Таубаев Мейржан Всу 20-1 6-шы апта. Жоспар ылым білім, ызмет, леуметтік институт ретінде
 Скачать 35.1 Kb.
|
|
Реферат Тақырыбы:Білім, ғылым, техника және технологиялар Орындаған:ВСУ 20-1 тобының студенті Таубаев Мейіржан Тексерген: Жумабекович Нурсултан. Жоспар: 1. Ғылым - білім, қызмет, әлеуметтік институт ретінде. 2. Ғылым классификациясы: Аристотель, Әл-Фараби, Ибн-Сина, Ф. Бэкон, Г. Гегель, О. Конт. 3. Ғылыми танымның әдістері мен ғылыми ақиқаттың ерекшелігі. Ғылыми және ғылыми емес білімнің демаркация мәселесі. Ғылым - білім, қызмет, әлеуметтік институт ретінде. Қазіргі эпистемология ғылымболмысыныңүшаспектісінбөліпкөрсетеді: (а) білімніңерекшежүйесіретінде; (б) өзінің «технологияларымен» жәнеәдістеріментанымдықіс-әрекетретінде; (в) әлеуметтік институт ретінде. Д. Норт «қоғамдағыойынережелері, немесе … адамжасағанадамдарарасындағықарым-қатынастыұйымдастыратыншектеушеңбері». М. Вебер әлеуметтік институт –бұл, еңалдымен, әлеуметтікәрекеткебірлесіпқатысуғамүмкіндікберетіниндивидтердіңбірігуініңформасыекенінатапөтті. Әлеуметтікинституттарқоғамныңбастықұрылымдықэлементтеріретіндеқаралуымүмкін, оларарқылы коммуникация жүйелеріұйымдастырылатын, интеграцияланатынжәнереттелетінәлеуметтікіс-әрекеттердіңерекшеқұндылық-нормативтікүлгілеріболыптабылады. Басқашаайтқанда, әлеуметтік институт – бұлақпараттық-коммуникативтікқажеттіліктердіқанағаттандыруарқылыбелгілібірмақсаттарғажетуүшінқұрылғанәлеуметтіккоммуникацияныңқалыпты статус-рөлдікжүйесі. Әлеуметтікөмірдіұйымдастырудыңсалыстырмалытүрдетұрақтынысандары бола отырып, әлеуметтікинституттаркүнделіктіөмірдітұрақтықұрылымдауарқылыәлеуметтіксабақтастықжәнебелгісіздіктіазайтуфункцияларынорындайды. Әлеуметтікинституттарқоғамдықөмірдіңтұрақтылығынқамтамасызетеді, өйткеніқоғаммүшелерініңәлеуметтікқатынастараясындағыіс-әрекеттерінреттейді, олардыңмүдделерін, ұмтылыстары мен іс-әрекеттерінинтеграциялайды, әлеуметтікбақылаудыжүзегеасыруғаықпалетеді. Қандай да біржаңаәлеуметтікинституттардықұрупроцесі, сондай-аққандай да бірқоғамдыққатынастардықұқықтықжәнеұйымдастырушылықтұрғыданбекіту, яғниқызметтіжәнеқоғамдыққатынастардыформализациялаупроцесіәлеуметтік Институционализация депаталады. Институционалдаубарысындаұйымдастырылмағанқызмет пен формальдыемесқатынастарқалыптасуда,бұлбіріншіорынға регламент пен биліктіреттеушығатынұйымдастырушылыққұрылымдардықұруғаалыпкеледі. Жеке субъектігеқатыстыәлеуметтікинституттыңмәжбүрлеусипатын Э. Дюркгейм, Т. Парсонсатапөтті. Ғылымәлеуметтік институт ретінде-бұлғылымныңқызмететуі мен дамуын, еңбектіңқоғамдықбөлінісіқұрылымындағығылымиқызметтіңорнын, оныңәлеуметтік-мәденикеңістіктегіфункцияларынжәнебасқа да әлеуметтікинституттарменөзарақарым-қатынастықамтамасызететінәлеуметтіккоммуникациялардыңқалыптыстатустық-рөлдікжүйесі. Әлеуметтік институт ретіндеғылымныңжұмысістеушарттары: (а) қызметіғылымиэтоспринциптеріменреттелетінғалымдарқоғамдастығының; (Б) белгілібірматериалдыққұралдарменжабдықталғанжәнеөзқызметінформальды-құқықтықрегламенткесәйкесжүзегеасыратынмекемелердіңболуыболыптабылады. XX ғасырдың «институционалдық» ғылымсоциологиясыныңнегізінқалаушылардыңбірі Роберт Мертон ғылымиэтосжазылмағанжәнезаңдытүрдересімделмеген, бірақғылымиқоғамдастықтыңбарлықмүшелерімойындайтынжәнеорындайтынмынадайұйғарымдардыңжиынтығыекенінкөрсетті: (А) ұжымизм (ғылымиеңбектіңжалпығаортақсипатынкөрсететін, ғылыминәтижелердіңжариялылығынболжайтын принцип, онсызғылымдамиалмайды); (Б) универсализм (шынайығылымибілімніңобъективтісипаты бар фактінікөрсететін принцип, оныңмазмұны оны кімжәнеқашаналуға); (в) ұйымдастырылған скептицизм (ғылымитеорияларды, сондай –ақғылымиіздеустратегияларынсыниқайтапайымдаудыңталабы); (г) риясыз (жалғызмақсатқақызметету-шындықтыұғыну, бұлбеделдітәртіптіңбарлықұғымдарынан, жекепайдасынан, айналмалыкеуектерденжәне т. б. бас тартудыкөздейді). Бірақғылымиэтостыңөлікомпоненттерінетағыекеуқосукерек: (а) ғылымиқоғамдастықтыңбарлықмүшелерініңғылымиқұзыреттілікталаптарын, өйткеніғылымидаулар, ғылымиқызметтіңнәтижелерінбағалаужәнетанумәселелерінбилік пен жұртшылықшешеалмайды. Мысалы, тек ғалымдардыңөздеріғанақандай да бірғылымитехнологиялардыенгізудіңорындылығынбағалайалады, оларғаалдын ала сараптамажүргізеалады, жаңаматериалдардыпайдаланудеңгейі, автоматтандырудеңгейі, пайдалануқауіпсіздігі, жылдамжаңғыртуқабілетіжәне т. б.; (Б) қайталауғатыйым салу-басымдыққағидатынсақтаудықамтамасызететін плагиат. Бұлқағидатдәстүржағдайындажұмысістемейтінінатапөткенжөн, білім «қолданқолға» беріліп, бұл «нормадан»ауытқуғатыйымсалудыжәнеәрекеттердіқайталаудыкөздейді. Ғылымиэтостыңбөлінгенпринциптері мен нормаларығалымдардыңәрбірбірлестігіүшінміндеттіболыптабылады, бұлғылымдыәлеуметтік институт ретіндежекеқұбылысретіндежасайды. Ғылымныңәлеуметтік институт ретіндеқалыптасуыныңерекшелігіғылымныңәлеуметтікинститутталуыныңТарихиалдындакогнитивті Институционализация рәсіміболыптабылады. Әдеттеәлеуметтік институционализация когнитивтіқұрамдасбөліктіқажететпейді. Ғылым классификациясы: Аристотель, Әл-Фараби, Ибн-Сина, Ф. Бэкон, Г. Гегель, О. Конт. Аристотель ("Aristotle") (көнегрекше: Ἀριστοτέλης; б. з. б. 384 ж., Стагира (Орталық Македония), Колхида түбегі — б.з.б. 322 ж. 7 наурыз[1], Халқида, Еубея аралы) — ежелгі грек философы, Платонның шәкірті, ЕскендірЗұлқарнайынның (ҰлыЕскендір) ұстазы, «адамзаттыңбіріншіұстазы» дегенқұрметтіатаққаие. Олғылым мен парасаттыңкөптегентақырыптарынжүйеліәріжан-жақтылызерделеп, жаратылыс пен өмірдіңтүрліқұбылыстарынанақтығылымизерттеулержасап, артынасүбеліеңбектержазыпқалдырды. Аристотель ғылымныңкөптегенсаласыныңалғашқынегізінқалады, олардың арасында физика, метафизика, поэтика, театр, музыка, логика, риторика (шешендік өнері), саясат, этика, эстетика, биология, зоология және экономика қатарлылар айрықшааталады. Олқалдырғанпәлсапалықпайымжүйесі мен ғылымизерттеудәстүрікейінгімұсылмандықжәнехристиандықмәдениетке, шығыс-батысөркениетінеайрықшаықпалетті. Қазақтыңұлыойшылы Абай Құнанбайұлы өзінің «Ескендір» поэмасындаЕскендірдіңкөзтоймастығынасалыстырмалыАристотельдіңғажайыпданалығынайқынсипаттайды. Сократ, Платон, Аристотель үштігіежелгі грек пәлсапасыныңшыңыретіндеайырықшақұрметпенаталады. Аристотель ең алғаш этика, эстетика, логика, ғылым, саясат және метафизика сияқты мәселелердітолыққамтитынжан-жақтыпәлсапалықжүйеніқұрды. Аристотельдіңтүрліфизикалықкөзқарастарыортағасырлықғылымныңқалыптасуынатереңәсеретіп, ренессанс дәуірінедейінсозылды. Бірақкейінол Ньютон физикасына орынберді. Оныңалтыкітаптантұратын «Органоны» ойлауәдісінқарастыратынлогиканытұңғышретпәлсапалықдеңгейгекөтерді. Оныңеңбектеріндееңалғашқылогикалықзерттеулержасалған, соныңнегізінде ХІХ-шығасырда формалды логика ғылымықалыптасты. Әл-Фарабидің эманациялықтеориясымұсылманфилософиясыныңбүкілтарихыменекіжақтыбайланысты: олтеологиялықжәнефилософиялықойдыңалдыңғыбағыттарындаорыналғанілімдердіөзіндебіріктіреді, жәнеөзкезегіндеӘбуНасырдыңсоңынанергенкөптегенғалымдарүшінтеориялықтүзілімдердіңбастауықызметінөзіатқарады. ӨзіліміндеӘл-Фарабиаспан мен ай астымәселелерінбіртұтасетіпбіріктіреді. Негізіненақылментанылатынжәнеөзгермейтінболмыстарменайналысаотырып, ол, сондай-ақ, денелікжәнеөзгермеліболмыстарды да назардантысқалдырғанжоқ. Философ мәңгілікәлемдіөзгермеліәлемненбөліпқарайды, дегенменБүтінжәнекөптікарасынабайланысорнатады. Әл-Фарабидің эманация теориясыөзінде теология мен космология мәселелерінбіріктіреді. Ақылбарлықзаттыжасампазетеотырып, жалғыздантарайды. Бұлай болу себебі, құдайөзсубстанциясынбіледі, барлықигіліктіңбастауыөзіекенінбіледі, - депесептейдіӘл-Фараби. Құдайдыңәрекеті мен жасапмаздығыойлаупроцесінде, интеллектуалдықпроцестежүзегеасады. Ойлау мен болмыстыңөзарақатынасыӘл-Фарабифилософиясындажаратылыстыңұлы да сымбаттыкөрінісіменберілген. Адамзатақыл-ойыныңэволюциясынӘл-Фарабитанымпроцесінеқатысатынадамжаныныңқабілеті мен бөлшектерінебайланыстызерттейді. Адам интеллекті – бұлтуабіткенқабілет, - депкөрсетедіӘл-Фараби. Бұлалғашқыинтеллектіні философ потенциалдықжәнеалғашқыматериалдық интеллект депатайды. Олтәжірибегедейінболады, яғниадамзатиеболғанғадейінболады. Тәжірибепайдаболып, сақталғаннанкейінпотенциалдықақылактуалдыақылғаайналады. Танымпроцесініңекіжақтысипаты бар: олпотенциалдыақыл-ойменқатарпотенциалдыақылжететіннәрселерді де жүзегеасырудыкөздейді. Материалдықболыптабылатынзаттардыңсубстанциясындаөзбетіншеактуалды интеллект болу қабілетіжоқ. Бұлобъектілердіңмүмкін, яғнипотенциалдытанылуданактуалдытанылуғаөтуіүшінматериядан да асқансубстанциялымәнқажет. Өзінің “Ақыл (дегенсөздің) мағынасыжайындағыпайымдама” депаталатыншығармасындаӘл-Фараби интеллект дегенсөздіңтүрлімағынадапайдалануытуралыжазады. Бірінші - қарапайымсөзде, парасаттыадамжөніндеайтқанкездеқолданылады. Екінші – мутакаллимдердіңтүсінігінде, парасаттеріскешығарылғанкездеайтылады. Үшінші – Аристотельдің “Екінші Аналитика” аттышығармасындаберілгенмағынада, интеллект жанныңқабілетіболыптабылады. Туабіткенқасиетіарқылыәмбебап, ақиқатжәнеқажеттішарттаржөніндеанықмағлұматалуүшінадамғажағдайжасайтынжанқабілетідепқарастырылады. Төртіншімағынасы – тағы да Аристотельдің “Этика” дегенеңбегініңалтыншыкітабындаайтылған. Мұнда Аристотель интеллект депөзінесәйкескелетінтектегіобъектілергеұдайықолдануданкеліптуатынсолжанныңбірбөлігінайтады. Бұлөзіжүрекелетәжірибедентуады, жанбұлтәжірибеніобъектідегіәрбір дара нәрседеналады. Пікірлер мен шарттардыңанықтығыерікістерінентуады; оныңқабылданатынынемесеқабылданбайтыныерікістерініңтабиғатындаболады. Жанныңнақ осы бөлігін Аристотель “Этиканың” алтыншыкітабында интеллект депатаған, - дейдіӘл-Фараби. Фрэнсис Бэкон (1561-1626) - ағылшын философы, ғылыми зерттеудің тәжірибеге сүйенген методологиясын ұсынған. Эмпиристік бағыттың негізінсалушы, саясиқайраткер. Ұлыбритания лорд-канцлері, корольданкейінгіекіншітұлғасы. «Білім - күш» дегенқанаттысөзайтқан. Философияны Бэкон: Құдай; табиғат; адамтуралығылымдептұжырымдады. Философияныңаталған 3 саласынадамтүрліжолдармен, құралдарментаниды: табиғатты – тікелейсезімдікқабылдау мен тәжірибеарқылы; Құдайды – табиғатарқылы; өзін - рефлекция арқылы (ойдыңөз-өзінебағытталуы, ойдыңойдызерттеуі). Фр.Бэконфилософиясыағылшынфилософиясына, ЖаңаЗаманфилософиясына, оданкейінгідәуірлерфилософиясынаүлкенәсерберді: философиядағыэмпириялық (тәжірибелік) бағыттыңнегізіқаланды; гносеология (танымтуралыілім) философияныңқосалқысаласыболуданжоғарыкөтеріліп, онтология (болмыс туралыілім) деңгейінежетті, жәнекез-келгенфилософиялықжүйеніңбастыекібөлімініңбірінеайналды; философияның жаңамақсатыанықталды – адамғаоныңөзәрекетіндепрактикалықнәтижелергежетуінекөмектесу (осылайша Батысфилософиясы жанаматүрдеболса да болашақамерикалықпрагматистікфилософияныңнегізінқалады); ғылымдардыжіктеугеталпынысжасалды; Англиямен қоса, бүкілевропалықантисхоластикалық, буржуазиялық философияғасерпінберілді. Исидор Мари Огюст Франсуа Ксаве Конт (фр. Isidore Marie Auguste François Xavier Comte; 19 қаңтар 1798 — 5 қыркүйек 1857) − француз философы, әлеуметтанушысы, философиядағы позитивизм мектебініңнегізінқалаушы. Ол «әлеуметтану» терминіңғылымиқолданысқаалғашретеңгізген. Әлеуметтанубасқа да ғылымдарсияқтыбақыланатынәлеуметтікқұбылыстардызерттеуменайналысады. Біріншікезең (1820-1826) – мынадайкішігірімжұмыстардыжазукезеңі: «Әлеуметтік философия опускулдары»; «Қазіргініңөткендігіэлементтерінжалпыбағалау» (көкек, 1820 ж.); «Қоғамдықайтаұйымдастыруүшінқажеттіжұмыстаржоспары» (көкек, 1822 ж.); «Ғылымдаржәнеғалымдартуралыфилософиялықойлар» (қараша−желтоқсан 1825 ж.). «Рух қуатытуралыойлау» (1825-1826 жж.). Екіншікезең - «Позитивтік философия курсы» дәрістері (жекетомдармен 1830 жылдан 1842 жылғадейінжарыққашығыпотырған) құрастырады. Үшіншікезең «Позитивтіксаясатжүйесі, немесеАдамзатдіндерінегіздерітуралысоциологиялық трактат» (1851 жылдан 1854 жылғадейінжарыққашығыпотырған) еңбегіндекөріністабады. Ғылыми танымның әдістері мен ғылыми ақиқаттың ерекшелігі. Ғылыми және ғылыми емес білімнің демаркация мәселесі. Ғылымитаным – танымныңеңжоғарғыпішімі. Ғылыми таным рационалдықсипатыныңбасымдылығыменсипатталатынөтекүрделіқұбылыс. Олнегізіненұғымдаржүйесі, теориялар, заңдарсияқтыбасқа да ойлаупроцестерініңтүрлеріарқылыайқындалады. Әрине, мұндасезімдіктанымныңрөлі де жоққашығарылмайды, алайдаолғылымитанымның теория ауқымындажанама, екіншірөлатқарады. Ғылымитанымқұбылыстар мен процестердіңішкіәмбебаптықбайланыстары мен заңдылықтарынэмпирикалықбілім мен ақыл-ойғатабантіреп, рационалдытүрдесараптауарқылыбейнелейді. Мұндайсараптауұғымдаржүйесі, ой қорытындысы, заңдар, категориялар мен принциптерсияқтыжоғарыдәрежедегіабстракцияларжүйесіарқылыіскеасады. Ғылымитанымныңеңмаңыздыміндеті – мейлінше ақиқатқа жету, оныңмазмұнынжан-жақтыашу. Осы міндеттііскеасыруүшінғылымитанымныңкөптегентәсілдерікеңіненпайдаланылады, оларға: абстракциялау, идеализациялау, синтез, дедукция, асбстрактіліктеннақтылыққаөрлеу, тарихилықжәнелогикалықәдістержатады. Ғылымитанымныңмаңыздыерекшелігі – оныңөзінебағытталғандығынемесеішкіғылыми рефлексия ретіндекалыптасуы; яғни, ол тек танымпроцесініңөзін, оныңпішімдері мен әдіс-тәсілдерін, ұғымдаржүйесінзерттейді. |