Меторология және старндарттау. Құдайбереген. Химиялы нысан ерекшелігіне байланысты стандарттар трлері
 Скачать 17.92 Kb.
|
|
СӨЖ-2 Метрология және стандарттау ХИ-308 Құдайберген Олжас Химиялық нысан ерекшелігіне байланысты стандарттар түрлері Стандарттың бұл түрі ғылым мен өндірістегі ортақ мақсаттарды жүзеге асыруға бағытталған ұйымдастыру принциптері мен ереже, норма, талаптарды белгілейді. Бұл стандарттар өнім немесе қызметті дайындау, құру, пайдалану негізінде қоршаған ортаны қорғау, өнім немесе процесстің адам өмірі мен денсаулығына және мүлкіне қауіпсіздігі, сондай-ақ қорларды үнемдеу, мемлекеттік стандарттарда көрсетілген жалпы техникалық нормалар мен талаптардың орындалуын қамтамасыз ету мақсатында әзірленеді. Осы тұрғыдан алып қарағанда негізін қалаушы стандарттар кешенді болуы тиіс, яғни ортақ бағыттағы стандарттарды біріктіріп, өзара байланысты объектілерге қойылатын ұйғарымды талаптарды белгілейді. Бұл стандарттар шын мәнінде әдістемелік сипаттағы, өзара байланысты нормативті құжаттардың бірлігі болғандықтан, әртүрлі басқару деңгейінде қолданылатын стандарттарды бір-біріне және заңдарға қайшы болдырмау, ортақ мақсатқа жету, және де өнім, процесс, қызметке қойылатын міндетті талаптардың орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған ережелерді қамтиды. Негізін қалаушы стандарттарға мысалы, ҚР-ның Мемлекеттік стандарттау жүйесін құру жөніндегі нормативтік құжаттар, біріккен конструкторлық құжат жүйесі (БКҚЖ), біріккен техникалық құжат жүйесі (БТҚЖ) т.б. жатады. Өнім (қызмет) стандарттары біртекті өнім (қызмет) тобына немесе нақтылы өнім (қызмет) тобына қойылатын талаптарды белгілейді. Өнім (қызмет) стандартарына, мысалы, жалпы техникалық талаптар стандарты, көрсеткіштер мен мөлшерлер стандартты, конструкциялық үлгі, мөлшер, таңбалар, сорттар, қабылдау ережесі т.б. жатады. Жалпы техникалық талаптар стандарттары біртекті өнім тобы үшін ортақ нормалар мен сапаның тиімділік деңгейін қамтамасыз ететін талаптарды белгілейді. Бұл сапалық деңгей топтағы өнімнің нақтылы түрлерін жобалау, дайындау кезінде анықталуы тиіс. Өнімнің түрлері мен мақсаттың арналуына байланысты оның физикалық-механикалық қасиеттеріне (беріктігі, қаттылығы, жұмсақтығы, төзімділігі т.б.), сенімділігіне, ұзақ мерзімге пайдалануына, техникалық эстетикасына (бояуына, пайдалану қолайлығына, өңделуіне т.б.), осы өнімді дайындау кезінде пайдаланылған алғашқы материал, шикізат, жартылай өңделген өнімге т.б. қойылатын талаптар белгіленеді. Жалпы техникалық талаптар стандарттары негізінен төмендегі бөлімдерді қамтиды: - Жіктеулер, негізгі параметрлер немесе мөлшерлер; - Сапа параметрлеріне қойылатын, тек қана міндетті болып табылатын және бақылауға жататын жалпы талаптар. - Буып-түю, таңбалау және қауіпсіздік талаптары; - Қоршаған ортаны қорғау талаптары; - Өнімді қабылдау ережелері; - Тасымалдау және сақтау ережелері; - Пайдалану, жөндеу, қайта өңдеу немесе жою ережелері; Стандарт мазмұнында қайсыбір бөлімдердің болу болмауы стандарттау объектісінің ерекшелігі мен оған қойылатын талаптардың сипатына байланысты. Параметр және (немесе) мөлшерлер стандарттары негізгі тұтыну (пайдалану) сипаты бойынша өнімнің параметрлік немесе мөлшерлік қатарларын белгілейді. Осыларға негізделе отырып өнімнің нақтылы үлгі, модель, марканың жобалары жасалуы тиіс. Бұл стандарттар өнеркәсіп тиімділігін арттыру, техникалық прогресске ықпал ету, өнімдердің даму болашағын ескеруі тиіс. Мұндай стандарттарға, мысалы, «Ұнамды сандар және ұнамды сандар қатарлары » ГОСТ 8032-84 «Негізгі өзара алмасымдылық нормалары. Қалыпты сызықтық мөлшерлер» ГОСТ 6636 жатады. Құрылымдық (конструкциялық) және мөлшерлік үлгі стандарттары нақтылы үлгілік мөлшерлер мен модель т.б. әзірлеу кезінде детальдарды сәйкестендіру, өзара алмасуды қамтамасыз ету үшін бұйым топтарының құрылымдық атқарылуы мен негізгі мөлшерлерін анықтайды. Құрылымдық үлгі және мөлшерлер ст-ның талаптарын жүзеге асыру техникалық-экономикалық үлкен тиімділікке жеткізеді. Себебі сәйкестендіру және өзара алмаламдылығы қамтамасыз ету нәтижесінде бұйымды жобалау, жасау және игеру шығынын азайтатын мүмкіндік туады. Маркалар стандартары материалдар (шикізат) түрлері мен олардың химиялық құрамын, кейбір жағдайда - негізгі тұтынушының сипаттарын белгілейді. Сортамент стандарттары өнімнің геометриялық формалары мен мөлшерлерін белгілейді. Стандарттың мұндай түрлері әсіресе металлургия өнеркәсібінде кеңінен қолданылады. Қабылдау ережелерінің стандарттары өнімді сапасы мен саны бойынша қабылдау талаптарын қамтамасыз ету мақсатында әзірленеді және белгілі өнім тобын немесе түрін қабылдау тәртібін реттейді. Таңбалау, буып-түю, тасымалдау және сақтау ережелерінің стандарттары өнімнің негізгі сипаттамасы туралы тұтынушыға ақпарат беру мақсатында, және буып-түюдің техникалық эстетикасын ескеру үшін және өнімді тұтынушылық таңбалауға қойылатын талаптарды белгілейді. Пайдалану, жөндеу және жою еределерінің стандарттары бұйымның жұмыс қабілетін қамтамасыз ететін және оның пайдалануына кепілдік беретін жалпы ережелерді белгілейді. |