Ксіптік бадарлау жмысы арылы балаларды болаша мансабын алыптастыру ахметжан Арда Сайлауханызы араанды облысы, Балаш аласы Кп балалы жне аз амтамасыз етілген отбасыларды балаларына арналан мектеп интернаты
 Скачать 26.55 Kb.
|
|
КӘСІПТІК БАҒДАРЛАУ ЖҰМЫСЫ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ БОЛАШАҚ МАНСАБЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ Ахметжан Ардақ Сайлауханқызы Қарағанды облысы, Балқаш қаласы «Көп балалы және аз қамтамасыз етілген отбасылардың балаларына арналған мектеп – интернаты» КММ Аңдатпа: Мақалада мамандық әлемінің ерекшеліктері туралы дүниетанымын кеңейту, алдағы уақытта дұрыс мамандық бағытын таңдауда жауапты шешім қалыптастыру, кәсіптік ақпаратты ұйымдастыру, кәсіптік кеңестер беруге көмектесу ұсынылады. Аннотация: В статье рекомендуется расширить мировоззрение об особенностях мира профессий, сформировать ответственное решение в выборе правильного профессионального направления в будущем, систематизировать профессиональную информацию, помочь дать профессиональный совет. Мамандықты дұрыс таңдау – ол өмір жолының сәттілігінің негізі. Э. Ф. Зеер Қазіргі қоғамның әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогресінің даму дәуірінде адамның зияткерлік еңбегінің үлесі өсуде, әр адамның шығармашылық даралығының білім деңгейіне, дамуына және кәсіби бағдарлауына қойылатын талаптар артып келеді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің негізгі міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері,кәсіптік даярлау,еңбек нарығында бәсекеге қабілетті білікті жұмысшылар мен мамандардың біліктілігін арттыру негізінде жеке адамды қалыптастыруға,дамытуға және кәсіптік жетілдіруге бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау болып табылады. [1]. Жалпы білім берудің үш негізгі міндеті бар: баланың жалпы дамуын, жан-жақты дүниетанымын қамтамасыз ету және оны болашақ нақты мамандыққа дайындау. Осы үш міндеттің ішінен әлеуметтік даму күрделене түскен сайын баланы алдағы сабаққа дайындау мәселесі ең өзекті болатыны дәлелденді. Қазіргі кезеңде жалпы білім берудің міндеті – баланың жалпы дамуын қамтамасыз ету ғана емес, ең бастысы оны ерте жастан бастап оның қабілеттері мен мүдделеріне сәйкес белгілі бір мамандыққа бағыттау мүмкіндігі. Әрбір оқушының бірдей санаға, мінез-құлыққа, мәдениетке өмірге деген көзқарасқа, әртүрлі мамандықтардың ерекшеліктеріне ие бола бермейді. Олардың өзіндік ерекшелігі олардың тәрбиесіне және шығу ортасына байланысты. Ер азаматтарының болашақ мамандығын анықтауға бағдарлану – бүгінде күн тәртібінде тұрған маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Мектеп – оқушылардың кәсіби бағдар беру жұмысын ұйымдастыратын және үйлестіретін орталық болып табылады.Барлық педагогикалық ұжым мұғалім, сынып жетекшісі, еңбек сабақтарының мұғалімі, сыныптан тыс және мектептен тыс тәрбие жұмысын ұйымдастырушысы болып саналады, ол негізінен мектепте кәсіптік бағдар беру жұмыстарын жүргізеді. Бастауыш мектепте кәсіптік бағдарлаудан өтетін әрбір оқушы алдында болашақ мамандығын таңдау мәселесімен бетпе-бет келеді. Балаларды белгілі бір қызмет түріне бейімдеу ,олардың мүдделерін анықтау және олар кәсіптік бағдарлау арқылы жүзеге асыруда үлкен көмек алады. Қазірдің өзінде бастауыш мектепте бір минутты жіберіп алмау және балаларды мамандық таңдауға уақытында қызықтыру маңызды. Көптеген үйірмелер, қызығушылықтары бойынша қосымша сабақтар мамандық таңдауда жақсы демеу болады. Бастауыш мектепте кәсіптік бағдар берудің мақсаты-мамандықтар әлемі туралы білімді кеңейту және білім мен еңбек әлеміне қызығушылықтарын тудыру. Кәсіптік бағдар беруде пәндер бойынша негізге ала отырып жас және психологиялық ерекшеліктерін ескеріп, бірінші сыныптан бастап жүргізу қажет. Балалардың ой – өрісін кеңейту, олардың өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының ең өзекті салаларындағы қызмет көрсету саласында,ы еңбек өмірімен таныстыру. Бастауыш мектепте бастауыш сынып оқушыларының академиялық пәндер арқылы ересектермен жұмыс істеуге деген қызығушылығын дамытуға болады. Сабақ барысында оқушылар мамандық атауының мағынасын біледі: дәрігер, мұғалім, кітапханашы, сатушы, құрылысшы т.б, сонымен қатар әртүрлі мамандармен танысады. Сабақта осы мамандықтар туралы мақал-мәтелдер қолданады. Математика сабақтарында мәселенің мәнімен танысу, сондай-ақ осы мамандықтың адамдардың өмірі мен қызметіндегі рөлі мен маңыздылығын көрсету аясында мамандық туралы қысқа әңгімелер өткізіледі. Дүниетану сабақтары мәселелерді шешуде кәсіби бағдар беруге үлкен үлес қосады. Мысалы, «синоптикалық минуттар» өткізіледі, оның барысында балалардың әрқайсысы өзін болжаушы ретінде сынап көреді немесе оқушылар сабақтың тақырыбы бойынша репортаж дайындап, журналист ретінде әрекет етеді. Технология сабақтарында біз мамандықтармен таныстық: адам — адам, адам — ақпарат, Адам — табиғат: құрылысшы, ағаш ұстасы, инженер, тігінші, модельер, аспаздық маман, аспаз, даяшы мамандықтарымен танысты. Олар мамандық құндылықтарына байланысты түрлі жобаларды жүзеге асырды. Біз сондай -ақ сыныптан тыс кәсіптік бағдарлау жұмыстарын сынып сағаттары аясында жүргіземіз. "Мамандықтар әлемі", "Мен кім болғым келеді", "Ата-анамның мамандықтары", сонымен қатар тақырыпқа бейненің үзіндісі,тақырыпқа қатысты мультфильмді талқылаймыз. Экскурсия кезінде оқушылар әр түрлі кәсіп түрлерімен тек сөзбен ғана емес, іс жүзінде де танысады. Мысалы: "Мамандықтар қаласында" оқушылардың өздері таңдаған рөліне қарай тырысып, арнайы костюм киіп осы мамандыққа жататын құралдарды қолданады. Сондай-ақ, экскурсиялар кітапханашы мамандығымен танысу үшін кітапханағада ұйымдастырылуы мүмкін. Балалар кәсіпорындарға, фермаларға, зауыттарға, мұражайларға саяхат жасайды. Мұражайларға, көркем галереяларға, кітапханаларға, театрларға барған кезде мектеп оқушылары сұлулық әлемімен танысып қана қоймай, экскурсия жетекшісі мамандығы туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады. Кәсіптік бағдарды ойын арқылы да дамытуға болады. Рөлдік ойындар мен кешенді ойындар,театр элементтерін инсценировка арқылы көрсетіп баланың мамандыққа деген ойын кеңейту. Мысалы: «Кәсіптердің қай әрпіне көбірек?», «Заттар кімге тиесілі?» ойындарын ойнауға болады.Мектепішілік іс-шараларда оқушылар жаңа мамандықтар туралы біліп, өздерін түрлі мамандық өкілдері рөлінде сынап көреді, рөлдік көріністер ойнайды, конкурстар мен жобаларға қатысады. Бастауыш сыныпта ата — аналармен мастер-класстар, әртүрлі жұмыс салаларындағы мамандармен, жол полициясы мамандарымен кездесулерді ұйымдастыруға болады. Жол полициясы оқушыларға өз жұмысы туралы айтады және олармен жол қозғалысы ережелерін сақтаудың маңыздылығы туралы сөйлеседі. Медицина қызметкері медбике қызметі туралы, түрлі аурулар, жарақаттар кезінде алғашқы көмекті қалай көрсету керектігін айтады. Бала неғұрлым көп мамандықтармен таныс болса және оның мамандықтар әлемі туралы түсінігі неғұрлым кең болса, оның болашақта кәсіби таңдауын қалыптастыру барысында жіберетін қателері аз болады. Мұғалім оқушыларға терең білімді береді, оны кәсіптік бағдар беру жұмысымен байланыстырады, мамандықты таңдауда оларға көмектеседі. Кәсіптік бағдар берудің бірінші кезеңі отбасылық тәрбиеден басталады және мектеппен, мектептен тыс мекемелермен, кәсіпорындармен, фермерлік шаруашылықтармен байланысты. Оқушыларды кәсіптік бағдарлау және болашақ мамандығын анықтауға көмектесу мектеп алдында тұрған міндеттердің бірі . Сондықтан психология мен педагогикада бұл мәселеге көп көңіл бөлінеді. Әр мектепте оқушылардың кәсіби және кәсіптік бағдар беру жұмысының жоспары жасалуы керек, оны жүзеге асыру үшін педагог-психологтардың үлесі енгізілуі керек. Сонымен, жасөспірімдердің өзіндік бағалау ерекшеліктері мен мамандық таңдаулары өзара байланыста бола отырып, кәсіби өзіндік анықталуға мәнді әсер етеді. Жоғарғы сынып оқушылары мен жастарды мамандықты саналы түрде таңдауға дайындау үлкен әлеуметтік – психологиялық маңызы бар мәселелердің бірі болып табылады. сұрақтардың бірі. Мамандықты дұрыс таңдау -бұл кәсіби өзін-өзі анықтаудың нәтижесі. Кез –келген елде мамандық таңдау әрекеттері дәстүрлі түрде еңбек психологиясы мен кәсіби дайындық тұрғысынан қарастырылады. Ұрпақ тәрбиесі - болашақ қоғамды тәрбиелеу. Қоғамның болашақ иелерін жан-жақты жетілген, мамандыққа икемді, ақыл-прасты мол, мәдени ой-өрісі кеңейген озық етіп тәрбиелеу – біздің қоғам алдындағы борышымыз. Сонымен, ХХІ ғасыр – білімді ғасыры, білім беру қызметкерлеріне үлкен жауапкершілік жүктеледі. Біздің басты мақсатымыз-жас ұрпаққа кәсіби білікті маман болу үшін бағыт беру екенін ұмытпауымыз керек. Ж. Аймауытов айтқандай: «Мамандықтың жаманы жоқ, бірақ мұның кез келгеніне икемділік қажет, бұл жай күнелту, тамақ асыраудың ғана жолы емес, үлкен өнерді, зор шеберлікті талап етеді». Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі №319-III Қазақстан Республикасының Заңы. Марцинковская Т. История психологии - Библиотека Гумер, Москва. 2004г. Климов Е.А. (соавторы — Буцык А.Л., Каверина Р.Д. и др.) Памятка профконсультанту. — Л.: ВНИИ профтехобр., 1969. Мажитова, Л. Х. Особенности профессиональной ориентации школьников в системе" школавтуз" [Текст] : депонированная рукопись / Алматы 1994. 9 с. Өстеміров. К. Кәсіптік оқыту әдістемесі.//Оқулық-Алматы «РАДиАЛ» баспасы, 2006ж.33-33б. |