таратпа материал (3). Мтінді оып шы

• Название: Мтінді оып шы
• Дата: 05.08.2022
• Размер: 441.69 Kb.
• Имя файла: таратпа материал (3).docx
• Тип: Документы; #641282

Мәтінді оқып шық.

Дүниежүзінің саяси картасында елдің әлемдегі орны, саяси- әкімшілік құрылымы бйнеленеді. Сонымен қатар саяси картада басты саяси- географиялық өзгерістер көрініс табады.

Дүниежүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді географияның саяси география деп аталатын саласы зерттейді.

Саяси картада мемлекеттер мен олардың шекаралары, әкімшілік- аумақтық жіктелуі, астанасы мен ірі қалалары бейнеленеді. Саяси карта тарихи кезеңдерде ұдайы өзгеріске ұшырады.



Қазіргі заманғы саяси картаның қалыптасуына қатысты оқиғаларды шартты түрде: ежелгі, ортағасырлық, жаңа және ең жаңа кезеңдерге бөледі.

Ең жаңа кезеңдегі саяси картада 200- ге жуық мемлекет бар. Олардың бір- бірінен айырмашылығы:

Кез келген елдің мемлекеттік құрылымы оның қоғамдық- саяси өміріне тікелей ықпал еткенімен, экономикалық даму деңгейіне әсері жоқ.


Басқару формасына қарай елдерді: республикалар мен монархиялар деп бөледі. Әлемде 29 монархиялық ел бар. Монархиялық елдерде мемлекет басшысы- монарх (король, королева, князь, император т.б). Төмендегі кестеде көрсетілген. Қалған елдер басқару формасына қарай республикалар. Республикалық жүйедегі елдерде мемлекет басшысы- президент.


Мемлекеттік құрылымына қарай елдерді федерациялы және унитарлы елдер деп бөледі.

Төмендегі кестеде әлемдегі федерациялы елдер көрсетілген. Қалған елдер унитарлы елдер.

Елдің морфологиялық ерекшеліктері

Морфологиялық ерекшеліктеріне қарай елдердің шекараларын төмендегідей бөледі: геометриялық, астрономиялық, түзу және ирек.

Геометриялық шекара - табиғи және тарихи шекараларын есепке алмай екі нүкте арасындағы тартылған сызық. (мысалы: АҚШ пен Канада арасындағы шекара)

Астрономиялық шекара- меридиан немесе параллельдер арқылы жүргізілген шекара. (мысалы Солтүстік Корея мен Оңтүстік Корея арасындағы шекара 38⁰ с.е бойымен жүргізілген).

Түзу шекара- түзу сызықтармен бейнеленген шекара (Африканың кейбір елдері арасындағы шекара)

Ирек шекара- тарихи- табиғи факторлар ескеріле отырып жүргізілген шекара.
Тапсырма 1.

Төмендегі елдерді басқару формасы мен мемлекеттік құрылымына қарай жікте:

Ел атауы	Басқару формасы			Мемлекеттік құрылымы
	республика	монархия		федеративті		унитарлы
		констит.	абсолют.
Қазақстан
Өзбекстан
Канада
Непал
Аустралия Одағы
Индонезия
Чад
Қытай
Бразилия
Колумбия
Ұлыбритания

Дескрипторлар:

*елдерді мемлекеттік құрылымы және басқару формасына қарай жіктейді;
Тапсырма 2.

Мемлекеттік		Жауаптары
1. Тәуелсіз мемлекет		А) Жоғары өкімет билігі бір ғана адамның (король, князь, император, сұлтан және т.б.) қолында шоғырланған. Билік ету құқығы атадан балаға мұра етіп береді.
2. Монархия		Ә) Ішкі және сыртқы істері жөнінен саяси-экономикалық дербестігі бар
3. Абсолюттік монархия		Б) Монархтың билігі конституциямен шектелген
4. Теократтық монархия		В) Монархтың билігіне мүлдем шек қойылмаған
5. Конституциялық монархия		Г) Мемлекет басшысы діни жетекші қызметінде атқарады.
6. Мемлекеттік ұйымдастырылуы		Ғ) Құрамына енетін федерация мүшелерінің белгілі бір саяси, экономикалық дербестігі болады.
7. Унитарлы мемлекет		Д) Мемлекетті басқару үлгісі. Яғни белгілі бір мақсатқа жету жолында жекелеген елдердің егемендігін сақтай отырып, бір тудың астына бірігуі
8. Федерациялы		Е) Унитарлы, федерациялы
9. Республика		Ё) Әкімшілік-аумақтық бірліктер тікелей орталық үкіметке бағынады, ортақ заң жүзеге асырылады
10. Конфедерация		Ж) Заң шығаратын ең жоғары өкімет билігі сайланатын өкілетті органның (парламенттің) қолында, ал мемлекет басшысынел халқы өзі сайлайды.