Главная страница

Кислота ва асослар ҳақида ҳ. Кислота ва асослар Аида озирги замон тушунчалари. Режа


Скачать 1.58 Mb.
НазваниеКислота ва асослар Аида озирги замон тушунчалари. Режа
Дата13.11.2022
Размер1.58 Mb.
Формат файлаppt
Имя файлаКислота ва асослар ҳақида ҳ.ppt
ТипДокументы
#786588

КИСЛОТА ВА АСОСЛАР ҲАҚИДА ҲОЗИРГИ ЗАМОН ТУШУНЧАЛАРИ.

Режа:


1. Кислота-асосли реакциялар.
2. Сувли эритмаларда кислота ва асосларнинг электролитик диссоциацияси.
3. Дебай-Гюккел, Люис ва Бренстенд-Лоури назариялари.
4. Асосли ва кислотали константалар.
5. Кислота ва асос эритмалари рН ини ҳисоблаш.


Аррениус 1887 йилда ўхшаш моддаларнинг эритмаларида зарядланган заррачаларга ажралиш ҳисобига заррачаларнинг ортиши гипотезасини олға сурди. Бундай моддаларни у электролитлар деб, уларнинг ионларга ажралишини эса электролитик диссоциация деб атади.

Бу эритмалар:


Бу эритмалар:
ишқорлар;
тузлар;
анорганик кислоталарнинг сувли эритмалари;


+


+


+


+


_


_


_


_


-


+


Анион


Катион


А


К


+


+


-


-


Электролитлар


Тузларнинг диссоциланиши:


ўрта тузлар KCl  K+ + Cl;


СH3CОOН  H+ + СH3CОО.


Кучсиз электролитлар:


нордон тузлар
KHSO3  K+ + HSO3;
асосли тузлар
CuOHNO3CuOH++NO3.


Электролитик диссоциацияланиш назарияси

Қутбли молекулалар (а) ва ионли кристалларнинг (б) электролитик диссоциацияланиши: I – сольватация; II – ионизация; III – диссоциация.


Кислота-бу диссоциланганда Н+ ионларини ва бошқа ҳеч қандай мусбат ионларни бермайдиган молекуладир.
Асос-диссоциланганда ОН- ионларини ва бошқа ҳеч қандай манфий ионларни бермайдиган молекуладир. Кислота ва асос орасида борадиган реакция туз ва сув ҳосил қиладиган нейтралланиш реакциясидир.
Аррениус назарияси бўйича исталган электролит фақат қисман диссоциланади


1. Электролитик диссоциация сабаби тушунтирилмаган.
2. Ионлар ва электролит молекулаларининг ўзаро ва эритувчи молекулалари билан таъсири ўрганилмаган.
3. Аррениус назарияси бўйича диссоциация даражаси бирдан катта бўлиши мумкин эмас.


Аррениус назарияси камчиликлари.


Ионофорлар - кристаллик панжараси алоҳида ионлардан тузилган (КСI, NаСI) электролитлардир. Бундай моддаларни сувда эритилганда гидратланиш энергияси таъсирида кристаллик панжаранинг бузилиши (парчаланиши) содир бўлади. Бундай моддаларда диссоциланмаган молекулалар модда эритилмасдан олдин ҳам бўлмайди, яъни улар эритилмасдан олдин ҳам бир-бири билан боғланган ионлар ҳолида бўлади.


Ионогенлар-бунда кристаллик панжаранинг бўғинларида қутбли молекулалар (СН3СООН) бўлган электролитлардир. Бундай моддаларнинг ионларга диссоциланиши бир неча босқичда боради:
1. СН3СООН+Н2О СН3СООНН2О
-эритувчи билан кимёвий ўзаро таъсир ҳисобига молекуляр комплекснинг ҳосил бўлиши;
2. СН3СООНН2О СН3СОО-Н3О
ионланиш,яъни ички-молекуляр қайта гуруҳланиш ҳисобига ион жуфтларининг ҳосил бўлиши;
3. СН3СОО-Н3О СН3СОО-  Н3О+
ионлар жуфтининг эркин ионларга диссоциланиши.

Бренстед ва Лоури бир-биридан бехабар 1923 йилда кислота ва асосларнинг протолитик назариясини яратдилар.


НСI(г.) + H2О(ж.)  H3О+(сувда) + СI(сувда)
кисл.1 асос.2 кисл.2 асос.2


Кислота


Асос


– Протон Н+


Н+


NaOH(қ.) + H2O(с.)  Na+(сувда) + OH(сувда)


OH (сувда) + H3O+(сувда)  2 H2O(с)


Кислота ва асосларнинг
протолитик назарияси


Кислота – водород катионлари донори:
НСl H+ + Сl
NH4+  H+ + NH3
НCO3  H+ + CO32.


Асос –водород катионлари акцептори :
NH3 + H+  NH4+ ,
АlОН2+ + H+ Аl3++ H2О,
PO43 + H+  НPO42.

Протолитик назарияда заррачаларнинг кислота-асосли хоссаларини фақат протон ташиш билан боғлашади, шунинг учун бу назария бўйича кислота-асосли реакциялар протолитик реакциялар ёки протолиз реакциялари дейилади.
Кислота ёки диспротид- бу протонлар доноридир, яъни протон берувчи заррача (молекула, катион, анион) дир
Асос ёки эмпротид - бу протонлар акцепторидир,яъни протон қабул қилувчи заррача(молекула, катион, анион)дир.


Кислота протон бериб асосга айланади. Кислотадан ташкил топган ва протон бериши ҳисобига асос ҳосил қиладиган системани боғланган жуфт, ёки ярим реакция дейилади. Боғланган жуфт ичидаги жараёнлар қайтардир.
Кислота  асос + Р (Р-протон)
А В + Р (1)

Кислота ва асосларнинг боғланган жуфтларига мисоллар:

Протон олувчи ва берувчи заррачалар амфипротлар (Н2О, НСО3- ва бошқалар) дейилади.


Заррачаларнинг протонга донорлик хусусияти қанчалик кучли бўлса, у шунчалик кучли кислота ва у билан боғланган асос шунчалик кучсиз асос ҳисобланади.

Кислота ёки асоснинг абсолют кучини тенгламага мос равишдаги мувозанат константаси характерлайди.

Ҳар доим бир вақтнинг ўзида 2та боғланган жуфтнинг реакцияси боради ва янги кислота, янги асос ҳосил бўлади.

Боғланган жуфт ролини эритмада иштирок этаётган қандайдир бошқа модда ва эритувчининг ўзи ҳам ўйнаши мумкин. Сув эритувчи сифатида протон бериши ва олиши ҳам мумкин:

Агар сувда эритилган модда,сув молекуласига нисбатан кучлироқ протонга донор хоссасига эга бўлса,у ҳолда эритилган модда сувли эритмада кислота хоссасини намоён қилади.Агар сувда эритилган моддада сув молекуласига нисбатан протонга донорлик хусусияти кучсизроқ бўлса, у ҳолда эритилган модда сувли эритмада асос хоссасини намоён қилади:

Агар сувли эритмада сув молекуласига нисбатан протонга донорлик хоссаси кучли бўлган бошқа эритилган модда бўлса, у ҳолда реакцияда сув эмас балки ана шу модда иштирок этади:


Кислота ҳар доим биринчи галда кучлироқ асос билан реакцияга киришади, асос эса кучлироқ кислота билан реакцияга киришади, шунинг натижасида кучсизроқ кислота ва кучсизроқ асос ҳосил бўлади.

Протолитик назария бўйича ҳар доим янги асос ва янги кислота ҳосил бўлади. Аррениус назарияси бўйича туз ва сув ҳосил бўлар эди.


реакция учун мувозанат константаси
ифодасини қуйидагича ёзиш мумкин:


Ка-сирка кислотасининг
диссоциланиш константасидир.

Кучли кислота ва асос эритмалари рН ини ҳисоблаш.

Кучсиз асослар эритмалари рН ини ҳисоблаш.

Мустақил ечиш учун масалалар


1. Оксалат ва фосфат кислоталарининг сувли эритмада электролитик диссоциланиш тенгламаларини ёзинг.
2. а) 0,03 М HNO3 ва б) 0,002 М КОН эритмаларининг рН ини ҳисобланг.
3. NH4OH нинг 0,01 мольл эритмасида рН нечага тенг?

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ!



написать администратору сайта