўскія краіны: Швецыя, Данія, Фінляндыя). 2. Спосабы каардынацыі гаспадарчай жыцця. (возможно 6) из 1.) Разглядаецца некалькі спосабаў каардынацыі эканамічнай дзейнасці: -традыцыі; -цэнтралізаванае кіраўніцтва, спалучанае з прымусам, або іерархія; -добраахвотнае супрацоўніцтва індывідаў, накіраванае сістэмай рынкаў і коштаў. Калі за аснову класіфікацыі прыняць механізм (спосаб) каардынацыі гаспадарчай дзейнасці, то можна вылучыць наступныя тыпы эканамічных сістэм. (пункт 6 ) |