сөздікпен жұмыс Яхудаева бір. Конспектілеіз
 Скачать 22.62 Kb.
|
|
1. Зерттеушілердің лексикография туралы еңбектерін конспектілеңіз Проф. Л.П. Ступин лексикографияга байланысты өз жіктемесін ұсынады.Жіктеме жасаудың алгашкы негізі ретінде сөздіктерді энциклопедиялык жэне лингвистикалық түрлерге бөледі.Екінші негіз ретінде көлем жагынан сөздіктер үлкен, орташа, шагын түрлерге бөлінеді.Үшінші негіз — атау сездерге берілетін сипатгаманың тіліне катысы. Егер атау соз де, оның сипаттамасы да бір тілдің неі^ізшде берілетін болса, ол — бір тілді сөздік, ал сипагтама баска тілде берілсе, ол аударма сөздік болады.Төртінші негіз — тілдің жеке функционалдык түрлерін карастыруга катысты: эдеби тіл, гылыми-техникалык тіл, арнаулы тіл т.б.Бесінші негіі — создікте сипатталатын тіл бірліктерінің кұрамына байланысты. Сөз тіркесі болса — сөз тіркесі сөздігі, фразеологизм болса, фразеологиялық сөздік, синоним болса -синонимдік сөздік. Алтыншы негіз-лексикалык бірліктердің кай тұргыдан сипатталатынына байланысты (орфографнялык, орфоэпиялык, жиілік т.б. сөздіктер). Жетінші негіз — сөздіктегі сөздердің орналасу ретіне байланысты сөзден ұгымга қарай: эліпбилік сөздіктер, ұгымнан сөзге карай: идеологияльқ сөздіктер жэне сөз соңынан сөз басына карай кері әліпбилік сөздіктер Осы спякты жеке сөздіктерге жасалган жанрлык-типологиялык жіктемелер В.В.Виноградов. С.И.Ожегов, Ю.Н.Караулов, П.Н.Денисов, В.В.Морковкин, Х.Касарес, Л. Згуста т.б. көптеген авторлардың еңбектерінде сөз болады. Галым Б.Калиев сөздіктердің бір-бірінен мынадай белгілері аркылы ажыратылатындыгын айтып тұсіндіреді. . Сөздердін сипатталу мазмұнына карай: түсіндірмелі сөздік, аударма сөздік. . Создердін сипатталу максатына карай: орфографиялық сөздік, орфоэпиялык сөздік, этимологиялык сөздік, синонимдес сөздердің сөздігі, омонимдес сөздердің сөздігі, антонимдес создердін сөздігі т.б. Создердін неге, кімге арналгандыктарына карай: терминдік сездік, диалектілік создік. Сөздікке енген бірліктердін тұлгаларына карай морфологиялык сөздік,фразеологиялык создік . Сөздікке енген сөздердің орналасу тэртібіне карай: жиілік сөздік, кері сөздік т.б. Создіктер сөздердің сипатталу мазмұнына карай тұрлері түсіндірмелі сөздік, аудирма создік, фразеологиялық сөздік болып бөлінеді. Түсіндірме сөздік те, аударма создік те. фразеологиялык сөздік те сөздердің магынасын аша отырып, мысалдар аркылы дэйектейді. Түсіндірме сөздік — сөздіктердің ішінде сөздердің магыналарын аныктауда ен колемдісі. Тілдегі бар сөздер алфавит тэртібімен беріледі де, оның магыналары мысалдар аркылы гүсіндіріледі. Бір сөздің канша магынасы болса, соншасы жеке-жеке түсіндіріліп, контекст аркылы ашылып отырады. Казіргі колымызда бар түсіндірме сөздік екеу. Біріншісі — 10 томдык. Екіншісі — 15 томдык. Алгашкы сөздіктің эр томының колемі орта есеппен 70 баспа табак. Ал бүкіл сөздіктің жалгіы колемі — 700 баспа табақ. Бұл сөздікті «көп томдык», «академиялык сөздік» деп те атайды. 2. Лингвистикалық сөздіктердің жасалу ерекшеліктері Лингвистикалық сөздік - арнайы кітап. Бұл сөздердің негізгі қасиеттерін көрсететін сөздік жазбаларының жиынтығы. Сөздіктердің міндеті - сөздің мағынасын, оның грамматикалық, этимологиялық, лексикологиялық және басқа белгілерін түсіндіру.Барлық лингвистикалық сөздіктер бірігіп, тілдің сөздік қорын сипаттау және қалыпқа келтіру мақсатын көздейді. Лингвистикалық сөздіктердің негізгі объектісі - әр тараптан сипатталатын сөз (мағыналық, стилистикалық, шығу тегі және т.б.). Лингвистикалық сөздіктер энциклопедиялық сөздерден айырмашылығы сөздердің мағыналарын түсіндіреді, олардың грамматикалық қасиеттерін көрсетеді және сөйлеудің барлық бөліктерін (сөз таптарын) қамтиды. Лингвистикалық сөздіктердің түрлері мен түрлері өте көп. Олар сөз мағыналарын түсіндіру құрамы, саны және сипатымен ерекшеленеді. |