|
|
миробиология. Эпикарджректі сірлі абыы. Жректі р трлі блігінде, сіресе жлгелері мен шы аймаында эпикардты днекер тінді негізінде майлы тін кездеседі. Майлы тін жо жерлерде крсетілген днекер тін кмегімен эпикард миокардпен ттасып кеткен. Миокард
|
Жүректің қабырғасының құрылысын жазып түсіндіріңіз.
Жүрек қабырғасы 3 қабаттан тұрады: сыртқы-эпикард, ортаңғы-миокард, ішкі-эндокард.
Эпикард-жүректің сірлі қабығы. Жүректің әр түрлі бөлігінде, әсіресе жүлгелері мен ұшы аймағында эпикардтың дәнекер тінді негізінде майлы тін кездеседі. Майлы тін жоқ жерлерде көрсетілген дәнекер тін көмегімен эпикард миокардпен тұтасып кеткен.
Миокард-жүректің бұлшық еттік қабығы. Ол көлденең жолақты жүректік бұлшықеттік талшықтардан тұрады. Жүрекшелер мен қарыншалардың бұлшықеттік қабаты бір-бірінен оң жақ және сол жақ талшықты сақиналар (onuli fibrosis dexter et sinister) бөлінеді. Сақиналар сәйкес жүрекше-қарыншалық тесіктер (ostium atrioventriculare dextrum-ostium atrioventriculare sinistrum) кайналасында орналасады. Талшықты сақиналардың ішкі айналымы оң жақ және сол жақ талшықты үшбұрыштарға өтеді (trigonum fibrosum dextrum et trigonum fibrosum sinistrum).
Миокардтың б.еттік талшықтар будасы өте күрделі. Жүрекшелер миокарды беткей қабатының б.еттік будалары көлденең бағытта жүріп, жалпы және терең қабатының будалары шеңберлі немесе ілмек тәрізді будалардан тұрып, екі жүрекшеге вертикалды жатады. Терең будалары ірі тамырлар тесіктерінің айналасында шеңберлі қалыңдап, жүрекшелер мен құлақшалар қуысына қырлы б.еттер (mm.pectinatii) түріне енеді.
Қарыншалардың б.еттік қабығында 3 б.еттік қабатты ажыратады: сыртқы-бойлық, ортаңғы-шеңберлі, ішкі-бойлық.
Сыртқы мен терең қабаттары бір қарыншадан екіншіге өтіп, екі қарыншаға ортақ; ортаңғы екеуімен / сыртқы және терең/ тығыз байланысты болғанымен әрбір қарыншаны жеке жеке қоршайды. Ішкі будалары б.еттік шарбақшалар ( trabeculae carneae) ( trabeculae carneae) және бүртікті беттер (mm.papillares) түзеді.
Эндокард жүректің қуысын және б.еттік шарбақшаларды, бүртікті беттерді, сіңірлі жіпшелерді көмкереді. Эндокардтың қатпарлары /дупликатурасы/ қақпақ жармаларын түзеді. Қарыншаларға қарағанда жүрекшелердің, әсіресе, сол жүрекшенің эндокарды қалың. Ол эндотелиймен жабылған б.ет-эластикалық қабаттан тұрады. Жүрек миокардында ерекше талшықтар жүйесі бар, олардың типтік кардиомиоциттерден айырмашылығы саркоплазмалары өте көп, миофибрилдері аз. Осы б.ет талшықтары жүректердің өткізгіштік жүйесін құрайды.
Жүректің ішкі қабығы немесе эндокард endocardium, дәнекертінді жэне бірыңғай салалы бүлшықеттік жасушалар орналасатын коллаген жэне эластикалық талшықтардан түрады. Жүрек қуысы жағынан эндотелимен қапталған. Эндокард жүректің барлык куысын, жа- насып жатқан бұлшықеттік кабатпен тығыз бітісіп, бұлшықеттік шарбақшалар, бүртікті жэне қырлы бүлшықеттерден түзілген кедір-бүдырлықтың рельефін көмкереді. Эндокард жүректен шығатын ішкі қабықка жэне оған ашылатын гамырларга, қуыс жэне окпе веналарына, қолқаға жэне өкпе сабауына ешқандай шекарасыз өтеді. Жүрекшелердіц эндокарды қальщ, карыншаларга қарағанда, әсіресе сол жүрекшенің. Жүрекшелер қабырғасының ете жіңішкерген жерлерінде, олардың бүлшықеттік қабатында аралықтардың пай- да болған жерінде, эндокард эпикардпен бігеліп кетеді. Талшықты сақиналар, жүрекше-қарын- ша тесіктері, қолқа мен өкпе сабауы тесік- тері аймағында эндокардтың табағы екі есе үлкейіп, митралді және үшжармалы қақ- пақтардың жармасын жэне окне сабауы мен қолқаның жартыайлы қақпақтарын түзеді. Жартыайлы кақпақтар мен эрбір жарманың екітабағыныцарасындағыталшықтыдәнекер тін талшықты сақиналармен байланысыгі, соныц нәтижесінде оларға қакпақтарды бекітеді
|
|
Жүректің қанмен қамтамассызетілуін жазып беріңіз.
Жүрек артериялары
Жүректің қанмен жабдықталуы екі артериямен: қолқаның алқашқы тармақтары оң тәждік a.coronaria dextra және сол тәждік артериялар a.coronaria sinistra
Оң тәждік артерия a.coronaria dextra қолқадан басталып , оң қарыншаның артериялық конусы мен оң құлақшаның арасында қолқа қабырғасының бойымен төмен жүріп , тәждік жүлгеге барады : өзінің бастапқы бөлігінде оң құлақшамен жабылып , жүректің оң жиегіне тармақ береді . Кейін қолқа , құлақша және артериялық конус қабырғаларына бірнеше қатар тармақтар беріп , кейін тәждік жүлге тереңіне жатады . Осы жерде оң жүрекше мен оң қарыншаның артқы қабырғасына тармақтар және де жүрекше-қарынша будасымен жүретін өте жіңішке тармақтар береді . Ол жүректің көкеттік бетінде артқы қарыншааралық жүлгеге артқы қарыншааралық тармақ береді . ramus interventricularis posterior
Сол тәждік артерия a.coronaria sinistra бұл қолқаның сол қойнауынан басталып , тәждік жүлгенің сол бөлігіне бағытталып , өкпе сабауының артында 2 тармаққа бөлінеді : алдыңғы қарыншааралық r.interventricularis anterior және r.circumflexus қайырылма тармақ береді
а) Алдыңғы қарыншааралық тармақ r.interventricularis anterior ол негізгі сабаудың жалғасы және ол алдыңға қарыншааралық жүлгеде жатады . Бұдан артериялық конус , оң қарыншаның жақын жатқан қабырғасына және қарыншааралық қалқаның алдыңғы бөліміне беретін ірі тармақтар шығады . Алдыңғы қарыншааралық тармақ өзінің бастамасында диагоналды тармақ береді .
б) Қайырылма тармақ r.circumflexus сол құлақшадан шығып , жүректің сол жиегіне тәждік жүлгемен және көкеттік бетіне тәждік жүлгемен жүріп . сол қарыншаның алдыңғы және артқы қабырғасына ірі тармақтар береді
Жүрек веналары
Жүрек веналарының көп бөлігі қанды ерекше резервуар –тәждік қойнауға әкеледі . Тәждәк қойнау төменгі қуыс вена тесігі мен оң жүрекше-қарынша тесігі арасында оң жүрекше қуысының артқы бөліміне ашылады.
Тәждік қойнау sinus coronarius үлкен венаның жүректің көкеттік бетіне өткен жалғасы болып табылады
Жүректің үлкен венасы v.cordis magna
Сол жүрекшенің қиғаш венасы v.obligua atrii sinistrii
Сол қарыншаның артқы венасы v. posterior ventriculi sinistri
Жүректің ортаңғы венасы v.cordis media
Жүректің кіші венасы v.cordis parva
Жүректің алдыңғы веналары vv.cordis anteriores
Жүректің ең кіші веналары v.cordis minimae
|
|
Жүректің оң жақ жүрекшесінің құрылысын жазыңыз.
Оң жақ жүрекше (atrium dextnim) жүрек негізінен, қолқа мен өкпелік сабаудың оң және артынан қоршап жатады, оған жоғарғы және төменгі веналар, жүректің вена қойнауы мен жүректің меншікті ұсақ веналары келіп құяды. Оның жоғарғы бөлігін оң құлақша (auricula atrialis) құрайды. Құлақшалардың ішкі бетінде орналасқан қырлы бұлшықеттер (mm. pectinati) көрінеді. Сол жақ жүрекшеден жүрекшеаралық қалқамен (septum interatriale) бөлініп тұрады, онда сопақша шұңқыр (fossa ovalis) анық көрінеді.Артқы кеңейген қабырғалары — қуысты вена қойнауы (sinus venarum cavarum) болып табылады. Ол жоғарғы және төменгі веналар — ірі веналық тамырлар құятын орын. Төменгі бөлігі оң жақ қарыншамен оң жүрекше — қарынша тесігі (ostium atrioventriculare dextrum) арқылы байланысады. Ал жүрекше-қарынша тесігі алдыңғы, артқы және медиалді жармақтары бар, 3 жармақты немесе жүрекше — қарынша қақпағымен (valva atrioventricularis dextra) жабылады Қақпақша мен төменгі вена құятын орын арасында тәждік қойнау тесігі, ал жанында ең ұсақ жүрек веналарының нүктелі арналары орналасқан
|
|
Жүректің өткізгіштік жүйесінің құрылысын түсіндіріңіз.
Жүректің өткізгіш жүйесі 2-түйінен тұрады.Біреуі оң жүрекше қабырғасында,жоғарғы қуыс венасы мен оң құлақша аралығында синоатриялдық кис-флэк түйіні.Екіншісі оң және сол қарынша аралығында Ашофф-тавар түйіні осы екі түйіндерді бір- бірімен жалғастыратын БАХМАНН-талшықтары бар.гис шоғыры қарынша аралық перденің жоғарғы жағында орналасады.Одан оң және сол аяқшалары шығады.Еттерге бұтақ тәрізді жайылады да Пуркенье-талшықтарына айналады.
Жүректің өткізгіш жүйесін атиптік кардиомиоциттер қалыптастырады.Мұндай миоциттертердің 3 типтерін айырады а)ритмі жүргізүшілер б) өтпелі жасушалар в)өтпелі жасушалардан жұмысшы кардиомиоциттерге қозуды өткізетін жасушалар
Импульс СЖТ да өнделеді ,оның орталық бөлігінде І ші типті миоциттер ритм жүргізүшілер немесе пейсмекер жасушалар орналасады .ал түйіннің перифериясында Ітипті миоциттер өтпелі жасушалар. пейсмекер жасушалары көпбұрышты пішінді ірі емес,миофибрилдері және митохондриялары аз ,саркоплазматикалық ретикулумы нашар ,Т-түтікшелері жоқ.СЖТ да орналасқан пейсмекер жасушалары ритм минутына 60-90 импульс өндіреді
Жүрекше - қарынша түйін!
Атриовентрикулярлық көбінесе өтпелі жасушалардан тұрады ,ал пейсмекер жасушалары мұнда аз болады.Өтпелі жасушалар жіңішке созылған жасушалар ,миофибрилдері Р жавсушаларға қарағанда жақсылау дамыған және көбінесе ұзына бойлы бағытта өткен .Т түтікшелері қысқа.Жасушалар бір бірімен жәй және күрделі контакттармен түйісіп ұзын талшықтар құрайды .Өтпелі жасушалар қозуды Р жасушалардан Гис будасының жасушаларына және жұмысшы миоциттерге өткізеді.
Гис будасы және оның аяқшаларының жасушалары миоциттердің ІІІ ші типінен турады,олар қозуды Пуркинье талшықтарына жеткізеді ,яғни өтпелі жасушалардан жұмысшы кардиомиоциттерге .Бұл біршама ірі жасушалар ішінде т түтікшелері жоқ,жұқа келген миофибрилдері жасушаның перифериясында ретсіз орналасқан.Жасушалар будалар құрайды және олардың арасында БТД улпаның жұқа қабаты орналасқан.
|
|
Жүректің топографиясы мен склетотопиясын жазып беріңіз.
Жүрек жүрекқаппен бірге ассиметриялы кеуде қуысында, алдыңғы көкірекаралықта орналасады; оның үштен екі болігі орталық сызықтан сол, ал үштен бір болігі (тек оң жүрекше мен екі куыс вена) оң жатады. Жүрекгің ұзындық болігі қигаш, жоғарыдан томен, оңнан солга, арттан алга орналаса ды. Жүректің оң веналық болімі алдынан, сол артериялық бөлімі артта бүрылып орна ласады . Жүрек алдынан жэне бүйірінен окпеқапта орналасатын окпемен, оның аз болігі ал дынан тос пен қабырга шеміршектеріне жанасады. Жүректің жогаргы шекарасы оң жэне сол үшінші кабырға шеміршектерінің жоғаргы жиектерін байланыстыратын сызық бойы мен отеді. Оң шекарасы үшінші оң қабырға шеміршегінің жогаргы жиегінен (тостен 1-2 см оң) вертикалді томен бесінші оң қабырга шеміршегіне дейін. Томенгі шекарасы бесінші оң қабырга шеміршегінен жүрек ұшына дейін өткізілген сызық бойымен; жүрек үшы сол бесінші қабыргааралықта ортаңғы бұганалық сызықтан 1-1,5 см ішке қарай анықталады. Сол шекарасы үшінші сол қабырганың жогаргы жиегінен жүрек үшына дейін. Оң жэне сол жүрекше-қарынша тесіктері алдыңғы кеуде торына киғаш сызық бойы мен, яғни үшінші сол қабырга шеміршегінің тоетік шегінен алтыншы оң қабырга шеміршегіне проекцияланады. Сол тесік осы сызықта III сол қабырга шеміршегі деңгейінде, о ң -V оң қабырға шеміршегінің тоске бекіген жерінде орналасады. Қолқа тесігі тостің сол жиегінің артында үшінші кабыргааралык деңгейінде, окпе сабауының тесігі - үшінші сол қабырға шеміршегінің тоске бекіген жерінде жатады. Ж үрек аускультациясы кезінде жүрек қақпақтары дыбысы белгілі бір жерде тыңдалады; митралді - жүрек үшында, трикуспидалді - тостен оң V қабырга шеміршегіне қарсы, қолқа қақпагы дыбысы - екінші қабыргааралықта төс жиегінен оң, өкпе сабауының қақпагы дыбысы - екінші қабырғааралықта төстен сол. Ересек адамдарда дене бітімдерініц типтеріне байланысты жүрек пішіні эр гүрлі. Дене бітімінің долихоморфты типінде жүрск білігі вертикалді, жүрек ілініп тұрған тамшыга ұқсайды («тамшылық жүрек»); дене бітімінің брахихоморфты типінде көкет биік орналасады, ал жүрек білігі мен дененің орталық жазықтығы арасындағы бұрыш тікке жақын, сондықтан жүрек ғоризонталді (колденең жүрек) орнала сады. Эйелдерде жүректің горизонталді орналасуы ерлерге қарағанда жиі кездеседі. Дене бітімінің мезоморфгы тигіінде жүрек қиғаш жатады (аталмыш бүрыш 43-48 градус). Tipi адамныц жүрегін аргтан алға багытталған рентген сәулелері арқылы тексергенде айқын окпе алаңдары ара сында орналасқан үдемелі (интенсивті) көлеңке түрінде көрсетіледі (40-сурет). Бүл колеңкенің пішіні бұрыс үшбүрыш тэрізді (негізімен кокетке қараган). Жүрек жэне оның ірі тамырлары колецкесіне жүректің алдынан жэне артынан орналасатын (тос, артқы кокірекаралык агзалары жэне омыртқа жотасының кеуде болімі) агзалардың көлеңкелері қондырылады. Жүрек көлеңкесі контурының бірнеше қатар шығыңқылары бар, олар доғалар деп аталады. Жүректіц оң контурында жоғаргы қуыс венаның жоғарғы бөліміне сэйкес келетін тегістелген жоғарғы доғасы айқын көрінеді. Жогарғы доғаның үстінде тағы бір кішкене доға (шығыңқы) бар, оған қалыптасқан оң иық-бас венаның сыртқы контуры сэйкес. Жүректің сол конту ры 4 доға түзеді: а) төменгі - сол қарыншаның жиегімен жүретін ең үлкен, б) сол жүрекшенің шыгыцқы қүлақшасының доғасы, в) өкпе сабауы догасы, г) жогаргы дога - қолқа догасы мен оныц томендеген бөлімінің бас- тамасына сэйкес. Сол карынша жэне сол қүлақшамен түзілген дога аймагында жүрек контурында қысыңқы бар, оны жүрек талия- сы деп атайды. Ересек адамның жүрегіне рентгенограм ма жасаганда корінетін 3 түрлі қалыпты жагдай: 1) коп адамдарга тэн қигаш, 2) гори- зонталді жэне 3) вертикалді («тамшылық жүрек») жатады. Кіші, окпелі қанайналым шеңбері тамыр- ларына: 1. Өкпе сабауы, truncus pulmonalis. 2. Екі жұп, оң жэне сол окпе веналары, venae pulmonales, жатады.
|
|
Иық артерияларының: тармақтары, қанмен жабдықтайтын аймақтары.
ИЫҚ АРТЕРИЯСЫ A.BRACHIALIS- қолтық артериясының тікелей жалғасы.Иық артериясы келесі тармақтар береді:
1)a.profunda brachii-Иықтың терең артериясы.
a)ramus deltoideus-Дэльтатәрізді тармақ. Дэльтатәрізді бұлшықетті қанмен қамт. етеді.
b)aa.nutriaciae humeri-қоректендіруші артериялар.Тоқпан жіліктің қоректендіретін тесіктеріне бағытталады.
c)a.collateralis media-Ортаңғы жанама артериясы.Шынтақтың буын торын түзуге қатысады.
d)rr.musculares-Бұлшықеттік тармақтар.Үшбасты және құстұмсық-иық бұлшықеттерін қанмен қамт. етеді.
2)a.collateralis ulnaris superior-Шынтақтың жоғарғы жанама артериясы.Шынтақтық тор түзуге қатысады.(rete articulare cubiti)
3)a.collateralis ulnaris inferior-Шынтақтың төменгі жанама артериясы.Шынтақтық тор түзуге қатысады.(rete articulare cubiti)
Иық артериясы (плечевая артерия)
Иық артериясы –қолтық арт-ң тікелей жалғасы болып табылады.Ол
m.terеs mаjor –дың төменгі жиегінен басталып,sulcus bicipitalis –те
шынтақ бөгелісіне дейін созылып , сол жерде кәрі жілік мойыны
деңгейінде соңғы тармақтарына- кәрі жілік ж/е шынтақ арт-на
бөлінеді.Sulcus bicipitalis maedialis –ке өтетін жолында оған екі иық
венасы мен нервтер қосарланады.Сүйек пен бұлшықеттерге баратын
кішкене тармақтардан басқа иық арт-сы мынадай тармақтарға
береді:
1)A.profunda brachii -терең иықтық арт-сы ,a.brachialis-тен , оның басталған
жерінен кейін ілешала шыгады, ірі тармақ- n.radialis-пен бірге cаnalis
humeromuscularis –ке өтеді, жолында тоқпан жілікті қоректендіретін артерия
шыгарып m.triceps қабатынa өтетін жане а.interosea reccurens-пен анастомоз
құрайтын , a collateralis media –ға жане a.collateralis radialis-ке ыдырайды; соңғы
арт-я иық бұлшықет өзегінің төменгі тесігі арқылы сыртқа шығып, epicondylus
lateralis-тен алға қарай жүріп , a.reccurens radialis –пен қосылып ,анастомоз
құрайды.Терең иық арт-сы кобінесе иық немесе қолтық арт-ның басқа
тармақтарымен бірге шығады немесе болмайды.
|
|
Иық өрімі: түзілуі, топографиясы. Ұзын тармақтары және олардың жүйкелендіретін анатомиялық құрылымдары.
Иық өрімінің ұзын тармақтарын бұғанаасты бөліктің тармақтары десе де болады.
Иық өрімінің бұғана асты бөлігінің жүйкелері:
1. Бұлшықет-терiлiк жүйкесі (nervus musculocutaneus; C5-C8) иықтың алдыңғы шандырлы қынабында орналасқан бұлшықеттерді жүйкелендіреді (бүккіштерді). Бұл жүйкенің жалғасы білектің алдыңғы жоғарғы латералды бетін жүйкелендіретін білектің латералды терiлiк жүйкесі (nervus cutaneus аntеbrachii lateralis) болып табылады.
2. Орталық жүйке (nervus medianus; C6-Тh1) иық өрімінің бұғана асты бөлігінің медиалды және латералды будалардың қосылуынан құрылады. Иықта тармақтар бермейді. Білекте ол білектің алдыңғы қынабында орналасқан бұлшықеттерге (бүккіштерге) тармақтар береді. Қол ұшында орталық жүйке 3 жалпы алақан саусақ жүйкелеріне (nеrvi digitales palmares communes) бөлінеді, олар өз алдына III және IV саусақтың сыртқы бетінің терісін жүйкелендіретін, алақанның І, ІІ меншікті саусақ жүйкелеріне (nеrvi digitales palmares propri) тармақталады. Бірінші жалпы саусақ жүйкесінен үлкен саусақ төмпегінің бұлшықетін жүйкелендіретін тармақтар шығады. Бұл жүйкенің тармақтары бірінші және екінші құрт тәрізді бұлшықеттерге барады.
3. Шынтақ жүйкесі (nеrvus ulnaris; C7-Th1) иықта тармақтар бермейді. Білекте одан шынтақ буынына, білезіктің шынтақ бүккішіне және саусақтардың терең бүккіштерінің медиалды бөлігіне баратын тармақтары шығады. Саусақта жүйкенің беткей тармағы V және IV саусақтардың медиалды бетінің терісін және алақанның сәйкес бөлігін жүйкелендіреді. Терең тармағы шынашақ төмпегінің бұлшықеттерін; сүйек аралық бұлшықеттерді; III және IV құрт тәрізді бұлшықеттерді; үлкен саусақты әкелетін бұлшықетті және үлкен саусақтың қысқа бүккішінің терең басын жүйкелендіреді. Жүйкенің сыртқы тармағы — V, IV саусақтардың сыртқы бетінің терісін, ІІІ саусақтың медиалды бетін жүйкелендіреді.
4. Иықтың медиалды терiлiк жүйкесі (nervus cutaneus brachii medialis; C8-Th1) иықтың аттас бетінің терісін жүйкелендіреді.
5. Білектің медиалды терiлiк жүйкесі (nervus cutaneus antebrachii medialis; C7-Th1) білектің медиалды бетінің терісін жүйкелендіреді.
6. Кәрі жілік жүйкесі (nervus radialis; C7-С8) иықта иық-бұлшықет өзегінен өтіп, иықтың артқы шандырлы құндағында орналасқан бұлшықеттерді (жазғыштарды) жүйкелендіретін: иықтың артқы терiлiк жүйкесін (nervus cutaneus brachii posterior), иықтың төменгі латералды жүйкесін (nervus cutaneus brachii lateralis inferior) және білектің артқы терiлiк жүйкесі (nervus cutaneus аntеbrachii posterior) тармақтарын береді.
7. Қолтық асты жүйкесі (nеrvus axillaris;С5-C8) төртжақты тесік арқылы өтіп, дельта тәрізді, кіші дөңгелек бұлшықетті және иық буынының қапшығын жүйкелендіреді. Соңғы терiлiк тармағы иықтың жоғарғы латералды терiлiк жүйкесі (nеrvus cutaneus brachii lateralis superior) болып табылады.
|
|
Иық өрімінің қысқа тармақтары және жүйкелендіретін аймақтарын жазыңыз.
Иық өрімі (plexus brachialis) бесінші,алтыншы,жетінші және сегізінші мойын жұлын нервтерінің алдыңғы тармақтарының (rr.anteriores nn. cervicalium) (С5-C8) бірігуінен түзіледі.Топографиялық иық өрімінің екі бөлігін ажыратады:бұғанаүсті(pars supraclavicularis)және бұғанаасты(pars infraclavicularis)
Иық өрімінің қысқа тармақтары
Жауырынның артқы нерві(n.dorsalis scapulae)
Кеуделік ұзын нерв(n.thoracicus longus)
Бұғанаасты нерв(n.subclavius)
Кеуделік алдыңғы нервтер(nn.thoracici anteriores)
Жауырынүсті нерв(n.suprascapularis)
Жауырынасты нерв(nn.subscapularis)
Кеудеарқалық нерв(n.thoracodorsalis)
Иық торының ұзын тармақтары қолды , ал қысқасы иық белдеуінің бұлшық еттерін жүйкемен қамтамасыз етеді. Иық торының қысқа тармақтарының ішіндегі ең ірісі қолтық асты жүйкесі. Ол делтаға ұқсас және кеуденің үлкен , кіші, дөңгелек бұлшық еттерін , терісін, иық буынының қабын жүйкемен қамтамасыз етеді. Ал қалған қысқа тармақтар кеуденің үлкен ,кіші, алдыңғы тісті, бұғана асты, қыр асты, жауырынасты, арқаның ромбы тәріздес , арқаның үлкен домалақ, жауырынды көтеруші бұлшық еттерін жүйкелендіреді.
-жауырынның арткы нерві, п. dorsalis scapulae, (С5), m. levator scapulae-пщ алдыңғы бетімен жэне m. scalenus posterior арасымен мойынның көлденең артериясының төмендеген тармағымен, г. descendens a. transversae colli, бірге жүріп, жауырынның медиалді жиегіне бағытталады жэне mm. rhomboidei major et minor, m. levator scapulae-нің төменгі бөлімдеріне тармактар береді.
-Кеуделік үзын нерві, п. thoracicus longus (С5-С7) (С8) m. serratus anterior латералді жиегімен төмен қолтық сызығына багытталады жэне өзінің тармақтарымен m. serratus anterior (160-162-суреттер) тісшелерінің қалыңдығына кіреді.
-Кеуделік алдыңғы нервтер, nn. thoraciсі auteriores (C5-C8Th), жиі екі сабау: біреуі медиалді, n.thoracicus anterior medialis, екіншісі латералді жататын, п. thoracicus anterior lateralis, нервтер бұғананың артында жэне бұғанаасты артерия мен венаның алдында жатады, жэне тт. pectorales, major et minor қалындығына кіріп, тармақтарының біреуі m. deltoideus-т бұғана бөлігіне жетеді.
-Бүғанаасты нерв, п. subclavius (С4), (С5), (С6), жіңішке сабауша, бүғанаасты артерияның алдында алдыңғы сатылы бұлшықеттің төменгі бөлігінен латералді орналасып, m. subclavius-ке барады; ол жиі көкет нервке, п. phrenicus, дэнекер тармақ береді.
-Жауырынүсті нерв, п. suprascapularis (С5-С6), m. omohyoideus төменгі карыншасына төмен бағытталады жэне жауырынүсті артериямен, a. suprascapularis, бірге жауырынның көлденең жалгамасының астымен, жауырынның тілігі арқылы қылқанүсті шұңқырға барады, m.supraspinatus-ке сабаушалар береді кейде articulatio acromioclavicularis-ке тармактар береді). Кейін нерв жауырынның мойнын орап, қылқанасты шұңқырға кіріп, m. infraspinatus-ке, жэне иық буынының буындық қабының артқы бетіне (кейде m.teres minor) сабаушалар береді.
-Жауырынасты нервтер, nn. subscapulares (C5-C7), екеу, m. subscapularis-т'щ алдыңғы бетінде орналасып, аталмыш бұлшыкетке жэне m. teres major-ra жіңішке сабаушалар береді.
- Кеудеарқалық нерв, п. thracodorsalis (С6), С7, С8, жауырынның латералді жиегімен m.
|
|
Иық өрімінің ортаңғы жүйкесінің түзілуі мен жүйкелендіретін аймақтарнын жазыңыз.
Орталық нерв тармақтары
1. Дәнекер тармақтар , rami communi cantes :
a ) иық аймағында бұлшықет - терілік нервпен ( кейде екі - үш ) , тұрақсыз , иықтың жоғарғы ұшында орналасады .
б ) білек аймағында n.ulnaris - пен , m.flexor digitorum profundus ;
в ) қолұшы аймағында ramus palmaris superficialis n . ulnaris және ramus superficialis n.radialis .
2. Буындық тармақтар , rami articulares , шынтақ буынының , жартылай білезік буындарының және бірінші - үшінші ( төртінші ) саусақтардың алақан беті буындарының буындық қаптарына.
3. Бұлшықеттік тармақтар , rami musculares , орталық нерв иық аймағында тармақтар бермейді ( жоғарыда көрсетілген дәнекер тармақтан басқа ) . Білекте орталық нервтің негізгі сабауынан тоқпан жіліктің медиалді айдаршықүстi деңгейінде бұлшықеттік тармақтар шығып , m.pronator teres , m . flexor carpi radialis , m . palmaris longus , m.flexor digitorum superficialis бағытталады.
4. Білектің алдыңғы сүйекаралық нерві , n . interosseus antebrachii anterior , орталық нервтің негізгі сабауынан m . pronator teres тұсында басталып , алдыңғы сүйекаралық артериямен а . interosseus anterior , бірге дисталді жүріп , m . flexor pollicis longus және m. flexor digitorum profundus арасында жатып , m . pronator quadratus - ке жетеді .
Ол m. flexor pollicis longus , m.flexor digitorum profundus ( II және III саусақтардың кәріжіліктік бөлігін ) және m . pronator quadratus нервтендіреді.
5. Орталық нервтің алақандық терілік тармағы , орталық нервтің негізгі сабауынан білектің төменгі үшынде m . flexor carpi radialis және m . palmaris longus ciңiрлерi арасында тармақталатын жіңішке тармақ ( кейде екеу ) . Ол білектің шандырын тесіп өтіп , кәріжілік - білезік буыны , үлкен саусақ және алақан терілерінде тармақталады .
6. I , II , III саусақтардың алақандық жалпы нервтерi , nn . digitales palmares communes I , II , III , орталық нервтің негізгі сабауының тармақталу жолынан түзіледі. Олар retinaculum flexorum - нің дисталді жиегі тұсында тармақталып, алақан апоневрозы мен беткей алақан доғасының астында бірінші , екінші және үшінші сүйекаралық кеңістіктерде орналасып , келесі тармақтарды береді :
1 ) терілік тармақтар , rr . cutanei 2 ) бұлшықеттік тармақтар rr . musculares 3 ) cayсақтардың алақандық меншікті нервтері , nn . digitales palmares proprii
1 ) Терілік тармақтар r . cutanei , алақан терісі қалыңдығына , оның ортаңғы бөлімінде алақан апоневрозы арқылы кіретін жіңішке сабаушалар .
2 ) Бұлшықеттік тармақтар , r . musculares , әрбір саусақтардың алақандық жалпы нервтерінен тармақталып , алақан аймағында келесі бұлшықеттерді нервтендіреді .
a ) n . digitales palmares communes _I- m . abductor pollicis brevis , m.flexor pollicis brevis ( caput superficiale ) , m . opponens pollicis және m . lumbricalis I;
б ) n . digitales palmares communes_II- m . lumbricalis II ;
в ) n . digitales palmares communes_III- m . lumbricalis III ( тұрақсыз )
3 ) Саусақтардың алақандық меншікті нервтері , nn . digitales palmares proprii, жетеу мөлшерінде бірінші , екінші және үшінші саусақтардың алақандық бетінің кәріжіліктік және шынтақтық жиектерінің терісін және төртінші саусақтың сол бетінің кәріжіліктік жиегі терісін нервтендіреді . Олардың барлығы саусақтардың алақандық жалпы нервтерінің соңғы тармақтары , яғни бірінші нерв үш нерв береді : бас бармаққа екеу және екіншіге – біреу , екінші нерв екеу : сұқ және ортаңғы саусақтарға және үшінші нерв ортаңғы және төртінші саусақтарға .
Бас бармақтың алақандық меншiктi нервтері , nn . digitales palmares pollicis , бас бармақтың алақандық бетінің кәріжіліктік және шынтақтық жиектері терісін нервтендіріп , кәріжілік нервтің беткей тармағына r . superficialis n . radialis , дәнекер тармаққа береді .
II , III және IV саусақтардың терілерін нервтендіретін саусақтардың меншікті аталмыш саусақтардың тырнақтық және ортаңғы бунақтарының сыртқы беті терілеріне тармақтар береді .
|
|
Иық өрімінің түзілуін жазыңыз .
Иық өрімі, plexus brachialis (149, 159-166-суреттер), бесінші, алтыншы, жетін- ші жэне сегізінші мойын жүлын нервтерінің алдыңғы тармактарының, rr. anteriores nn. cervicalium V-VIII (C5-Cg), бірігуінен түзіледі. Сонымен бірге өрімнің түзілуіне төртінші мойын жүлын нервтің алдыңғы тармағының кішкене тармағы (С4) жэне бірінші кеуде нервтің алдыңгы тармағының, r. anterior п. thoracici ргіті (Тһ^, көп бөлігі қатысады. Сонымен катар өрімге колтық шүнкырында екінші кеуде нервтің, r.anterior п. thoracici secundi (Тһ2) жэне кейде үшінші кеуде нервтін (ТҺ,) алдыңғы тармағының кішкене болігі катысады. Иық орімін түзетін жүлын нервтерінің алдыңғы тармактары төртінші мойын жэне бірінші (екінші) кеуде омырткалары деңгейінен омырткааралык кеңістікте, spa- tium interscalenum, бұғанаасты артерияның артында жэне үстінде жатады. Сабаулар сатыаралык кеңістіктен шықкасын бұғана- үсті кеңістігіне кіріп, өзара жакындасады. Бүғанадан краниалді осы жерде арык адамдарда орім сабауларын тері аркылы сипап анықтауға болады. Иық өрімін түзетін тармақтар сүр дэнекер тармактар, rr. communicantes grisei, көмегімен симпатикалык сабаумен, trun cus symphaticus, жэне оның түйіндерімен ортаңғы мойын түйінімен, ganglion cervicale medium, төменгі мойын түйінімен, ganglion кабырғасына тармактар. cervicale inferius, бірінші кеуде түйінімен, ganglion troracicus ргітит, немесе төменгі мойын түйінімен, ganglion cervicale infe rius, бірінші кеуде түйінімен, ganglion tho- racicum primum, немеее төменгі мойын жэне бірінші кеуде түйіндері біріккен-мойын- кеуде түйінімен, ganglion cervicothoracicum, немесе жүлдызды түйінмен, ganglion stella- tum (BNA), байланысады. Топографиялык иық өрімінің екі бөлігін ажыратады: бүғанаүсті жэне бүғанаасты. Бүғанаүсті бөлігі, pars supraclavicularis, бүғанаүсті шұңкырда, fossa supraclavicu laris, m.sternocleidomastoideus-т'щ төменгі бөлігінен латералді жэне артка орналасады. Оны алдынан т. omohyoideus төменгі қарыншасы (өрім будаларының арасында жиі мойынның көлденең артериясы, a.transversa colli өтеді) қиып өтеді. Бұғанаасты бөлігі, pars infraclavicula- ris, қолтык шүңқырында, fossa axillaris, орналасады, оның алдында тт. pectorales minor et major бар. Иык өрімінің сабаулары бүғанаүсті кеңістігінде үш будаға бірігеді: латералді (немесе жоғарғы) буда, fasciculus lateralis, қолтык артериясынан, a. axillaris, жоғары (немесе сыртка) жатады, медиалді (немесе томенгі) буда, fasciculus medialis, артерия- ның астында немесе медиалді жатады, жэне арткы буда, fasciculus posterior, артерияның артында орналасады.
| |
|
|
Скачать 34.11 Kb.