ЭССЕ МОЙ РОДНОЙ ЯЗЫК. Ингушетия. Мой родной язык
 Скачать 22 Kb.
|
|
Эссе на тему «Мой родной язык» «Хоастабе наьна мотт, Хьоахае Даьхе, Кхебе, хозбе Шак1а санна ц1енбеш. Кердабаккха, илли ала, Оаз яхийта. Мерза ба наьна мотт Лерга хезача» (Зязиков Б.) Наьна мотт! Мел деза дешаш да уж х1ара сага. Ма дукха х1ама чулоац цу шин дешо. Цунца дувзаденна да вай вахар: вай хьаькъал, кхетам, вай культура. Наьна меттаца дувзаденна да вай эхь-эздел, г1улакх, сийрдача кхоаненга сатувсар. Мотт вай къаман эггара йоаккхаг1а йола ганз я. Из дег1аихаб багабувцамца, мах баь варгвоацаш хоза а, б1аьхий а, боккха лоарх1ам болаш ба г1алг1ай мотт. Дунен метташта юкъе къаьнаг1чарех ба вай мотт. Бале а йоазув эзареи ийс б1аь ткъаь цхьоалаг1ча шера мара даьннадац. Цудухьа вай метта дукха эшам хиннаб цох. Эггара хьалхара вай метта йоазув даьрех ба Мальсагов Кураза Зоврбик, Беков Тембот, Озиев Салман, Осмиев Хьамзат кхыбараш а, цар хьийга къа зехьа доаде йиш яц вай. Мотт эшаш ба – из вай сакхетам, къаман са, ганз я. Дош даша мо, меттахьа дуж г1алг1ай метала. Лерг хьест цун ялсмален оаз хезача, мишта 1елургвар из 1ома ца беш. Г1алг1ай мотт къе ба аьнна уйла яйтаргйолаш да е дешаш: «Бехк ма баккхалахь сох, къона волаш со бакъ ца лерах, саг1адехарг санна къе ба йоах, уйла ца еш, цхьан хана аз аларах, сона дог санна бийза, ц1аккха дегаза ца хеташ аз бийца, са наьна мотт! Х1анз се шерашка эттача, 1а маара дог 1обадаьдац, 1а мара лоам са илли ловзадаьккхадац, са наьна мотт!». Уж дешаш дег чу дувшаш аьннар ва ц1ихеза вола г1алг1ай поэт Яндиев Джамалда. Г1алг1ай мотт б1аьхий ба. Ха ма беза из ховш хилча, сага в1алла хала дац ший уйла, из мел чоалхане к1оарга яле а хийцца хьаала. Вай даьша даим деза лийрх1ад дош. Царна дика бовзаш хиннаб деша низ. Масала: «Хозача дешо лакха лоам бошабаьб», «Хьалха а хьаже мара ког ма баккха, т1ехьа хьаже мара дош ма ала», «Ала дезача аьнна дош – тоха езача теха топ», «Муш б1аьха дика ба – дош лоаца дика да», «Топо ца1 вийнав, метто ийс вийнав»! XΙΙ – ча б1аьшерашка ваьхача дуненна г1орваьннача поэта Низами яхад: «Нагахьа санна халкъ х1алакде безам бале, д1адаккха цунгара кхо х1ама: цун мотт, цун поэзи, цун иллеш ашараш». Къаьста дика дег1ааха болабеннаб г1алг1ай мотт, йоазув юкъе даьлча. Таханарча дийнахьа г1алг1ай йоазонхошта а поэташта а юкъе атта коравоаг1аргвац наьна мотт хоаста ца беш а багахбувцамах пайда ца эцаш а вола саг. Цар говзаме йоазошта в1алла лакъаргбоаца хьаст хинна д1аэттаб наьна мотт. Из ц1енеи, бочеи, лорабеши лелабе вай декхар да. «Дош доацачун корта а хиннабац», «Лебе ца ховча метто корта баккхийтаб»,- йоах халкъа кицаша. Лорадала деза вай наха юкъе зулам доаккхача дешах! Вай ц1ихезача йоазонхоша, поэташа дукха хестабаьб Наьна мотт шоай байташка: Мерешков Султана йоах ший «Наьна мотт» яхача стихотворене т1а: «Сакхетамо чу ма лоацца к1оарга ба са наьна мотт, цу са метта х1ара дешо, доттаг1ал камаьрша хотт. Г1алг1ай метта к1оаргаленаш, са къамо сона йовзийтай. Къаман эздий уж оамалаш говзача дешаца цо хеттай. Дег т1ара баркал хилда хьона, са къамо эздий бувца мотт! Наьна дагара дезал санна, г1оза хилба наьна мотт». Сога хаьттача, безаш ба мотт кагирхошта а. Из безалга дика къоасталу наха юкъе араваьлча, е дика е во дена моттиг хилча, ший фу ала деза ца ховш висача. Са нийсархошта а моллаг1а г1алг1а ва яхаш волча сага а эшаш ба ший мотт. Таханарча дийнахьа вай г1алг1ай мотт кертера хила беза вай, из к1оаргаг1а 1омабе а беза вай. Вай г1алг1ай мотт, наьна мотт вайна эггара бочаг1а а ба, хьамсараг1а а ба. Цудухьа вай из дукхаг1а лебе а шераг1а бувца а беза, 1омабе а беза. Т1ехьа т1айоаг1ача т1ехьено дег1абоалабергболаш, х1ана аьлча цу вай наьна меттаца мара яц вай сийрда кхоане, вай доахаш дола лакха толамаш а, вай керда нач1алаш а, вай 1оаешъйола ганз а – деррига а дувзаденна да, са хьамсарча наьна меттаца! |