Реферат. буйрек аурулары. Гломерулонефрит
 Скачать 181.51 Kb.
|
|
ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТ Гломерулонефрит- шумақтардың басым зақымдануымен жүретін бүйректіңдиффузды қос жақты иммундыққабыну ауруы. Гломерулонефриттің біріншілік- бүйректің өзіндік ауруы болып табылатын және екіншілік түрін айырады - басқа бір дерттің синдромдарының бірі болады. Ауру көбіне жасы 2-ден асқан балаларда және 40-қа жетпеген ересек адамдарда пайда болады. Еркектердің бұл ауруға шалдығуы 1,5-2 есе жиі. Ауруға шалдыққандаржұмысқа жарамдылығын жойып, мүгедектікке ұшырайды. Бүйректің созылмалы шамасыздығына және содан болатын өлімнің ең жиі себебі. Жедел гломерулонефрит – стрептококтық инфекцияға тәуелді дамитын, шумақтардың басым зақымдануымен жүретін бүйректің инфекциялық-аллергиялық ауруы. Этиологиясы. Жедел гломерулонефрит дамуының басты себебі: А топты 12 типті b-гемолиздеуші стрептококк. Мұрын-көмей инфекциясынан (фарингиттен, тонизиллиттен ж/е т.б.), стрептодермиядан 10-12 күн өткеннен кейін дамиды. Айтылған мерзімде антиденелер түзіліп үлгереді. Клиникалық көрінісі. Жедел гломерулонефрит әдетте, стрептококтық инфекциядан 7-20 күннен кейін пайда болады. Дерттің негізгі белгілері - ісіну, ентікпе, бас ауру, олигоанурия, гематурия, протеинурия, белдің екі жағы бірдей қысып ауырсынуы, артериялыққысымның биіктеуі. Науқастыңөзі ерте байқайтын белгісі-ісіну. Ісінуден бұрын шөл, әлсіздік, олигурия пайда болады. Артериялыққысым 160/100 мм сын. б.б. шамасында болады. Жедел гломерулонефриттің алғашқы 2-3 күнінде олигурия, тіпті анурия болуы мүмкін, дизуриялық бұзылыстар /үрпінің ашуы, дәретке жиі отыру/, зәрдің түсі өзгереді, қызғылт, жас еттің шайындысына ұқсайды. Емі. Науқастарды міндетті түрде ауруханаға жатқызады. Ісіну мен гипертензия әбден жойылғанға дейін науқасты төсек тәртібінде ұстайды /2-4 апта/. Жылы төсекте жатқанныңөзі бүйректіңқанайналымын жақсартады, сондықтан диурез көбейіп, ісіну мен гипертония тез қайтады. Диетотерапия . Тамақтануға қойылатын талаптар- су мен ас тұзын шектеу, алғашқы 2-3 күндерде тұзсыз 7а емдәм ұсынылады. Ісіну қайтып, артериялыққысым қалпына келген соң, ас тұзын біртіндеп көбейтіп, 4-6 г тәуліктік мөлшерге жеткізеді. Содан кейін 6-12 ай бойы ас тұзын шамалы шектетеді /8-10 г тәулігіне/. Дәрмектік ем. Егер созылмалы инфекцияның көздері болса, онда антибактериялық емді қолданады: пенициллин 500 000 - 4 сағат сайын, 10-14 күн, немесе эритромицин. Глюкокортикоидтар: егер 2-3 аптадан кейін ісіну мен гипертензия қайтпаса преднизолон 1мг/кг. Аниткоагулянттық ем: гепарин 5-10 мың . әр 4-6 сағат сайын, бұл ем аяқталғаннан кейін антиагреганттарға көшеді: курантил, ацетилсалицил қышқылы, трентал 2-3 ай бойы. Ісіну синдромында: диуретиктер - гипотиазид немесе фуросемид. Артериялыққысым 160- 170 мм сын. бағ. дейін биіктеуінде арнайы ем жүргізілмейді, тұзсыз диета және сұйықтықты шектеу 10-14 күннен кейін артериялыққысымды қалпына келтіреді. Егерде гипертензия бұл шараларға берілмесе, онда гипотензиялық дәрмектер беріледі (нифедипин 0,02г күніне 3 рет). Алдын алу. Жедел гломерулонефритпен ауырған науқастар ылғал суықтан, аса қыздырынудан,ауыр дене қызметінен, ұзак уақыт аяқта тұрудан, бүйрекке әсер ететін дәрмектерді қолданудан сақтануы тиіс және оларға вакцинация жасалмайды. Жедел гломерулонефритпен ауырғаннан әйелдерге екі жыл өтпей бала көтеруге болмайды. Науқастар екі жылға диспансерлік тіркеуге алынады. Емнен кейін зәрін бір айда 10 күн сайын, бір жылда айына бір рет тексереді. Созылмалы гломерулонефрит- шумақтардың, түтікшелердің, интерстицийлік ұлпаның иммундық қабынумен сипатталатын, біртіндеп нефросклероз бен бүйрек шамасыздығына әкеліп соқтыратын бүйректің диффузды созылмалы ауруы. Этиологиясы. Созылмалы гломерулонефриттің 10-20 % жедел гломерулонефриттен кейін пайда болады, қалған жағдайларда байқаусыз басталып, біртіндеп өрістейді. Оның дамуына екі фактор әсер етеді: біріншіден – ағзада ұзақ сақталған гепатиттің, герпестің вирустары; екіншіден – дәрмектік, химиялық заттар, вакциналар, алкоголь, органикалық еріткіштер т.б. Клиникалық көрінісі. Созылмалы гломерулонефриттің латентті, нефротикалық, гипертониялық, аралас, гематуриялық түрлерін айырады. Латентті гломерулонефрит. Нефриттің бұл түрінің екі сатысын айырады. Жаңа басталған кезінде зәр анализінде протеинурия бірде болады, бірде болмайды. Жүре-бара протеинурия тұрақтыға айналып, ұлғаяды. Диагноз көбіне зәрді кездейсоқ тексергенде анықталады. Клиникалық белгілердің айқын көріну сатысында ісіну, гипертония синдромдары пайда болады. Гломерулонефриттің бұл түрі орта шамамен 10-20 жылға созылады. Гипертониялық гломерулонефрит. Науқастардың көбі артериялық гипертензиясын ұзақ уақыт сезбей жүре береді. Алғашқы кездерде артериялық гипертензия тұрақсыз, кейін тұрақтыға айналады. Артериялық қысым биіктеген кезде бас қатты ауырады, айналады, көздің көруі нашарлайды, көз алдын тұман басады, ентікпе мазалайды. Көз түбінен гипертонияға тән ретинопатияның белгілері табылады және сол қарыншаның гипертрофиясы. Зәрдегі өзгерістер минимальді, протеинурия 1 г/ тәул. аспайды, микрогематурия. Нефриттің бұл түрі баяу жүреді, кейде 30 жылға дейін созылады, бірақ бүйректің жеткіліксіздігімен аяқталады. Нефротикалық гломерулонефрит. Көрінісінде басты орын алатын - нефротикалық синдром: протеинурия, тұрақты ісіну, диурездің азаюы, гипоальбуминемия, гиперхолестеринемия. Нефротикалық синдром оншалықты тез өрістемейді, бірақ науқастар көпшілігі уремияға жетпестен, өкпенің ісінуінен өлімге ұшырайды. Аралас гломерулонефрит. Нефротикалық және гиертониялық синдромдардыңқосарлануымен сипатталады. Бұл нефриттің классикалық түрі. Оның көрінісіне мол мөлшерлі протеинурия, олигурия, анасарка деңгейіне дейін баратын ісіну, биік гипертензия тән. Аралас гломерулонефрит науқастардың 10 %-да байқалады, тез өрістейді, ұзақтығы 3-5 жылдан артпайды. Гематуриялық гломерулонефрит. Үнемі гематурияның сақталуы және оқта- текте макрогематурия эпизодтарының болып тұруы. Емі. Емінің негізгі мақсаттары: гломерулонефриттің өрістеуін тоқтату, ең кемінде баяулату; бүйрек зақымдануын қайтаруға тырысу. Дәрмектік ем. Емін клникалық түрлеріне қарап емдеу. Патогенездік ем. Глюкокортикоидтар гипертониялық, аралас түрлерінде және бүйректің созылмалы жеткіліксіздігінде қолданылады. Цитостатиктер нефротикалық түрінде қолданылады: азатиоприн, меркаптопурин,циклофосфан тәулігіне 150-200 мг. Аниткоагулянттық ем: гепарин (қанның ұю ұзақтығын бақылап), курантил, ацетилсалицил қышқылы, трентал гематуриялық түрінде 1-1,5 ай бойы. Стероидтық емес қабынуға қарсы дәрмектер латентті және нефротикалық түрлерінде қолданылады. Индометацин 25 мг күніне 2 рет. Нефротикалық синдромында: диуретиктер - гипотиазид немесе фуросемид. Плазмаферез аптасына 1-2 рет. Ем курсы 7-20 сеанс Алдын алу. Созылмалы гломерулонефритпен ауыратын науқастар ылғал суықтан, аса қыздырынудан, ауыр дене қызметінен, ұзақ уақыт аяқта тұрудан, бүйрекке әсер ететін дәрмектерді қолданудан сақтануы тиіс және вакцинация жасалмайды. Науқастар өмір бойы диспансерлік тіркеуге алынады. БҮЙРЕК ТАС АУРУЫ Бүйрек – несеп шығару жүйесінің орталық ағзасы- адам өміріне деген ең маңызды ағзаның бірі. Бұл біздің ағзамыздағы нағыз фильтр, зат алмасу өнімін шығарып отырады. Бүйрек ішінде ерекше құрылыс – оның тостағаншалары, олар түбегіне ашылады. Бұл жерде бізідің ағзамыз артық ие сияқты, кей-кезде лақтыратын затты алып қалады, яғни зиянды тастарды. Фосфорлы және зәр тұздарының зәрде жиналуынан тастар пайда болады. Қалыпты жағдайда әр түрлі қорғаныс заттардың секрециясынан және зәрдің қалыпты РН-тың нағыз механизмінен бүл тұздар еріп және ағзадан шығады. Бірақ олар белгілі бір шарттардың әсерінен кристалданады, топтасып және баяу қатайып, тастардың қалыптасуы болады.Бүйректегі тастардың пайда болуы толық зеттелмеген. Зат алмасу бұзылысы белгілі бір рөл атқарада: фосфорлы-кальцилы, қымыздық қышқылдың, зәр қышқылының бұзылысы. Зәрде тастың түзілуінде маңызды факторлардың бірі болып, бүйректе және зәр жолдарында зәрдің екінші рет түзілу функциясынан пайда болады. Фосфорлы-кальцийдың алмасудағы бұзылысын шақыратын қалқанша бездің гиперфункциясы, ішкі секреция бездерінің бұзылысы – бүйрек тас-ауруының жоғарғы қаупі. Бүйрек тас ауруын – уролитиаз деп аталады. Бүйрек тастары көптеген жағдайда операция жасауды талап ететін сырқат. Тастар бүректің ішінде, оның табақшаларында, түбекшесінде немесе несеп ағарда табылады.  Бүйректегі тастардың химиялық құрамы, көлемі әртүрлі болып келеді. Химиялық құрамы бойынша: бейорганикалық: кальций оксалаттары, кальций фосфаттары, ураттар, магний фосфаты. органикалық: цистинді, ксантинді. Клиникалық көрінісі: Бұл ауру көбінесе жас адамдарда көп кездеседі. Тастардың болуы урадинамиканың бұзылысын шақырмаса, клиникалық көрінісі көрінбейді. Бел аймағында сыздап, катты ауырсыну болады.  Зәр инфекциясының қосылуынан бірінші жоспарға созылмалы пиелонефрит симптомы шығады. Обструкция кезінде клиникалық көрініс жеткілікті. Бүйректік колика аяқ-астынан және физикалық жүктемеден кейін жиі кездеседі немесе сұйық көп қабылдағанда. Ол кезде: құсу, жүрек айну, жиі, аз мөлшерде зәрдің бөлінуі. Бүйрек коликасында зәрдің түсі – қызыл (қанмен боялған). Коралл тектес тастың бүйректе болуындағы жалпы симптомы: әлсіздік, тежелу, бас ауру. Іштің төменгі бөлігінің ауруы – тастың қуықта болуы. Зәр анализінде жиі гематурия болады. Несептің сыртқа шығарылуы диурез деп аталады. Тәулігіне ересек адамдарда 1,5 л-дей зәр шығарылады. Оны тәуліктік диурез деп атайды. Тәуліктік диурездің өзгерістері: Полиурия – несеп шығарылуының тәулігіне 2-15 литрден астам көбеюі. Олигурия – зәр шығарылуының тәулігіне 500-600 мл-ге дейін азаюы. Анурия – несеп шығарылуының болмауы. Поллакиурия – несептің жиі шығарылуы. Олакизурия – несептің сирек шығарылуы. Никтурия – несептің түнде көп шығарылуы.  Экскреторлыурографиядағы бүйрек тастарының көрінісіЖасқа сай ерекшеліктері: Нәрестелерде нефрон туғанға дейін қалыптасқан болып келеді. Жаңа туған балада бүйректік плазма ағысы және гломерулярлы фильтрациясы төмен. Бір жастан кейін қалыптаса бастайды. Нәрестелердың бүйрегінде зәрдің осмостық концентрациясы жеткіліксіз, АДГ әлсіз әсер етеді, ол дегеніміз көптеген бүйрек элементтерінің құрылымының жетілмеуімен байланысты. Балалардың өмірінің бірінші айында зәрде және қанда мочевина концентрациясы, сонымен қатар бүйректің милы затында төмен. Емі. Несеп тас ауруының емдеудегі дәрігер мақсаты: а) ауырсынуды, шаншуды басу: б) тасты несеп жүйесінен шығару: в) инфекциялық қабынуды басу: г) тас пайда болуының себептерін жою: д) несеп тас ауруының пайда болуының алдын алу: Бүйрек тас-ауруының емі бүйрек коликаларына және тастарды алуға бағытталған. Бұл аурудың шешімін табу үшін уролог маманынан кеңес алу керек. Өздігінен ұсақ, майда диаметрі 10 мм тастар ғана кетеді. Тас несеп ағардың төменгі бөлігінде орналасса-Лорин-Эпштейн блокадасымен коликаны басуға болады: 40-60 мл 0,5% новокаин ерітіндісі еркектердің шәует бауы немесе әйелдердің жұмыр жатыр байламына енгізеді. Консервативтік терапия Дәрі-дәрмекпен, диета сақтау, санаторлы-курортты емдеуден тұрады. Ұсақ тастарды шығару үшін – олиметин, энатин, пинабин, цистенал, уролесан, роватин, роватинекс, артемизол және т.б дәрілер қолданылады. Тері арқылы нефролитотомия Бүйрек түбекшесіндегі және несепағардың жоғарғы бөлігіндегі кіші көлемді тастар тері арқылы енгізген нефроскоппен көрінеді. Тастар қысқышпен ұстап шығарылады. Тасардың қалдықтары нефроскоп арқылы шайылады немесе тқмен қарай өзінен өзі несепағармен шығады. Ретроградтық оперативтік уретроскопия Оперативтік уретероскоппен тікелей көзбен бақылап-тастардыуатылау, экстракциялау немесе ультрадыбыспен уатылау жасалынады.  УретроскопияНесепағардың тастарына ерте оперция жасаудың көрсетімдері: 1.Тас инфекциялы гидронефрозға ұластырса – жедел тасты алып тастау қажет. 2.Тас көлемі 4 мм-ден үлкен және несепағарға сыналана еніп тұрса, уретролитотомия операциясын қолдану қажет. 3.Ұршық тәрізді 4 мм кіші тас несепағардың төменгі бөлігінде орналасса-тастыДормиаэкстрактарымен алп тастайды Қортындылай келгенде іріңді пиелонефрит, жекеленген абсцесс, пионефроз, іріңді пери- және паранефрит дамиды. Осы өзгерістер уросепсиспен аяқталуы мүмкін. Ауру өліміне осы асқыну түрлері алып келеді. |