ИВЛ сфера. Коронавируспен крес кпені жасанды жолмен желдету деген не
 Скачать 46.09 Kb.
|
|
Коронавируспен күрес: өкпені жасанды жолмен желдету деген не? Дүниежүзіне коронавирус тарағалы сөз қорымыз кем дегенде бір терминмен толықты: "COVID-19 жұқтырған ауруғаларға ИВЛ-аппарат керек екен" деп айтатын болдық. Осы "ИВЛ" деген не? Оның маңызы қандай? Қазақстанда қанша аппарат бар? Бүгін осы тақырыпта шолу ұсынып отырмыз. Ауызекі тілде сіз бен біз қолданып жүрген «ИВЛ» термині — орыс тіліндегі аппарат атауының аббревиатурасы, яғни «искусственная вентиляция легких» дегеннің қысқарған нұсқасы. Басқаша айтқанда, өздігінен дем ала алмай қалған адамның өкпесін жасанды түрде желдетіп, тыныс жүйесі қалпына келгенше көмектесетін аппарат. Өкпені жасанды жолмен желдету аппараты қандай жағдайда қажет? Әуелі мектеп бағдарламасын еске түсірейік. Адам тыныс алғанда сыртқы орта мен ағза ортасында газ айналымы жүреді — дем алғанда оттегін жұтамыз (ол өкпе альвеолалары арқылы қанға тарайды), ал дем шығарғанда көмірқышқыл газын «лақтырып тастаймыз». Газ айналымы: оттегі (О2) өкпе арқылы (alveolus) қанға (blood capillary) түседі, көмірқышқыл газы (CO2) сыртқа тарайды. Сызба: Wikimedia.org Алайда өкпе жеткілікті көлемде оттегін ала алмай және іште жиналып қалған көмірқышқыл газын қайта шығармай қалатын кездер болады. Осы жағдайда бұл органды жасанды түрде желдету керек. Ол үшін дәрігерлер тыныс жүйесінің міндетін мойнына алатын арнайы аппаратты қосады. Жасанды жолмен желдету аппараты өкпеге газ қосындысын (оттегі мен сығылған құрғақ ауа) жібереді де, жиналып қалған сұйықты, көмірқышқыл газын сыртқа шығарып алады. Ауру адамды мұндай желдеткішке дер кезінде қосса, тірі қалу ықтималдығы барынша артады. Жасанды жолмен желдету аппараты өкпеге оттегін апарып, қажетсіз заттарды алып шығады. Сызба: Derangedphysiology.com Қазіргі аппараттар мақсатына, қалай басқарылатынына, пациенттің жасына байланысты түр-түрге бөлінеді. Оны инвазив жолмен (аурудың тыныс жолдарына немесе трахеожүйесіне түтіктер енгізеді) немесе бетке маска тағып пайдалануға болады. Мұндай аппаратқа қосылған адам сөйлей алмайды, өз бетінше тамақ та ішпейді. Инвазив әдіс қолданылса, ауруды әдетте жасанды жолмен комаға түсіреді, себебі түтік арқылы тыныс алу — қатты ауыртатын процесс. Коронавирусқа қатысы қандай? SARS-CoV-2 вирусын жұқтырып, дәрігерлер бақылауға алған адамдардың көбінде COVID-19 төменгі тынысалу органдарына (өкпе, кеңірдек, трахеялар, көмей) соққы берген, ал 20%-інде өкпені қатты зақымдаған. Бұл жағдайда коронавирус жұқтырған жанның халі күрт төмендеп, өз бетінше тыныс ала алмай қалуы мүмкін. Сондықтан оларды жасанды жолмен желдету аппаратына тездетіп қосу керек. Өкпе қалпына келіп, жазылып кеткенше, құрылғы тыныс жүйесі жұмысын бір қалыпта ұстап тұрады. Қазір дүниежүзінде коронавирус жұқтырып, өкпені жасанды жолмен желдетуді қажет ететін науқастар күрт көбейді. Сол себепті интенсив терапия бөлімдері дағдарысты бастан кешіп отыр: көп жерде мұндай аппарат жетпейді, бар болған күннің өзінде оның тілін білетін, пациентке дұрыс қоса алатын мамандар тапшылығы сезіледі, яғни адамдар ауруханаға жаппай түскенде олардың бәрін қатар жатқызып, емдеу мүмкіндігі жоқ. Мемлекеттердің карантин енгізіп, шекарасын тарс жауып, елді үйде отыруға шақырып жатқанының бір себебі де — осы: коронавирус жұқтырған жүз әлде мың адамды бір уақытта қабылдағанның орнына (аппарат жетпегендер өліп жатыр), айларға созып, «жасанды өкпеге» кезек-кезек қосып барып сауықтырған әлдеқайда тиімді. Әрине, жасанды желдету аппараттарына деген сұраныстың шамадан тыс өскенін айтуға болады, бірақ оны жасайтын компаниялар Жер жүзінде санаулы-ақ және мұндай жоғары технология дүниесі бір күн не бір аптада құрастырыла салмайды  Адамға судан немесе тамақтан артық ауа қажет, өйткені онсыз бірнеше минут ғана өмір сүре алады. Адам тыныс алуды тоқтатқан жағдайда, жасанды желдетуді жүзеге асырудың жалғыз жолы. Жасанды желдетуді қолдану көрсеткіштері Мұндай манипуляция адамның өзі дем алудың мүмкін еместігі, яғни өкпенің альвеолдары мен қоршаған орта арасындағы газ алмасуды дербес жүзеге асыруы қажет: оттегін алу және көмірқышқыл газын беру. Жасанды желдету келесі жағдайларда қажет болуы мүмкін: ad егер тәуелсіз тыныс алу препараттармен (жалпы анестезия кезінде ұзақ операция кезінде) немесе адам операциядан кейінгі кезеңде комада болса; тыныс алудың бұзылуына әкеліп соқтырған жарақаттармен; өкпе аурулары бар (пневмония, өкпе ісінуі ); егер негізгі ауруға шалдығу немесе өкпеге зақым келтіру мүмкін болса; созылмалы тыныс жеткіліксіздігі. Сыртқы әсерінен табиғи жарақат алса, жарақаттану немесе аурудың өткір шабуылы ( инсультпен ) қажет болса, өкпенің толық жасанды желдетуі талап етіледі және тәуелсіздікке көшу кезінде пневмония, созылмалы тыныс алу жетіспеушілігі үшін қосалқы желдету қажет. Жасанды желдетудің негізгі әдістері Өкпенің оттегіні қалай алуға болады: Қарапайым - «ауызға аузына» немесе «ауызға мұрынды» тәсілі. Аппараттық әдістер: қолмен респиратор (оттегі маскасы бар қалыпты немесе өздігінен таралатын респираторлық пакет), автоматты режимде жұмыс жасайтын респиратор. Интубация - трахеяны бөлшектеу және түтікшені тесікке кіргізу. Диафрагманы тыныс алудың электростимуляциясы диафрагалық нервтерді немесе диафрагманы сыртқы немесе инеэлектродтардың көмегімен мерзімді ынталандыру нәтижесінде пайда болады, бұл оның ырғақты тарылуын тудырады. ad Жасанды желдетуді қалай жүргізу керек? Қажет болса, қолмен респиратордың көмегімен қарапайым әдіспен және аппараттық құралды өткізуге болады. Барлық қалғандары ауруханаларда немесе жедел жәрдемде бар. Жай жасанды желдету арқылы мұны істеу керек: Пациентті тегіс бетке қойыңыз, оның басы барынша еңкейтіледі. Бұл тілдің құлап кетуіне жол бермеуге көмектеседі және кеудеге кіруді ашады. Бүйір жағында тұрыңыз. Бір жағынан, мұрынның қанаттарын қысып, бір уақытта басты сәл артқа айналдырып, екіншісі - итті төмендетіп, ауызды ашады. Терең тыныс алыңыз, ерніңізді жәбірленушінің аузына жабыстырып, күрт нәзіктеңіз. Басыңыз дереу сыртқа шығуы керек, өйткені дем шығару керек. Ауа ағынының жиілігі минутына 20-25 рет болуы керек. Науқастың жағдайын бақылау қажет. Терінің түсіне ерекше назар аудару қажет. Егер көк түссе, онда оттегі жеткіліксіз дегенді білдіреді. Екінші бақылау нысаны кеудеге айналуы тиіс, яғни оның қозғалысы. Жасанды желдету арқылы оны көтеру керек  және төмен түс. Эпигастрлық аймақ құласа, бұл ауа өкпеге емес, асқазанға түседі дегенді білдіреді. Бұл жағдайда сіз бастың қалпын түзетіңіз.Желдетудің екінші қол жетімді әдісі - әуе жастығы бар ротонос маскасын пайдалану (мысалы: Ambu немесе RDA-1). Бұл жағдайда бетіне мықтап тығыз басып, мезгіл-мезгіл оттегіні қолдану маңызды. Егер сіз жасанды өкпенің желдеткішін уақтылы орындап алмасаңыз, онда бұл теріс салдарға әкеп соғуы мүмкін. |