Жылқы малы туралы. Жылы тымына арай

• Название: Жылы тымына арай
• Дата: 23.02.2023
• Размер: 88.82 Kb.
• Имя файла: Жылқы малы туралы.docx
• Тип: Документы; #952178

Жылқы тұқымына қарай:

• 
  арғымақ
  
• 
  қазанат
  
• 
  жабы
  
• 
  тобышақ
  
• 
  текежәуміт
  
• 
  қазақы ат
  
• 
  қарабайыр
  
• 
  пырақ
  
• 
  дүлдүл т.б. болып бөлінеді.
  

Шабыс ат:

• 
  жүйрік
  
• 
  тұлпар
  
• 
  сәйгүлік
  
• 
  саңылақ
  
• 
  бәйге ат деп бөлінеді.
  

Салтанатқа мінетін ат: жорға

• 
  төкпе жорға
  
• 
  айдама жорға
  
• 
  шайқалған жорға деп бөлінеді.
  

Мініс аттары:

• 
  Аяқ ылау
  
• 
  жетек ат
  
• 
  қосақ ат
  
• 
  түп ат
  
• 
  көсем ат деп жіктеледі.
  

Өсуіне қарай:

• 
  Құлын - биенің жас төлі.
  
• 
  Жабағы - 6 айдан асқан құлын
  
• 
  Тай - жылқының бір жастағысы.
  
• 
  Құнан - жылқының екі жастағысы.
  
• 
  Дөнен - жылқының 3 жастағысы.
  
• 
  Сәурік-(3 – 4 жастағы үйірге салынбағаны)
  
• 
  Бесті - жылқының бес жастағысы.
  

Саяқтар (бойдақ жылқылар):

• 
  Ат - піштірілген еркек жылқы.
  
• 
  Сақа ат - он бір -он екіге келген ат.
  
• 
  Арда емген - құнанына дейін енесін емген, ақ жілік болғаны.
  
• 
  Төл тай - өз енесі мен ежені бірдей еметін бір жасар жылқы.
  
• 
  Қысыр емген - құлынын тастаған биенің екі жасқа дейін емген бұрынғы төлі.
  
• 
  Шобыр - мініске, күш-көлікке өте мықты шабан ат.
  
• 
  Сетер ат - құлынынан қартайып өлгенше жүген-құрық, ер тоқым көрмеген ат.
  
• 
  Пішпе - піштірілген жылқы.
  

Биенің атаулары:

• 
  Бие - құлындайтын жылқының бес жасқа келгені.
  
• 
  Байтал - жылқының екі жастан бес жасқа дейінгі ұрғашысы.
  

Сүтіне қарай биелер:

• 
  Мама бие - өте сүтті бие.
  
• 
  Мәнерсіз бие - сүті аз бие.
  
• 
  Ақтандыр бие - сүті жоқ, сүт шықпайтын бие.
  
• 
  Исіншек бие - сауар алдында құлынына жанасып, исінген сүтін ағызып жіберетін бие.
  

Қысырақ атаулары:

• 
  Тұман қулық - үш немесе төрт жасқа дейін айғырдан шықса да құлындамай жүрген бие.
  
• 
  Көбен бие - қонданып тойына бастаған бие.
  
• 
  Ақжілік бие - құлындығында енесі сауылмай еркін емген бие.
  
• 
  Қаракемік бие - енесі сауылып, жүдеу, бос болып өскен бие.
  
• 
  Нәқұс (құтамсыз) бие - шаққан тегі нашар бие.
  

Құмай тұяқ бие - түяғы көп тасырламайтын бие,

Айғырлардың атаулары:

• 
  Жасамалы - үш-төрт жастан асқаны.
  
• 
  Сәурік - үш-төрт жастағы үйірге салынбағаны.
  
• 
  Құр айғыр - өмуру құрық-жүген тимеген айғыр.
  
• 
  Сыңар ен - түмысында бір ен болып туған.
  
• 
  Шартық - екі енінің бірі піштірілгенімен қалған айғыр.
  
• 
  Азбан - алты жасында піштірілгенімен айғырлық әдетін қоймай, биенің мазасын алатын айғыр.