Тау жынысы
|
Шыгу тегі
|
Минералды құрамы бойынша тобы
|
Негізі қасиеттері
|
Қолданылуы жайында ұсылыс
|
Гипс
|
шөгінді
|
сульфаттар класының минералы
|
Гипс ақ, мөлдір кейде қоспаларына байланысты түрлі түсті, шыныша жылтыр
|
Гипс құрылыста, хирургияда, металлургияда, қағаз, бояу, цемент өнеркәсібінде, мүсін өнерінде, оптикада және ауыл шаруашылығында (тыңайтқыш) қолданылады
|
Гранит
|
магмалық
|
Интрузиялық
|
Төзімділік, күшті,
Атмосфералық қарсылық әсерлері, Суға төзімді, Экологиялық тазалық, Отқа төзімділік, Өңдеу қарапайымдылығы, Қышқылдар мен саңырауқұлақтарға төзімділік
|
Құрылыста бояу материалы ретінде қолданылады
|
Құм
|
шөгінді
|
Кесекті
|
Қышқылға төзімділік, Отқа төзімділік, Аязға төзімділік
|
Құрылыс материалдары, құрылысқа арналған құрылыс, құмдауыт, құрылыс, жол салу, тұрғын үй қоршауында, аулаларды абаттандыру алаңдарында, бетон өндіруге, сылануға және іргетасқа арналған минералды ерітінділер өндірісінде кеңінен қолданылады
|
Әктас
|
шөгінді
|
Органикалық
|
|
Негізгі құрылыс материалдарының бірі. Ол қара металлургияда флюс ретінде, химия өнеркәсібінде (сода, карбид, минералдық тыңайтқыштар өндіру үшін), қант, шыны, цемент өндірістерінде қолданылады
|
Мрамор
|
метаморфтық
|
Кальцит
|
түстері қоспа
түрлері мен мөлшеріне байланысты ақ, қызғылт, сары, қызыл, қара...
үстінде жолақтар, өрнектер жиі кездеседі. Мəрмəрлар берік болғанмен
де (сығуға беріктік шегі – 100-300 МПа) жұқа тақталарға оңай кесіледі,
тығыз, кеуектілігі аз болғандықтан, жақсы тегістеледі,
жылтырлатылады.
|
табиғи құрылыс материалы ретінде және монументті мүсін мен құлпытас жасауда кеңінен қолданылады
|
Кварц
|
магмалық
|
Оксидтер класына жатады
|
Түссіз, боялған табиғи не синтетикалық минерал
|
Электрондық аспап жасауда Кварц (монокристалдан қиып алынған кесінділер түрінде) пъезоэлектрлік түрлендіргіштерді, резонаторларды, сүзгілерді, ультрадыбыстық тежеу желілерін дайындау үшін колданылады
|
базальт
|
магмалық
|
төгілмелі
|
түсі күңгірт, құрылымы шыны тəрізді не жасырғыш кристалды,
орташа тығыздығы (2,9-3,3 т/м3) шыны тығыздығына жақын, сығуға
беріктігі – 500 МПа-ға дейін. Қаттылығы мен морттылығы жоғары
болғандықтан, оны өңдеу қиын
|
тұрпайы өңделген кеспе
тас немесе плиткалар түрінде жолға, өзен жəне теңіз жағаларына
төсеуге пайдаланылады. Құрамында кварцтің болмауына орай, одан
өндірілген жарықшақ тастар, отқа төзімді бетон бұйымдарын жасау
үшін қолданылады. Оны базальт талшықты минералды мақта алуға
жəне құйма тас бұйымдарын өндіруге пайдаланады
|
кварцит
|
магмалық
|
|
беріктігі жоғары, тығыздығы
орташа, су сіңіргіштігі аз, құрылым түйірлі-кристалды, желге
мүжілмейді
|
көпір
фермалары тірелетін тастар, жолдарға төселетін бут (шойтас),
жарықшақ тас, брусчаткалар (қырланған кеспе тастар), түскен күш
əсерінен 1500-16500С-қа дейін қыздырса да илікпейтін, отқа төзімді,
динас қышқа төзімді материал ретінде қолданылады
|
каолинит
|
Шөгінді
|
|
ақ, сарғылт,
қызғылт, көкшіл реңді де болады; сипаласаң майлы (балауыз жылтыр,
қаттылығы Моос шкаласы бойынша 1, тығыздығы – 2,5-2,6 г/см3.
500-600оС-қа дейін қыздырғанда, судан айырылады (эндотермиялық
эффект пайда болады) кристалдық торлары бұзылады. 950-1000оС-қа
дейін қыздырғанда силлиманит пен муллит (бірінші экзотермиялық
эффект), ал (1200оС-та кристоболит (екінші экзотермиялық эффект)
кристалданады.
|
Құрылыста ол
негізінде керамика мен цемент өндірісінде пайдаланылады
|
туфты лавалар
|
магмалық
|
|
затының тығыздығы – 2,6 т/м3, ал орташа, яғни
жынысының саңылауларымен қоса тығыздығы – 750-1400 кг/м3.
Осыған сəйкес кеуектілігі – 70-46%. Артик туфының жылу өткізгіштігі
кəдімгі кірпіштікінен төмен болғандықтан, одан істелінетін сыртқы
қабырғаның қалыңдығын жұқа етіп жасауға болады.
|
Олар кесілген тас
түрінде тұрған үйлердің қабырғасын қалауға, бөлмеаралық
қабырғаларды құруға, отқа төзімді жабындар жасауға жəне жеңіл
бетондардың толтырғышы ретінде қолданылады.
Осы айтылған магмалық таужыныстарының кеуекті түрінің бəрі
де, құрамында активтік кремнезем болғандықтан, ізбес пен
цементтерге гидравликалық немесе активті минералды қосымша
(қоспа) ретінде де пайдаланады.
| |
Скачать 26.86 Kb.