Бжб 10 сынып. БЖБ 10 сынып1. Молекулалы биология жне биохимия тарауына жиынты баалау

• Название: Молекулалы биология жне биохимия тарауына жиынты баалау
• Анкор: Бжб 10 сынып
• Дата: 12.11.2020
• Размер: 223.85 Kb.
• Имя файла: БЖБ 10 сынып1.docx
• Тип: Документы; #150028

Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары	Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын түсіндіру Көмірсуларды құрылымы, құрамы және қызметтері бойынша жіктеу Майлардың химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттау Нәруыздарды олардың құрылымы, құрамы, атқаратын қызметтері бойынша жіктеу ДНҚ құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнату Чаргафф ережелері негізінде ДНҚ репликациясы үдерісін сипаттау РНҚ типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстыру
Бағалау критерийі	Білім алушы Жердегі тіршілік үшін судың маңызын түсіндіреді Көмірсулардың құрылымын, құрамын және қызметтерін сипаттайды Майлардың химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттайды Нәруыздарды құрылымы, құрамы және атқаратын қызметтері бойынша жіктейді Чаргафф ережелері негізінде ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді РНҚ типтерінің құрылысы мен қызметтерін сипаттайды РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	20 минут
Тапсырма 1. 1-суретте табиғатта су қоңызының су бетімен жеңіл қозғалып жүргенін көруге болады. 1-сурет

(а) Су қоңызының су бетінде жүгіруіне мүмкіндік беретін судың қасиетін атаңыз.

Тығыздық

(b) Суды полярлы молекула атауының себебін түсіндіріңіз.

Су полярлы, себебі ол молекуланың бүгілген пішіні. Су молекуласында төрт электронның екі жұбы ковалентті байланыс арқылы түзіліп, оң зарядталған екі полюсті қалыптастыру үшін молекула қабырғаларының біріне ауысады. Қалған екі жұп бөлінбейді және оттегі атомының ядросына қатысты қарама-қарсы бағытта қозғалады және теріс зарядталған екі полюсті құрайды. Сондықтан су молекулалары полярлы болады.

2. 
   2-суреттегі заттың физикалық қасиеті бойынша түссіз, аморфты кристалл – карамель түзеді, суда жақсы ериді, дәмі тәтті.
   

(а) Глюкоза мен фруктоза монометрлері болып табылатын күрделі көмірсуды атайды. Моносахаридтер



2-сурет

(b) Көмірсулардың қызметін сипаттаңыз.

Химиялық табиғаты бойынша- моносахаридтер және оларың туындылары. Көмірсулардың қызметі рецепторлық, энергетикалық, құрылыстық, метаболизмдік,тірі организмдер. Көмірсулардың тірі организмдердегі қызметі - қорғаныш қызметін атқарады. Рецепторлық қызметі - полисахаридтер мен олигосахаридтер жасуша мембранасы арқылы заттардың тасымалдануы белсенді түрде қатысады. Энергетикалық қызметі - бүкіл жасушаішілік процестерді, тіпті бүтіндей организмнің жұмысын энергиямен қамтамасыз етеді. Құрылыстық қызметі - целлюлоза өсімдік жасушаларының қабырғасын түзуге қатысады. Метаболизмдік қызметі - пентозалар мен гексозалар полисахаридтер синтезіне қатысады.

2. 
   Omega-3 қанықпаған май қышқылдарынан түзіледі. Қанықпаған май қышқылдарын сипаттаңыз:
   

Бұл топқа жататын азық- түлектердің құрамы пайдалы майлардан тұрады. Олардың молекулалары өз кезегінде сутекпен толық қанықпаған. Жүрек – тамырлар жүйесі үшін пайдалы. Балық, жаңғақ, өсімдік майлары құрамы қанықпаған майларға бай.

2. 
   Төмендегі 3 - суретте нәруыздың үшінші реттік құрылымы және оны түзуге қатысатын байланыстар түрлері берілген.
   

3-сурет

(а) 3-cуреттегі ақпаратты пайдаланып нәруыздың құрылымы бойынша түрін анықтаңыз.

Глобулалық

Немесе Фибрилярлық

(іі) Берілген құрылымдағы нәруызға мысал келтіріңіз.

Коллаген, эластин, кератин, фиброин құрылымдық қызмет атқарушы нәруыздарға жатады.

(іі) Глобулалық және фибрилярлық нәруыздарды салыстырып, ерекшелігін сипаттаңыз.

Глобулалы нәруызда бір немесе бірнеше полипептидтік тізбектер жинақталып тығыз шумаққа оралған. Суда жақсы ериді.

Фибриллярлы нәруыздар-ұзын жіп тәрізді молекулалар. Олардың полипептидтік тізбегі бір сызызықты бойлай бір –бірімен көлденеңінен жөрмелену арқылы байланысқан.

2. 
   ДНҚ тізбегіндегі нуклеотидтерінің комплементарлылығын жазыңыздар.
   

АГЦЦААТАГГЦ

ТЦГГТТАТЦЦГ

а) ДНҚ және РНҚ молекулаларының құрылысындағы (кем дегенде бір) айырмашылығын анықтаңыз.

РНҚ молекулаларының ДНҚ –дан айырмашылығы – бір жіпшелі құрылымы.

(b) ДНҚ репликациясы нәтижесінде екі жаңа тізбектің түзілу ерекшелігін Чарграфф ережесі негізінде түсіндіріңіз.

Чарграфф өз қызметкерлерімен бірге ДНҚ нуклеотидтерін қағаз хроматограф көмегімен бөлді және әртүрлі типтегі нуклеотидтердің нақты сандық қатынасын анықтай алды. Ол Аденин(А)= Тимин(Т)

Гуанин(Г)= Цитозин(Ц) негіздерінің молярлық мөлшері тең екенін көрсетті. ДНҚ шиыршығындағы азотты негіздердің орналасуы ДНҚ тізбегіндегі комплементарлық Чарграфф ережесі деп аталады.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Жердегі тіршілік үшін судың маңызын түсіндіреді	1	суреттен судың сәйкес физикалық қасиетін атайды;	1
		суды полярлы молекула атауының себебін түсіндіреді;	1
Көмірсулардың құрылымын, құрамын және қызметтерін сипаттайды	2	көмірсуды атайды; көмірсулардың қызметін сипаттайды;	1 1
Майлардың химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттайды	3	майлардың химиялық құрылымын қанықпаған май қышқылдары негізінде сипаттайды;	1
Нәруыздарды құрылымы, құрамы және атқаратын қызметтері бойынша жіктейді	4	нәруыздарды құрылымы бойынша түрін анықтайды; нәруызға мысал келтіреді; глобулалық және фибрилярлық нәруыздарды салыстырып, ерекшелігін сипаттайды;	1 1 1
Чаргафф ережелері негізінде ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады	5	ДНҚ комплементарлық ережесін жазады;	1
		ДНҚ репликациясы нәтижесінде екі жаңа тізбектің түзілу ерекшелігін Чарграфф ережесі негізінде түсіндіреді;	1
		ДНҚ және РНҚ молекулаларының құрылысындағы (кем дегенде бір) айырмашылығын анықтайды.	1
Барлығы			11