Адильбек слайд. Магистрлік жоба картопты суіне пестицидтерді серін агроэкологиялы баылау

• Название: Магистрлік жоба картопты суіне пестицидтерді серін агроэкологиялы баылау
• Дата: 17.09.2022
• Размер: 1.32 Mb.
• Имя файла: Адильбек слайд.pptx
• Тип: Документы; #681626

МАГИСТРЛІК ЖОБА Картоптың өсуіне пестицидтердің әсерін агроэкологиялық бақылау

Орындаған: 6М060800-Экология мамандығының бітіруші магистранты Бауыржан Әділбек Бауыржанұлы

Жетекші: п.ғ.к., доцент Нұрмұханова Гүлнар Еркінқызы

Жобаның өзектілігі

Пестицидтер картоп көкінісі үшін бөгде химиялық заттар болғандықтан, оның ішкі (эндоэкологиялық немесе физиологиялық) және сыртқы (экзоэкологиялық немесе морфологиялық) өзгерістеріне кері әсер етуі мүмкін. Әлемдік экологиялық статистикаға сәйкес, пестицидтер «лас ондықты» құрайтын экотоксиканттар тобына жатады. Осыған байланысты, өсімдіктерді қорғауға арналған пестицидтердің түрлеріне қатаң қауіпсіздік талабы қойылып, олардың тірі ағзаларда туындататын эндоэкологиялық өзгерістерін зерттеу өзекті экологиялық мәселеге айналып отыр. Дегенмен, пестицидтерді қолдану саны күннен күнге асып бара жатқан адамзатты қажетті тамақ мөлшерімен қамтамасыз ету мұқтаждығы мәжбүрлеп отыр. Пестицидтерді пайдаланудың теріс салдарын болдырмауда қоршаған ортаның нысандарындағы улы қалдықтардың мөлшерін бақылау маңызды рөл атқарады.

Жобаның мақсаты мен міндеттері

Мақсаты:

Картоптың зиянкестеріне қолданылатын пестицидтердің экологиялық тұрғыдан әсерін бағалау

Міндеттері:

• картоптың өсуіне пестицидтердің әсерін зерттеудегі негізгі тұжырымдар мен оның агробиологиялық қасиеттеріне әсерін зерттеу;
• пестицидтердің картоптың өнімділігіне, сапасына және сақталуына әсерін агроэкологиялық талдау жүргізу;
• пестицидтерді қолданудың экономикалық тиімділігін экологиялық бағалау; 

Картоптың агробиологиялық ерекшеліктері

Тамыр жүйесі шашақты келеді, тамырдың негізгі бөлігі топырақтың жоғарғы қабатында, 70 сантиметрге дейінгі тереңдікте жатады. Қайсыбір тамыр желісі кейде 1,5-2,0 метр тереңдікке кетеді. Картоптың өсу дәуірі оның сортына, топырақ-климаттық және агротехникалық жағдайға байланысты 60 күннен 180 күнге дейін созылады

Картоп. 1- өсіп тұрған картоптың жалпы көрінісі; 2- гүл; 3-гүлдің жарғандағы көрінісі; 4-аталық; 5-аналық; 6-ұрық; 7- түйнек.

Далалық су ұстау көрсеткішіне қарағандағы топырақтың ылғалдылығы, %	Картоптың үш жыл ішіндегі орташа шығымдылығы, ц/га
Гүл салғанға дейін 60, одан кейін 60	176,1
Гүл салғанға дейін 60, одан кейін 70	186,3
Гүл салғанға дейін 60, одан кейін 80	199,8
Гүл салғанға дейін 70, одан кейін 70	214,8
Гүл салғанға дейін 70, одан кейін 80	238,7
Гүл салғанға дейін 80, одан кейін 80	217,6

Пестицид

Пестицид

Қазіргі заманғы пестицидтердің классификациясы ауруларға әсері, химиялық табиғатына және қолданылу әдісіне, кейде сумен байланыс дәрежесіне қарай бөлінеді. Ол физико-химиялық қасиеті бойынша анықталады. Бір пестицидтің өзі өсімдік түріне, сортына, қоздырғышына әр түрлі жанама әсер етеді.

Химиялық құрамына қарай пестицидтер үш негізгі топқа бөлінеді.

• Бейорганикалық қосылыстар (сынап, фтор, барии, күкірт, мыс, күміс және хлор және бор тұздары);
• Өсімдік, бактериялық және саңырауқұлақ тектес препараттар (пиретриндер, бактериялық және саңырауқұлақ препараттар, антибиотиктер және фитонцидтер);
• Органикалық қосылыстар – өте көлемді топ. Оларға жоғары физиологиялық белсенді пестицидтер кіреді.

Қолданылуы бойынша пестицидтер бірнеше түрге бөлінеді.

Инсектицидтер –зиянды жәндітерді жою үшін қолданылатын зат;

Акарицидтер – кенелерді жою үшін пайдаланылады;

Фунгицидтер – өсімдіктердің саңырауқұлақ тектес ауруларымен күрес үшін пайдаланылады;

.

Гербецидтер – арам шөптерді жою үшін қолданылады;

Нематоцидтер – домалақ құрттарды жою үшін;

Лимацидтер – моллюскаларды жою;

Дефолианттар – механикаландырылған жинауға дейін өсімдік жапырақтарын кетіруге арналған заттар;

Дефлоранты - плантациялардағы байлаулар мен гүлшоқтардың артық мөлшерін жоятын заттар;

Зооцидтер – кемірушілерді жою үшін;

Десикканттар – өсімдіктерді жинау алдындағы кептіруге арналған;

Бактерицидтер – өсімдіктердің бактериялық ауру қоздырғыштарымен күресу үшін;

Пестицид түрлері	Оларға жататындар
Гербицид	Зенкор, 70% с.п. Гезагард (Прометрин), 50% Стомп, 33% Пантера Фюзилад супер, 12,5% Фронтьер,90% Фюзилад форте, 15% к.э. Фюзилад-супер, 12,5% к.э. Фюзилад-супер, 12,5% к.э.
Инсектицид	Арриво, 25% к.э. БИ-5 Децис, 2,5% к.э. Каратэ, 5% к.э. Конфидор, 20% к.э. Ровикил, 10% к.э. Суми-альфа, 5% к.э. Кинмикс, 10% к.э. Моспилан,30% Ровикурт, 25%
Фунгицид	Фьюри, 10% в.к. Цимбуш, 25% к.э. Циткор, 25% к.э. Шерпа, 25% к.э.
Акарацид	АКТАРА, ВДГ (250г/кг) АПАЧИ, ВДГ (500г/л) КОРАГЕН, КС (200г/л) ФОРС, Г (15г/л)

Зерттеу нысаны

Зерттеу нысаны ретінде картоптың Артемис сорты таңдалынды. Жалпы сипаттамасы: сопақша түйнектері бар голланд ерте пісетін асхана сорты. Ауруларға төзімділігі: картоп нематодына және жапырақтарды ширату вирусына төзімді, кәдімгі паршеге орташа төзімді, сабақ фитофторына әлсіз төзімді, түйнектің фузариозына және фитофторозына төзімді. Сопақ және ұзын сопақ пішінді түйнектер, қабығы тегіс, сары, жұмсағы ашық-сары, өлшемі үлкен, крахмалдығы 11%.

Акробат МЦ фунгицид

Зерттеу пестицидтері ретінде Акробат Мц фунгициды алынды. Акробат МЦ – фитофтороз және картоптағы альтернариоз тудыратын саңырауқұлақ инфекцияларын жою үшін қолданылатын жүйелі байланыс-ішек фунгицид. Ол басқа ауруларға қарсы тиімді. Акробат МЦ инфекцияны өлтірмейді, сонымен қатар саңырауқұлақпен зақымданған өсімдіктерді емдейді.

Акробат Мц

• Әсер етуші заттар: Диметоморф (90 г/кг) + Манкоцеб (600 г / кг)
• Препаратты нысаны: Сулы-диспергирленетін түйіршіктер (ВДГ)
• Дақыл: Картоп
• Әсер ету спектрі: Фитофтороз, альтернариоз әсер ету спектрі
• Вегетация кезеңінде қолдану
• Қорғаныс әрекетінің кезеңі 10-14 тәулік
• Буып-түю қаптар 1 х 10 кг

Зерттеу жұмысы

Зерттеу Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы Қандыағаш қаласында өтті. Бақылау кезеңі 2018-2019 жылдарды құрады. Бақылауға картоптың Артемис сорты алынды.

Зерттеу аумағының климаты

Зерттеу жүргізудің объектісінде ауа-райы үлкен жылдық және тәуліктік ауытқулармен ерекшеленеді ауа температурасы жаздың ұзақ ыстық және суық қыстымен сипатталады.

Зерттеу жүргізудің объектісінде топырақ қара қоңыр, орташа көмірлі, гумус құрамы 3,0%, жалпы азот-0,18-0,20%, жалпы фосфор-0,19-0,20%, алмасу калийі-2,3-2,5%; топырақ қоректену элементтерінің жылжымалы түрлерімен орташа қамтамасыз етілген Жаз айларында жауын-шашын көп түскен кезде, жекелеген жылдар, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы жоғары шамаға жетеді - 60- 65 %. Орташа ауа ылғалдылығы жаз мезгілінде 50-60% шегінде ауытқиды. Жазда, аспан айқындығы және төмен салыстырмалы ылғалдылығы, өйткені күшті күн инсоляция қатты қызады, нәтижесінде құрғақшылық пайда болады. Аймақтың топырақ-климаттық жағдайлары картопты өсіруге қолайлы болып табылады.

Зерттеу жұмысы өткен аумақ климаты 2019 жыл

Ай

Қаңтар

Ақпан

Наурыз

Сәуір

Мамыр

Маусым

Шілде

Тамыз

Қыркүйек

Қазан

Қараша

Желтоқсан

Т, °

-23

-25

-15

-5

+10

+20

+25

+20

+10

+5

-15

-23

Картоп колорад қоңызы – Leptinotarsa decemlineata say. қатты қанаттылар тобы, жапырақ жемірлері Chrysomelidae тұқымдасына жатады. Картоп өсірілетін аймақтың бәрінде кездеседі.Картопты, қызанақты, бұрыш пен темекіні зақымдайды, сондай ақ олар жабайы өсетін алқа тұқымдастарымен де қоректенеді. Қоңыз сопақша пішінді, ұзындығы 9-12мм, алдыңғы арқасы мен қанатының үсті сарғыш түсті. Картоп сабақ нематодасы – Ditylenchus destructor Thorne тұқымдасына жатады. Картоп өсірілетін аймақтың бәрінде кездеседі. Картопты, шамамен түрде асшұршақты, сәбізді, қызанақ пен кейбір басқа дақылдарды зақымдайды. Ересек нематодалары құрт тәрізді пішінде, алдыңғы және артқы жағына қарай кішірейіп келетін жұқа шыны тәрізді түссіз денесі бар. Ұзындығы 0,7-1,3мм. Дернәсілдері кішірек. Нематода бірнеше ұрпақ береді. Бір ұрпағы 15-тен 45 күнге дейін дамиды. Нематодалар картоп түйнектерінде сақталады.
Картоптың өнуіне әсер етуші зиянкес жәндіктер

Картоп зиянкестері

Қызылбас шпанка Epicauta erythrocephala Pall. Қатты қанаттылар Coleoptera тобының алакүлік Meloidae тұқымдасына жатады. Ресейде, Қазақстанда Павлодар, Семей, Ақмола облыстарында кездесіп, едәуір зиян келтіреді. Ересек қоңыздың дене пішіні ұзындау сопақша келген, ұзындығы 17-20мм, үстіңгі қанаттары қара-қоңыр, басы қызғылт түсті болады Биологиясы зерттелмеген. Қоңыздар маусым-шілде айларында картоптың жапырақтары мен сабағын кеміріп, кейде біржола құртып жібереді. Ал, олардың дернәсілдері шегірткелердің жұмыртқаларымен қоректеніп, өсімдіктерге ешқандай зиян келтірмейді. Картоп күйе көбелегі – Phthorimaea operculella Zell. . Қабыршақ қанаттылар – Lepidoptera тобына жатады. Алдыңғы қанаттары 13 мм-ге дейін жетеді, сұр, күміс түсті, қара дақтары бар, ақшыл – сұр шашақты, түбіне қарай қарайған. Артқы қанаты шашақтарының түсі-сұр, қанаты енінен ұзынырақ, құрсағының жоғарғы жағы сарғыш-сұр. Аталығының соңғы сегментінің түсі – қошқыл – сары және құрсағының 1/3 бөлігін алады. Жұмыртқасы сопақ пішінді, ақ меруерт түсті, 0,8 мм. Жұлдызқұртының ұзындығы 13 мм-ге дейін жетеді. Түсі ішкі құрылысына байланысты, қызғылт – сары, сұр – жасыл, және тағы басқа түсті болып келеді Күресушаралары. Картоптың түйнектерін Органикалық емес заттармен отырғызу алдындағы фумигациялау. Өсімдіктерді фосфорорганикалық қосындылармен, пиретроидтермен және басқа да инсектицидтермен уақтылы бүрку.

Картоп аурулары

Фитофтора бұл ауру картоптың түйнектерін, сабақтары мен жапырақтарын әсіресе ыссы едәуір жауын шашын болған жылдары көп зақымдайды. Күрес шаралары. Ауру басталысымен егіске 1%-тік бордоский ерітіндісі бүркіледі, әр гектарға шамамен 600л ерітінді жұмсалады. Сондай-ақ егісті әр гектар сайын 15-25кг мөлшеріндегі АБ препаратымен тозаңдатып дәрілеу жақсы нәтиже береді. Жапырақтың құрғақ теңбілі. Жапырақта және сабақта айналасы сақина тәрізді қоңыр дақтар пайда болады. Күресу шаралары. Ауру басталысымен егіске 1%-тік бордоский ерітіндісі бүркіледі, әр гектарға шамамен 600л ерітінді жұмсалады. Сондай-ақ егісті әр гектар сайын 15-25кг мөлшеріндегі АБ препаратымен тозаңдатып дәрілеу жақсы нәтиже береді Картоп рагы. Бұл ауру қазақстанда кездеспейді. Бірақ ол карантиндік ауру болып саналады. Рак көбіне картоптардың түйнектері мен столондарын зақымдайды. Күрес шаралары. Топырақтың 15-18см беткі қабаты хлорпикринмен түтіндету арқылы (фумигация) өңделеді. Бұл жағдайда егістің әрбір шаршы метрін өңдеуге 400-500г хлорпикрин жұмсалады. Бұл ауруды болдырмаудың ең ұтымды тәсілі картоптың ракқа төзімді сорттарын егу.

Сақина шірік. Картоп бұл ауруға ұшыраса гүл салу аяқтала келген шақта сабақтары солады және қурап қалады.

Түйнектердің ылғалданып шіруі. Картоптың беті шіріп ботқа сияқты болып кетеді. Оның иісіде сүйкімсіз болады. Негізінен осы ауруға механикалық зақымданған және басқа ауруға шалдыққан түйнектер ұшырайды

2016-2018 жж. түскен ылғалдың орташа мөлшері (мм)

Көпжылдық орташа көрсеткіштермен салыстырғандағы 2017-2019 жж. түскен ылғалдың орташа мөлшері (мм)

Жыл	Айлар												Біржылғы барлығы	V – IX айларында
	X	XI	XII	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX
2017-2018	33,2	6,3	21,9	18,5	6,9	16,6	34,1	53,3	28,7	30,7	10,7	39,9	330,8	163,3
2018-2019	35,2	40,3	26,4	24,8	15,6	20,6	37,4	13,7	75,2	49,6	41,0	62,0	441,8	241,5
Орташа көпжыл-дық	34,2	38,3	24,1	12,6	12,6	17,2	20,0	37,5	48,0	47,7	36,6	18,6	386,3	202,4
Орташа көпжылдықтан ауытқуы	-2,0	-4,0	-4,5	-6,3	-8,7	-4,6	-3,3	39,6	-46,5	-18,9	-30,3	-22,1	-111,0	-78,2

Зерттеу аралығы

Зерттеу нәтижелері

Зерттеу жүргізілгенде 10кг картоптан пестицид қолданылуынсыз 50кг картоп алдық, яғни пайда 5 есе өсті. Ал пестицид қолданылған жерден 10кг-нан 58,7кг картоп алынды, пайда 6,5есе өсті. Нәтижесінде өнімділік 16,7% құрады

Зерттеу нәтижелері

Айта кететін болсақ отырғызудың алдында препаратының ерітіндісімен өңделген нұсқада картоп өсімдіктерінің гүлдеу фенологиялық фазалары бақылаумен салыстырғанда 4 күнге ерте белгіленді. Түптің құрылымын талдау бақылаумен салыстырғанда сабақтардың санының артық екенін көрсетті. Отырғызудың алдында тұқымдарды препаратының ерітіндісімен өңдеу сабақтар санын 1,2-1,5 данаға арттырды. Сабақтардың саны артқанда, жапырақтардың да саны артады. Өсуді үдеткіштердің нұсқаларында өсімдіктер вегетациялық кезеңнің бүкіл аралығында жақсы өсіп дамыды. Егістіктегі тәжірибелер мағлұматтары бойынша вегетация кезеңінде өсуді үдеткіштерді пәлектерге бүріккенде өсу үдерістері белсенділігі артып, белсенді түйнек құрудың жүруіне ықпал жасалды.2 өңдеу жүргізу кезінде өсімдіктердің аурумен зақымдану дәрежесі іс жүзінде 2 есе төмендеді, соның нәтижесінде өнімнің едәуір артуы алынды.

Зерттеу кезінде орындалған жұмыстар

Агротехникалық жұмыс

• Қопсыту
• Тырмалау
• Суару
• Картоп ұрығы
• Ұрықты отырғызу
• Тасымалдау
• Арықтар арасын тазарту
• Арам шөптерді жұлу

Картоп сапасының экологиялық және экономикалық тұрақтылығы  

Біз зерттеген агроөндірістердің экономикалық тиімділік деңгейін бағалау үшін негізгі көрсеткіштер ретінде картоптың өнімділігі, картопты өсіруге еңбек және материалдық шығындар, шартты-таза кіріс, шығындардың өтелімділігі және өнім бірлігінің өзіндік құны пайдаланылды. Қазіргі кезеңіндегі ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі міндеттерінің бірі нарықтық қатынастарды дамытудың экономикалық тиімділікті арттыру болып табылады. Бұған тек айтарлықтай озық технологияларды қолдану есебінен ауыл шаруашылығы өнімдерінің өнімділігін арттыру және өзіндік құнын төмендету арқылы қол жеткізуге болады. Біз ұсынатын тәсілдердің тиімділік деңгейін сипаттау үшін негізгі көрсеткіштер ретінде өнімділік, сапа, еңбек және материалдық шығындар, таза пайда және өндірістің рентабельділігі пайдаланылды. Картопты егуге және тазалауға кететін негізгі шығындар 5шаршы жерге көрсетілген

Картопты егуге және тазалауға кететін негізгі шығындар 5шаршы жерге  

Агротехникалық жұмыс	Саны	бағасы, тенге	Жалпы сома, тенге
Қопсыту	1	0	0
Тырмалау	1	0	0
Суару		2 000	2 000
Картоп ұрығы	10кг	630	630
Ұрықты отырғызу	1	0	0
Тасымалдау	1	0	0
Арықтар арасын тазарту	2	0	0
Арам шөптерді қолмен жою	3	0	0
Барлығы			2 630

Пестицидтерді қолданудың экологиялық-экономикалық бағасы:  

Пестицидтер	Өлшемі	Саны	Бағасы, тенге	Жалпы сома, тенге
Инсектицид	л	1	3620	181
Гербицид	кг	1	4000	40
Барлығы				221

Пестицидтің мөлшері 5шаршы жерге:

• Акробат МЦ – 10гр
• БИ-58 – 15мл

Картопты өндірудің қолданылатын және жобаланатын технологияның экономикалық тиімділігі  

Көрсеткіштер	Пестицидсіз	Пестицидпен
Өнімділік	50кг	58,5кг
Шығындар, тг	2 630	2 851
Өткізу бағасы, тг	4500	5265
Кіріс	1870	2414
Рентабельділік, %	71,1	84,6

Қорытынды

Жүргізілген зерттеулер бойынша келесі тұжырымдар жасалынды:

- өсуді үдеткіштермен өңделген түйнектерде өсу үдерістері белсенділігінің артуы нәтижесінде өскен бүршіктердің өсуі және саны артып, бұл өз кезегінде өңделмегендермен салыстырғанда 1,3-2,0 сабақ бүршіктерінің артық пайда болуына алып келеді;

- өсуді үдеткіштермен өңделген түйнектерден өсіп шыққан картоп өсімдіктері жақсы өсіп дамиды, өскіндер 3-4 күн ерте пайда болады;

Қорытындылай келе пестицидпен өңделген картоп 5шаршы жерге 16,7% -ға көбірек өнім берді. Бұл дегеніміз пестицид қолданылған тиімді,бірақ мөлшерінен тым артық қолдануға болмайды. Себебі ол адам денсаулығына кері әсерін тигізеді.

Тыңдағандарыңызға рахмет!