КЫЗБА 2. ызба 8 1
 Скачать 3.85 Mb.
|
|
ҚЫЗБА 8 1 Қызба (FEBRIS, PYREXIA) – пирогенді заттардың әсерінен жылу реттеу орталығының қызметі өзгеруінен дене қызымының көтерілуімен сипат-талатын дерттік үрдіс. 16 Гомойотермдік және пойкилотермді организмдерде жылу реттеу тетіктері ( А.В.Коробков, С.А.Чеснокова бойынша) Гомойотермді жануарлар Пойкилотермдік жануарлар Сыртқы орта: t = + 42О Сыртқы орта: t = - 20О Сыртқы орта: t = + 37О Сыртқы орта: t = - 20О t = +37О t = +37О t = +30О t = -20О Жылу өндіру деңгейі Жылу шығару деңгейі Жылу өндіру деңгейі Жылу шығару деңгейі Жоғары температура жағдайындары Төменгі температура жағдайында 3 А. Мыйда: 1 – ретикулярлық құрылым. 2 –гипоталамустағы жылу реттеу орталығы. 3 – таламус. 4 – мый қыртысы. көк түспен - сигналдар, қызылмен – жылу шығару ағзалары сарымен – жылу өндіру ағзалары. * Жылу реттелу жолдары 1 2 3 4 ОЖЖ терморецепторлар Қан температурасы Қалқанша безі Бүйрекүсті бездері өкпе Жүрек - қан тамырлары бауыр Шығару ағзалары Тер бездері бұлшықет 6 * Дене температурасын ұстап тұратын жүйелердің схемасы ( К.В.Судаков бойынша) қыртыс Гт Гф + – Қан tо Тамыр терморецепторы Мінез құлқы Ж Ы Л У Ш Ы Ғ А Р У Ж Ы Л У Ө Н Д І Р У Тамырлық серпілістер конвекция, сәулелену Өкпе арқылы жылу шығару терлеу Зәр шығару Жасушада зат алмасуы Бұлшықет дірілі Организмдегі жалпы зат алмасуы гормондық реттелу Тері тер- море- цепторы Сыртқы tо Көк түс– Жылу шығару; Қызыл түс- жылу өндіру; Сары түс– реттелу. 7 * Қалыпты жылу реттелудің жүрек-қантамырлық бөлшегі ( А.В.Коробков, С.А.Чеснокова бойынша) Организмде қылтамырлардың тарылуы мен жүрек шығарымы азаюынан жылу жиналады. Соның әсерінен терінің ірі тамырларымен жүретін қан көлемі азаяды және оның сыртқы ортаға шығаратын жылуы да азаяды. Жылудың жиналуы Жылудың жұмсалуы Жылу шығару төмендеген Жылу шығару жоғарылаған жүрек шығарымы жүрек шығарымы Қанағымы жылдамдығы Қанағымы жылдамдығы Тері тамырлары Тері тамырлары тері тері 8 Адам денесінің температурасы (А.В.Коробков, С.А.Чеснокова бойынша) 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 Тәулік мерзімі (сағаттар) 36.0 36.5 37.0 37.5 Тік ішекьегі температура (Со) 33.3 32.4 32.5 32.2 33.5 33.5 34.0 36.6 33.4 32.9 28.5 31.1 30.0 24.4 Дене темпера- турасының тәуліктік өзгерісі 10 Жұқпалы қызбаЖұқпалы қызба бактерия, вирустар, саңырауқұлақ, қарапайымдар, құрттар ЭКЗОГЕНДІ ПИРОГЕНДЕР Бейинфекциялық қызба асептикалық қабыну, күйік, жарақат, инфаркт, қанқұйылу аллергиялық серпілістер, өспелер тіндердің зақымдану өнімдері АЛҒАШҚЫ ЭНДОГЕНДІК ПИРОГЕНДЕР Мононуклеарлы фагоциттердің, гранулоциттердің әсерленуі Екіншілік эндопирогендердің түзілуі: интерлейкиндер (ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8), ӨТЖЖ (өспе тіршілігін жоятын жайт) Мый қылтамырлары эндотелиінде ПГЕ (простагландиндер) түзілуі Алдыңғы гипоталамустың жылу сезетін нейрондарында цАМФ Суық сезетін нейрондардың сезімталдығы, Жылу сезетін нейрондардың сезімталдығы температуралық гомеостаздың орнықтыратын нүктесінің жоғары деңгейге ауысуы Жылу шығарудың:Жылу шығарудың: шеткері тамырлардың тарылуы терлеудің Жылу өндірудің: жиырылулық термогенез Жиырылулық емес термогенез 37 40 36 * Қызбалық серпілістер даму схемасы ( Ph. Mackowiak бойынша) бактерия макрофаг интерлейкин-1, өспе тіршілігін жоятын жайт, гамма-интерферон интерлейкин-6 гипоталамустағы жылу реттеу орталығы простагландин Е2 Цитокиндер дің түзілуіне әсер ететін жылу бағынышты кері байланыс қызба 17 Қызбаның сатыларыЖӨ ЖШ 1 2 3 St. incrementum 2. St. fastigium 3. St. decrementum ЖӨ – жылу өндіру; ЖШ – жылу шығару Температураның көтерілу сатысы St. incrementumЖылу өндіру жылу шығарудан басым болады Жылу шығарудың : Терлеудің азаюы (құрғақ тері) Тамырлардың тарылуы (тері бозғылт, суық) Жылу өндірудің : Жиырылулық термогенез (бұлшықет дірілі) Жиырылулық емес термогенез – зат алмасудың артуы, тотығу мен фосфорланудың ажырауы Клиникалық көріністері: қалтырау, бұлшықет дірілі, құс терісіндей тері II.Температураның жоғары деңгейде тұрақтану сатысы (St. Fastigium)Парасимпатикалық жүйке жүйесінің межеқуаты Тері тамырларының кеңеюі Ыстықты сезіну, гиперемия, тері қолға ыстық Жылуды сыртқа шығарудың Жылу шығару = жылу өндіру III. Температураның түсу сатысы (St. Decrementum)Жылу өндіру қалыпты деңгейге түседі, жылу шығару артқан Жылу шығару тері тамырларының кеңеюі мен терлеудің артуы әсерінен жылу өндіруден басым болады Қызбада температураның түсу түрлері у в у в у в у в у в у в tOC 40 35 у в у в у в у в у в у в tOC 40 35 лизистік кризистік 20 Температураның: лизистік (біртіндеп) түсу кризистік (бірден) түсу (коллапс дамуымен қауіпті) түрлерін ажыратады Қызбада зат алмасудың өзгерістеріКөмірсу алмасуы Симпатикалық жүйке жүйесінің қозуы бауырда гликогенолиздің бауырда гликоген қорының гипергликемия Май алмасуы липолиз гиперлипидемия, кетогенез кетонемия Нәруыз алмасуыНәруыз алмасуы Теріс азоттық тепе-теңдік (нәруыздың қорытылуы мен сіңірілуінің бұзылуы, ИЛ-1 және микроб уларымен протеолиз-дің ), гиперазотемия Су-тұз алмасуы II саты – изоосмолялдық гипергидратация (әлдостерон түзілуінің артуы); III саты - изо- немесе гиперосмоляльдық гипогидратация Қызбада организм жүйелері қызметінің бұзылуы ЖҚЖТахикардия дене температурасы бір градусқа көтерілуі ЖСЖ минутына 8-10 ретке . ҚМК артуы АҚ жоғарылауы (қызбаның I сатысы) АҚ төмендеуі (қызбаның III сатысы). Симпатикалық жүйке жүйесі межеқуатының көтерілуі Синустық түйіннің автоматизмі артуы (жылы қанның әсері) ЖСЖ Шеткері тамырлардың тарылуы Тамыр межеқуатының тез төмендеуі. Температураның кризистік түсуінде коллапс дамуы мүмкін СИМПТОМ ПАТОГЕНЕЗ Тыныс алу жүйесіТыныс алу жүйесі Бірінші сатыда тыныстың сиреуі II және III сатылардың тыныстың жиілеуі Зәр шығару жүйесі I сатыда диурездің II сатыда диурездің III сатыда диурездің Жоғары температураның тыныс орталығына әсері Қанның ішкі ағзаларға, оның ішінде бүйрекке қайта бөлінісі Әлдостерон түзілуінің Тіндерден су мен натрий хлоридінің шығарылуы артуы Асқорыту жүйесіАсқорыту жүйесі Асқорытудың барлық бездерінің сөлденісі тежеледі, Асқазан мен ішектің қимылы тежеледі Ішекте шіру мен ашу үрдістерінің Ксеростомия Тәбеттің төмендеуі Симпатикалық және парасимпатикалық жүйелердің межеқуаты төмендеуі, улану Сілекей бөлінуінің азаюы Асқорытудың барлық бездерінің сөлденісі тежеледі, Асқазан мен ішектің қимылы тежеледі, ИЛ-1, зат алмасу өнімдерінің тәбет орталығына әсері ОЖЖОЖЖ Шартты-рефлекстік әрекеттерінің бұзылуы, нейрондардың жоғары қозғыштығы, бас ауыруы, ұйқышылдық немесе ұйқысыздық; жоғары қызбада сандырақтау, елестеулер, балаларда құрысулар дамуы мүмкін ИЛ-1, микроб уларының, зат алмасу өнімдерінің нейрондарға жүйелі әсері, қанның жоғары температурасы-ның, гипоксияның әсері Қызбаның организмдегі маңызы:Оң Фагоцитоздың әсерленуі Антидене түзілуінің әсерленуі Интерферон түзілуінің Организм төзімділігінің Микробар мен вирустардың көбеюі тежелуі микробтардың антибиотиктерге сезімталдығы артуы Кейбір аллергиялық серпілістердің дамуы тежелуі Теріс Жүрек қантамыр жүйесіне жүктеме түсуі ОЖЖ қызметі бұзылуы Қоректік заттардың қорытылуы мен сіңірілуі бұзылуы Қажым қорының азаюы МИКРОБЫ 23 Л И Х О Р А Д К А * Пиротерапия Емдік гипертермия Қуық асты безінің жергілікті гипертермиясын қамтамасыз ететін құрылғы 24 ГипертермияЖылу реттелуінің бұзылуы әсерінен дене температурасының жоғарылауы Себептері: Сыртқы ортаның жоғары температурасының ұзақ әсері Нейроэндокриндік реттелуі бұзылуынан тотығу мен фосфорланудың ажырауы Жылу реттеу орталығының зақымдануы (мый жарақаты, гипоксия) Жылу шығару тетіктерінің зақымдануы Қызба мен асқын қызынудың ерекшеліктері
|