11 сабак Сапонины каз. орытынды 4 рамында сапониндер бар дрілік сімдіктер
 Скачать 1.11 Mb.
|
|
Тақырыбы Құрамында сапониндері бар дәрілік өсімдік шикізаттарын талдау (сыртқы белгілері, микроскопиясы, сапалық реакциялары, хроматографиялық анықтау, глицирризин қышқылын сандық анықтау). Жоспар:www.themegallery.com Қорытынды 4 Құрамында сапониндер бар дәрілік өсімдіктер 1 1 2 3 Тритерпенді сапониндер Тетрациклды тритерпендер Негізгі бөлім: Кіріспе Стероидты сапониндер Hot TipСапониндер деп химиялық құрылысы жөнінен гликозидтерге жататын жоғары беттік белсенділік көрсететін және салқынқандыларға гемолитикалық және улы әсер ететін табиғи қосылыстардың үлкен тобын айтады. www.themegallery.com Company Logo Олардың ерітінділері мен сығындыларын шайқағанда ұзақ сақталатын тұрақты көбік пайда болады оларды сапониндер (сапо-сабын)деп атауы да осы себептен. Сапониндер ерітілген (60-70%) этанол мен метанолда салқын жағдайда ериді, ал жоғары (80-90%) спирттерде қыздыру арқылы ериді. Органикалық еріткіштерде ерімейді.Барлық сапониндер химиялық тұрғыдан гликозиттер бола тұрып агликондардан және көмірсулы бөліктен тұрады. www.themegallery.com Company Logo Тритерпенді сапониндер Тетрациклды тритерпендер Content 02 Стероидты сапониндер Диоскорея тамырсабақтары тамырларымен Женьшень тамырлары Мия тамырлары Маньчжур аралия тамырлары Бүйрек шай жапырақтары Көкшегүл тамырсабақтары Қырықбуын шөбі Сапониндер құрылысына қарай жіктеледі: www.themegallery.com Company Logo лСтероидті сапогениндерде спирокетальдық топтардың болуы олардың стериндермен тығыз генетикалық байланыста екендігін көрсетеді. Стероидті сапониндер лалагүлдер, амариллистер, диоскореялар, сабынкөктер тұқымдастарына жататын өсімдіктерде кездеседі. Стероидті сапониндер жылықандылардарға улы әсер етпейді, ал салқынқандыларды, мысалы, балықты өлтіреді. Бұл қасиетін ертеректе, алғашқы қауым адамдары балық аулауға қолданған. Стероидты сапониндерді стероидті гармондар алу үшін маңызды,әрі арзан алғашқы өнім көзі ретінде пайдаланады. Диоскорея тамырсабақтары тамырларымен-корневище с корнями диоскореи-Rhizomata cum radicibus Dioscoreae Ниппон диоскореясы-Диоскорея ниппонская- Dioscorea nipponica Makino Кавказдық диоскорея-диоскорея кавказская- Dioscorea caucasica lipsky Диоскореялық тұқымдасы-семейство диоскорейные--Dioscoreaceae www.themegallery.com Company Logo Сипаттамасы: Копжылдық биіктігі 4 метрге дейін созылып жататын шырмауық өсімдік. Тамырсабағы көлденгең орналасқан күшті тармақталған , қоңыр үсті,ұзындығы 1,5-2 м және жуандығы 2см, жіңішке тамырлары мен сабағының шіріген қалдықтарынан тұрады. Сабақтары жәй сабақтарға жатады, жалаңаш. Жапырақтары кезекті орналасқан, сағақты, ниппон диоскореясында,олар кең жүрек пішіндес, 3-7 салалы, ұзындықтары 6-10см, кавказдық диоскореяда жүрекше –жұмыртқа пішінде,жиектері ойықша,ұзындығы 16 см. Гүлдер дара жынысты , қос үйлі, ұсақ, жасыл түсті; аталық және аналық гүлдері шашақты гүл шоғырын құрай орналасқан . Жемісі үш қанатты қорапша , тұқымының да қанаттары бар.Мамыр-шілдеде гүлдейді. Екі түрі де мәдени енгізілген. Дәрілік шикізаты. Қолданылауы. Тамырсабақтары тамырларымен көктемде гүлдеу кезеңінде немесе күзде жинайды. Бөліктерге кесіп кептіреді. Шикізаты түрлі тамырсабақтары кесінділері мен 0,5-4мм-ге дейінгі ұзындықта бау тәрізді тамырларынан тұрады. Тамырсабақтары сыртынан бурыл түсті, ал сынығынан крем түстес. Дәмі ашқылтым , аздап күйдіргіш. Полиспонин ниппон диоскореясынын тамырсабақтары-нан алынған құрғақ тазартылған экстрактысы, құрамында суда еритін стероидті сапониндердің 17% жиынтығы бар. 0,1г таблетка түрінде шығарылады. Атеросклерозда гипохолестеринемиялық дәрмек ретінде қолданылады. www.themegallery.com Company Logo Тритерпенді сапониндер С5Н8 изоаренді құрылысы алты рет қайталанып жиынтық формуласы С30Н48 болатын қаңқамен қосылыс түзетін пентациклдық терпеноидтар.Жәнеде агликондары тетрациклды тритерпен құрылысты болатын тритерпенді сапониндер кездеседі. Бұлар 4 типке бөлінеді: Жәнеде агликондары тетрациклды тритерпен құрылысты болатын тритерпенді сапониндер кездеседі. В-амиринді А- амиринді Лупеолды фриделинді Мия тамырлары-корни солодки – Radices Glycyrrhizae Жалаң мия-Солодка голая- Glycyrrhiza glabra L Бұршақтар тұқымдасы-семейство бобовые- Fabaceae Сипаттамасы:Биіктігі 50-200 см көпжылдық шөптесін өсімдік. Тамырсабағы қалың, ағаштанған .Жапырағы кезекті , дара қауырсынды жапырақ күлтелері бар. Гүлдері ақ-күлгін түсті, бос, үлпілдек гүл шашақтарына жиналған. Жемісі жалтыр немесе без-түкті бұршақ екі бүйірінен қысылыңқы. Шілде-тамызда гүлдейді, тамыз-қыркүекте піседі. Таралуы. ТМД-ның Европалық бөліктерінде, Кавказда. Орта Азия мен Қазақстанда далалы жерлерде, шалғындарда,өзен аңғарында өседі. Дәрілік шикізаты. Тамырларының ұзындықтары мен қалыңдықтары әр түрлі кесінділер. Жалаң мияның тамырлары мен тамырсабақтары сырт жағынан қарағанда сұр-коңырқай түсті, ал оралдық мияның тамырлары мен тамырсабақтары қызғылт-қоңырқай түсті, Сынығынан қарағанда түсі ашық-сары, талшық тәрізді. Химиялық құрамы. Тамырлары мен тамырсабақтарында глюкоза (0,6-1,52%), фруктоза (0,3-4,1%), сахароза (0,3-2,03%), мальтоза (0,1-0,6%), крахмал (34%-ға дейін), органикалық қышқылдар, эфир майы, глицирризин қышқылы, фенолкарбон қышқылы және олардың туындылары, кумариндер, иілік заттар, www.themegallery.com Company Logo флавоноидтар, спирттер бар. Жер үсті бөлігінде көмірсулар, органикалық қышқылдар, эфир майы тритерпеноидтар, стероидтар,трипенді сапониндер, азотты қосылыстар, кумариндер, иілік заттар, флавоноидтар, липидтер, сабақтарында дәрумендер, иілік заттар, жапырақтарында органикалық қышқылдар, дәрумендер,иілік заттар, флавоноидтар,гүлдерінде флавоноидтар, жемістерінде иілік заттар бар. Қолданылуы. Ғылыми медицинада жалаң мия көптеген елдердің фармокопеясына енгізілген. Өт тасжолдарының ауруларына, созылмалы іш қатуында,қант диабетінің алғашқы түрлерінде,артериялық қысымның аздап көтерілуі кезінде, жоғары тыныс жолдарының ауруларында,гастритте ,жарада, экземада,аллергиялық дерматиттерде қолданылады. Халық медицинасында қақырық түсіргіш ,несеп айдайтын, іш жүргізетін, өт айдайтын және геморройғ қарсы әсер ететін қайнатпалардың құрамында қолданылады. www.themegallery.com Company Logo Маньчжур аралия тамырлаары-корни аралии маньчжурской- Radices Araliae mandshuricae Маньчжур аралиясы-Аралия мантчжурская- Aralia mandshurica Rupr. Et Maxim Аралиялар тұқымдасы-семейство аралиевые- Araliaceae Сипаттамасы. Маньчжуриялық аралия сырт көрінісі бойынша пальма тәрізді. Ағаштың биіктігі 3-5 м жіңішке тармақты діңгегінің жоғары ұшында ірі жапырақтар шоқталып орналасқан. Гүлдері ұсақ, сарғыш –ақ түсті, ұзындығы 45 см-ге дейінгі қалың сыпырғыға жиналған. Жемісі жиде тәрізді, көкшіл –қара түсті 5 сүйегі бар. Шілде –тамызда гүлдеп, қыркүекте жеміс береді. Таралуы. Аралия табиғи жағдайда Қытайда, Амур облысының оңтүстік шығыс паймақтарында, Хабаровск пен Примгорск аймақтарының оңтүстік бөліктеріні өседі. Дәрілік шикізаты. Тамырларын күзде алғашқы аязға дейн дайындайды. Кептіргіштерге 30С жылуда немесе жақсы желдетілген бөлмелерде кептіреді. www.themegallery.com Company Logo Химиялық құрамы. Аралия тамырларында аразолидтер А,В,С, деп аталатын тритерпенді сапониндер бар, бұдан басқа иілік заттар минералды және ақуызды заттар мен көмірсуларсмолалр, эфир майы бар.Қолданылуы. Ғылыми медицинасында тұндырмасы астенияда, гипотонияда,депрессияда, тұмау алдындағы кезеңде,жүйке жүйесі мен эндокринді бездердің қызметінің бұзылуында қолданылады. Халық медицинасында өсімдікті экземада, нейродермитте, псориазаа қолданады. www.themegallery.com Company Logo Бүйрек шәй жапырақтары-листья ортосифона тычиночного- Folia Orthosiphonis staminei Аталық ортосифон, бүйрек шәй- Ортосифон тычиночный, почечный чай- Orthosiphon stamineus Benth Тауқалақайлар тұқымдасы-семейство яснотковые- Lamiaceae Сипаттамасы:Биіктігі 80см біржылдық шөптесін өсімдік. Сабақтары бірнешеу, 4-қырлы, төменгі жағы қою-күлгін түсті, жоғарғы жағы жасыл түсті,күлгін түске боялған түйіндері бар. Жапырақтары қарама қарсы орналасқан, ұзындығы 10см, ені 1,5-4см қысқа сағақты. Жапырақ тақталары сопақша эллипс тәрізді және кең қияқ тәрізді ұшы созылып үшкірлеу болып келеді. Таралуы:Тропикалық өсімдік. Алжар автономиялық мекенінде мәдени түрде өсіріледі. Отаны Оңтүстік Шығыс Азияның экваторлық аймағы. Қолданылуы: Қатаң және созылмалы бүйрек дерттерінде болатын ісінулерде, альбуминурияда және несеп тас ауруларында, азотемияда қолданылады. Асқазан бездерінің сөлдерін күшейтіп, бос тұз қышқылының жоғарылатады. www.themegallery.com Company Logo Көкшегүл тамырсабақтары тамырларымен Корневиша с корнями синюхи Rhizomata cum radicibus Polemoniiwww.themegallery.com Company Logo Сипаттамасы: Биіктігі 35-120см көпжылдық шөптесін өсімдік. Тамырсабағы қысқа, көптеген ұзын, жіңішке ашық түсті жанама тамырлары жауып тұрады. Бірінші жылы өсімдіктің тамыржапырақтары өсіп шығады. Екінші даму жылы өсімдік гүлдеп, жемісін береді. Сабақ жапырықтары кезектесіп орналасқан 7-13 жұп, гүл тостағаншасы қоңырау тәрізді, 5 салалы, жемісінде қалып қояды. Жемісі 3 қырлы, домалақ қорапша. Таралуы. ТМД-ның Еуропалық бөліктерінде, Сібірден Енисейге дейін таралған.Ашық алаңқайларда өседі. Қолданылуы.Қайнатпасын қақырық түсіргіш зат ретінде созылмалы бронх дерттерінде қолданылады. Тыныштандырғыш та қасиеті бар. Батпақты ақшайыр шөбімен бірге асқазан мен ұлтабардың жарасын емдеуге ұсынылған. www.themegallery.com Company Logo Тетрациклды тритерпендерЖеньшень тамырлары Корни женьшеня-Radices Ginseng Аралия тұқымдасы-семейство Аралиевые-Araliaceae Сипаттамасы: Шашақты тамырлы шөлді көп жылдық өсімдік. Сабағының биіктігі 30-80см, сабағының жоғарғы ұшында 4-5 жапырақтан шоғырланып шоқ жапырақтары орналасқан. Жапырақтары ұзын бес саусақты салалы, гүлдеу кезеңіне қарай шоқтарының арасынан жасыл түсті гүлдер орналасады. Жемісі сүйекше. www.themegallery.com Company Logo Таралуы: Приморьеде, Хабаровскіде. Таулы ормандарде жие кездеседі.Қолданылуы: Тамырларынан дайындалған тұндырмасын гипотонияда, шаршағанда, қажығанда, неврастенияда тонусты көтеру үшін пайдаланылады. www.themegallery.com Company Logo Қорытынды:Сапониндер – негізгі қолданылу көзі -ғылыми медицинада, емдік медицинада, халық медицинасында кеңінен қолданылады. Олардың көбік түзу қабілетіне байланысты жеңіл өнеркәсіпте сабын өндірісінде де қолданылады мысалы мия тамыры сыра, сусабын, алма және булдірген шырыны өндірісінде қолданылады. Сапониндер бояу өндірісінде қолданылады. Жәнеде кейбір сапониндердің улы қасиеті байланысты балық аулауда да қолданылған. www.themegallery.com Company Logo Қолданылған әдебиеттер:Фармакогнозия. Б.Қ.Махатов, Ә.Қ.Патсаев, К.К.Орынбасарова, Ж.АҚадишаева. – Шымкент. – 2011. – 492б. Орманов Н.Ж., Орманова Л.Н. “Фармакология” ІІ – кітап Шымкент – 2010 www.kazakhstan.orexca.com . http://pharmabook.net/ www.medforme.ru www.themegallery.com Company Logo www.themegallery.com Thank You ! |