Главная страница

Жердің ластануы 10 сынып. ысамерзімді (саба) жоспары16


Скачать 339.5 Kb.
Названиеысамерзімді (саба) жоспары16
Дата12.01.2023
Размер339.5 Kb.
Формат файлаdocx
Имя файлаЖердің ластануы 10 сынып.docx
ТипДокументы
#882708

Қысқамерзімді (сабақ) жоспары-16



Бөлім:

Жергілікті, жаһандық және мәдени маңызы мәселелерді зерттеу

Педагогтің Т.А.Ә. (болғанжағдайда)

Мауленов А

Күні:




Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтыңтақырыбы

Жердің ластануы

Сабақтыңмақсаты

Жердің ластану денгейін анықтап себеп-салдарын талқылайды

Жердің ластану денгейін зерттеуде тұжырым жасайды

Бағалау критерийі

Жердің ластану денгейін анықтап зерттеуде себеп-салдарын талдайды

Құндылықтарды дарыту

Өмір бойы білім алу: өзіне қажетті білім алу кезінде білімнің қажеттілігін түсінуге тәрбиелеу


    

Сабақтыңбарысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтіңәрекеті

Оқушыныңәрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі.

-Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

-Сыныптың психологиялық ахуалын қалыптастыру

«Жуан және жіңішке сұрақтар» әдісін қолдану арқылы оқушылардың алдыңғы білімін тексеру:

  1. Қоршаған ортаны қорғаудың маңыздылығы неде деп ойлайсыңдар?

  2. Табиғаттың ластану көздерін атап беріңдер?

  3. Экологиялық ластану көздеріне мысал келтіріңдер?

Суреттер мозайкасын құрастыра отырып, мағынасын ашу арқылы 3 топқа бөлу








1.........................

2...........................


3............................



Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


1-сурет

https://static.wixstatic.com/media/9540ae5741e64df6bb06fb8deb72874e.jpg_srz_1903_1079_85_22_0.50_1.20_0.00_jpg_srz

2-сурет

https://konspekta.net/mydocxru/baza8/1376908656.files/image170.png

3-сурет

https://www.curriculumnacional.cl/614/articles-22958_recurso_jpg.jpg

Сабақтың ортасы

Т:/(Топтық жұмыс)

1-тапсырма

«Джигсо-2» әдісі арқылы топтарға шағын мәтін беру арқылы оқылым мен тыңдалым, сыни ойлау дағдысын қалыптастыру

1 топ

Жерді құрайтын, құрамы мен тығыздығы әр түрлі, концентрлік (шамамен сфералық) қабаттар. Олар сыртқы және ішкі геосфералар болып бөлінеді. Атмосфера  - газ массасынан және ылғалдан тұратын жердің ауа қабаты.  Гидросфера — су қабаты, оның жоғ. шекарасы су алаптарының ашық беті арқылы өтеді.

Талдау сұрағы: Сыртқы геосфераны қамтитын аралықты атап, сипаттама беріңіз.

1,

2.

3.











2-топ

 Биосфера — жердің органик. өмір бар жоғарғы жағын құрайды.Ол гидросфераны, атмосфераның озон қабатынан төм. жағын және литосфераның жоғ. бөлігін қамтиды. Ядро — жердің орталық өзегін құрайтын өте тығыз қабат. Ол сыртқы сұйық және ішкі (орталық) субядродан тұрады. Мантия - жер қыртысы мен ядро аралығында орналасқан ең үлкен аралық қабат. 

Талдау сұрағы: ішкі геосфераға қамтитын аралықты атап, сипаттама беріңіз.

1.

2.

3.










3 топ

Геоэкологиятолық жер бетін емес, тек геосферамен қиылысатын, адам мекендейтін жер бетінің жұқа қабығын зерттейді. Барлық геосферада табиғи ресурстардың сарқылуы байқалады, табиғи нысандардың сапасы нашарлап, олар табиғи қасиетінен айырылады, барлық биосфера нысандарында өмір сүру жағдайлары тез нашарлайды.

Талдау сұрағы: геосфералардың ластануының себеп-салдарынанықтаңыз.

1.

2.

3.

Себебі:

Салдары:

ЕБҚ оқушы (есту, көру, ойлау қабілеті) тапсырманы саралау арқылы орындайды.

2- тапсырма

С:/ (сыныптық жұмыс).

«Кері дизайн» әдісінде оқушылар талдау сұрақтары жауап беріп, кескін картаны толтырады.

  1. Геосфера нысандарының сапасы неге бұзылады?

  2. Атмосферада антропогендік өзгерістер қалай қалыптасады?

  3. Биосфераның өзгеріске ұшрауына не себеп болады және оның салдарын қалай түсіндіресіз?

  4. Мәліметтерді қолданып, кескін картаға экологиялық ластану аймақтарын түсір.




ЕБҚ оқушыларына (есту, көру, қабылдау деңгейі төмен)қосымша қолдау көрсету мақсатында үлестірме материал беріледі.


Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.
Дескриптор:

  • Бірінші мәтінмен танысып, сыртқы геосфераны қамтитын аралықты атап, сипаттамасын жазады.

  • Екінші мәтінмен танысып ішкі геосфераға қамтитын аралықты атап, анықтамасын көрсетеді

  • Үшінші мәтінмен танысып, геосфералардың ластануының себеп-салдарынанықтайды

Дескриптор:

  • Геосфераның нысандарының бұзылуын анықтайды

  • Атмосферада антропогендік өзгерістер қалыптасуын жіктейді

  • Биосфераның өзгеріске ұшрауына себептер мен салдарын анықтап, тұжырым жасайды

  • Мәліметтерді қолданып, кескін картаға сызып көрсетеді

  • .

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады

ҚБ «Өзін-өзі бағалау»


ақпарат көзі:

https://kk.wikipedia.org/wiki/Геосфералар


ақпарат көзі:

https://www.opiq.kz/kit/51/chapter/4139
http://expert.mektep.kz/ru/shop/120670-10_klass_og/122219-geografija_10/1


Кескін карта:

https://ds05.infourok.ru/uploads/ex/0595/0008df34-9ef74258/hello_html_m73b43de9.png



Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Кері байланыс

«ҚҚҚ» әдіс арқылы сабақты қорытындылау. Оқушыларға тапсырманы орындаудағы қызықты, қиын, құнды болған жерлерін жазуды ұсыну

Қызықты

Қиын

Құнды











Үйге тапсырма

Жердің ластануы

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды


А4, конспект


     


Қосымша №1

Жалпы алғанда, ластану қоршаған ортаға қосылатын қосылыс ретінде сипатталады, бұл біз үшін маңызды мәселе тудырады және табиғатқа жағымсыз әсер етеді. Бүгінгі күні халықтың қарқынды өсуіне байланысты қалдықтардың саны қоршаған ортада үлкен. Адамның денсаулығына және басқа тіршілікке кері әсер ететін заттардың қоршаған ортаны ластауы ластануға әкеледі. Қоршаған ортаға әсер ететін заттар ластаушы заттар болып табылады. Биоразлагирующих қалдықтар табиғатқа әсер етпейді, бірақ ыдырайтын емес биоразbolированные қалдықтарға қарағанда, қоршаған ортаға қатер төндіреді.

 



Ластану экожүйеде теңгерімсіздікке және климаттың өзгеруіне әкеп соқтырады, ол біздің өмір салтымызға кері әсерін тигізеді. Технология мен жаңарудың өсуімен ластану адамның ауруына әкеліп соқтырды. Біздің өмірімізге қатты әсер еткен бірнеше орта бар.

3. Топырақтың ластануы:

 



Ластанудың көптеген басқа түрлерінің қатарында топырақтың ластануы немесе жердің ластануы келесі болып табылады. Топырақ маңызды табиғи ресурстардың бірі болып табылады. Топырақ көптеген жануарларға баспана береді және біздің негізгі қажеттіліктерімізді алатын өсімдіктердің өсуін қолдайды. Топырақ зиянды заттар топырақпен араласқан кезде зиянды және ластанған.

Топырақтың ластануының себептері мен көздері:

  • Топырақтың ластануына әкелетін көптеген ластаушылар бар. Тыңайтқыштардың шамадан тыс пайдаланылуы топырақты ластайды. Топырақтан азот қосындысы өсімдіктердің қоректік заттарды алуына жарамсыз етеді.

  • Өнеркәсіптік ағынды суларда зиянды химиялық заттар бар, олар топыраққа ағынды сулармен кіреді және топырақтың бедеулігін жасайды.

Топырақтың ластануының әсері:

Өндірістік қалдықтардың қоқыстары топырақтың сапасын төмендетеді және сол аймақта табиғи өсімдіктерге зиян келтіреді. Ағаштан аластату топыраққа әсер етеді және топырақ эрозиясына әкеледі.

Топырақтың ластануын болдырмау жолы:

Қатты қалдықтарды тиісті түрде қоқысқа тастау санитарлық полигондарда жасалуы керек. Өнеркәсіптік қалдықтарды дұрыс өңдеуден босату қажет емес. Көп ағаштарды отырғызу топырақ эрозиясына әкелмейді. Химиялық тыңайтқыштар немесе тыңайтқыштар орнына органикалық тыңайтқыштарды қолдану қажет.

4. Шудың ластануы:

 



Шуыл соңғы уақытта ластанудың тағы бір әдісін тудырады. Бұл негізінен қалалық ластану. Жаңғырту мен дамытудың арқасында елеулі экологиялық салдар туды. Шу - біздің ортаға жағымсыз дыбыс. Бұл адамға жағымсыз әсер етеді. Өнеркәсіп, техника және технологиялар дамуына байланысты қазіргі заманғы өмірге терең енген. Шу адам өмірінің тыныштығын бұзады. Үлкен дыбыстар мен шудар зауыттарда, жолдарда, ұшақтарда немесе базарда пайда болады. Дыбыс қарқындылығы дебелдер деп аталатын құрылғыда өлшенеді (дБ). Біздің жүйеміз үшін 80 дБ-тан артық дыбыс шуды ластайды.

Шуылдың ластану себептері:

Әртүрлі көздер табиғи немесе адам жасаған шудың ластануына әкелуі мүмкін.

  • Автокөліктердің моторы, авто мобилдер, ұшақтар, үндеткіштер, сиреналар, дауыс зорайтқыштар, тіпті дауыстап кетті деп аталатын техногенді көздер шуды ластайды. Гүлайым сияқты табиғи көздер, шудың ластануына әкеледі.

  • Ұшақ жол шуынан гөрі ыңғайсыздықты тудырады. Әуе қозғалысы әлдеқайда жоғары деңгейге көтерілді. Жоғары реактивті әуе кемелерін шығаратын биік шу, ол адамның байланысын бұзып қана қоймай, есту қабілетінің бұзылуына әкеліп соқтырады.

Шудың ластану әсері:

Елордалық қалаларда шу деңгейі өте жоғары, бұл бас ауыруы, жоғары қан қысымы және есту проблемалары. Шу-ақ стресс туғызады, алаңдаушылық, бұл жүрек соғу жылдамдығын арттырады. Шудың үздіксіз әсері ұйқысыздық пен гипертонияға әкеледі. Тіпті жоғары қарқынды дыбыстарға ұшыраған адамдар бұзылып, жара пайда болады. Тұрақты шудың ластануы жүйке бұзылуына және ауыр жүйке мәселелеріне себеп болады. Осының бәрі бізге әсер етеді және бізде үлкен әсер етеді.

Шудың ластануын болдырмау жолы:

Шудың ластануын төмендету үшін белгілі бір әрекеттерді жасауымыз қажет. Дауыс зорайтқыштарды түнгі және таңертең таңертеңгі уақытта қолдану кез-келген уақытта жасалмауы керек, сондай-ақ төмен дыбыс қарқындылығын сақтайды. Мүйіздерді қажетсіз пайдалану шектелуі керек.

Көлік құралдары тиісті дыбыс зорайтқыштарды қолдануы керек. Шулы көлік құралдарын тұрғын жайға кіргізуге болмайды. Терезелердегі қалың шыны панельдер шудың ластануын көп мөлшерде азайтады. Ағаштар шуды сіңіреді, сондықтан ағаш отырғызу шудың ластану деңгейін төмендетуге көмектеседі.

5. Радиоактивті ластану:

 



Ең қауіпті және қауіпті ластану түрлерінің бірі - радиоактивті ластану. Радиоактивті ластану атом электр станциясынан туындаған.

Радиоактивті ластану себептері:

  • Егер атом электр станциясында тиісті қорғаныс болмаса немесе қуатты шалбарда істен шықса, ол радиоактивті ластануды тудырады. Атом электр станциясында радиоактивті заттардың ядролық бөлінуі жасалады.

  • Радиоактивті металдар бета сәулелері және гамма сәулелері сияқты зиянды сәулелерді босату арқылы ыдырайды.

  • Радиоактивті ластану атом электр станцияларындағы реакторлардың зақымдануы нәтижесінде пайда болуы мүмкін, бұл ластануды тудырады және әсер жыл бойы немесе қалдықтарды зауыттың топырағына немесе су объектілеріне төгілуі мүмкін.

Адамға әсер ету:

Радиоактивті заттар біздің денсаулығымызға әсер етеді. Оның ластануы қатерлі ісікке, соқырлыққа, бедеулікке, топыраққа, су мен ауа ауруына, сондай-ақ туған кезіндегі ақауларға байланысты маңызды денсаулық мәселелерін тудырады.

Радиоактивті ластануды болдырмау әдісі:

  • Бұл электр станциялар тұрғын алаңдарынан алыс жерлерде және радиацияның сырттан келмеуі үшін, сондай-ақ дұрыс тастаудың маңызы зор қабырғаларды салу арқылы қорғауды қажет етеді.

  • Жазатайым оқиғалар болуы мүмкін, сондықтан осы зауыттарда жұмыс істейтін қызметкерлер қосымша қорғаныс қажет. Қалдықтар немесе түпкі өнім қорғасын түрінде келеді, оны дұрыс орналастыру керек, әйтпесе топырақта және суда араласады, бұл одан әрі ластайды.

6. Жеңіл ластану:

 



Бұл ластану қоршаған ортадағы қажетсіз жарықтан туындайды. Керек емес шамдар және жұмыс үшін минималды жеңіл энергияны пайдаланудың орнына жарықтың көбірек энергиясын қолдануы жеңіл ластануға себеп болуы керек.

Жеңіл ластану себептері:

  • Түнде аспанның жарқырауы жұлдызды және планеталарды дұрыс емес жарықпен көрсетеді. Бұл астрономиялық құбылыстардың байқалуына және көру қиынға түседі.

  • Көшелердің шамдары бір-бірімен біріктіріліп, екіншісі жарық энергиясының көлемін арттырады.

Бұл жарықтың ластануына әкеліп қана қоймайды, сонымен бірге энергия шығынын тудырады. Жарық шамдары негізінен елордалық қалаларда және арнайы функцияларда қолданылады. Ашық найзағай жарнамалық тақталарда және түнде кез-келген спорттық іс-шараларда көрінеді. Шектен тыс жарық біздің көзімізге, әсіресе біздің торшамызға әсер етеді.

Адамға әсер ету:

  • Мұндай жоғары вольт жарықтары бас миының және мигриннің туындауына әкеледі.

  • Адамның денсаулығы мен ұйқы циклдары осы ластанудың алдын алады.

Жеңіл ластануды болдырмау жолы:

  • Көше мен жолдардың жарықтандырылғанын қамтамасыз ете отырып, шамдарды минималды түрде пайдалану керек.

  • Жеңіл жарық жарығы артықшылығы болуы мүмкін.


написать администратору сайта