4-сабақ. Квант сандары. Оу масаты

• Название: Оу масаты
• Дата: 10.02.2023
• Размер: 1.13 Mb.
• Имя файла: 4-сабақ. Квант сандары.pptx
• Тип: Документы; #929561

Энергетикалық деңгейлер.

Кванттық сандар және

орбитальдар

10 сынып

Оқу мақсаты:

10.1.3.1 квант сандарының мәні мен сипаттамасын атау;

- квант сандарының мәні мен сипаттамасын атайды;

Бағалау критерийі:

Атомдағы электронның күйі - оның энергиясы мен кеңістіктегі орны

Электрон - атом ядроның айналасында қозғалып, белгілі бір бұлт түзеді.

Атомдағы электронның кез келген тұрақты күйі белгілі квант сандарының

мәнімен сипатталады. Квант сандарының белгілі мәндеріне сәйкес келетін

электрон күйі атомдық электрондык орбиталь ( АО) деп аталады.

Элементтің период нөмірі энергетикалық деңгей нөмірін көрсетеді

Электрондық деңгей (n)	Осы деңгейде электронның сыйымдылығы
1	2
2	8
3	18
4	32

1

2

3

r

r

r

r1 ˂ r2 ˂ r3 … … ˂ rn

E1 ˂ E 2 ˂ E3 ... ... ˂ En

n =

N = 2n2

Атомдағы кез - келген электронның күйі төрт түрлі квант сандарымен сипатталады



Бас квант саны n – атомдағы электронның энергетикалық деңгейін және энергиясын анықтайды. Бас квант саны 1- 7 мәндерге, периодтық жүйедегі элементтің период номеріне сәйкес келеді.



Орбиталь квант саны l - атомдағы электронның энергиясын және электрондық орбитальдардың пішінін анықтайды, мәні 0 –ден ( n - 1 ) сандарын қабылдайды.

l = 0,1,2,3 ... сәйкес орбитальдар s- , p-, d-, f – орбитальдар деп аталады.

Магнит квант саны (m) кеңістіктегі электрондық атомдық орбиталь бағытын сипаттайды және l-ден +l-ге дейін, 0: т = − l, ... − 1, 0, + 1, ... + l қоса мәндерді қабылдайды.



Электронның спин квант саны ms спин мөлшері мен ішкі момент кезіндегі қозғалыс санын анықтайды. (импульс моменті ms = s = +1/2 және s = -1/2. ).

Квант сандары

• Орбиталь квант саны – l
• (қосымша квант саны) электронның энергетикалық күйін және орбитальдардың пішінін көрсетеді
• Қосымша квант санының қабылдайтын мәндері
• 0- ден n-1 – ге дейінгі бүтін сандар болып келеді және оларға
• 0, 1, 2, 3... n -1 s, p, d, f деңгейшелер сәйкес келеді

Энергетикалық деңгейлер	Бас квант саны, n	l -дің мәндері	сәйкес келетін деңгейшелер
K	1	0	1s
L	2	0 1	2s, 2p
M	3	0 1 2	3s, 3p, 3d
N	4	0 1 2 3	4s, 4p, 4d, 4f

Орбиталь квант сандарының мәндері мен деңгейшелер

(l) –дің мәндері	Сәйкес деңгейшелер	Магнит квант санының (ml) мәндері	Орбиталь сандары
0 1 2 3	S P d f	0 -1, 0 ,+1 -2, -1, 0, +1,+2 -3,-2,- 1, 0, +1 ,+2,+3	1 3 5 7

Магнит квант ml сандарының мәндері

• Магнит квант саны - ml пішіндері бірдей орбитальдардың кеңістікте орналасу бағытын көрсетеді. Магниттік квант саны орбиталь квант санына тәуелді болады және орбиталь квант санының мәніне сәйкес –l, 0, + l шегінде болатын бүтін сандар

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/34.mp4

Орбитальдардың электрондармен толтырылуы

Орбитальдар электрондармен толтырылғанда Хунд ережесіне бағынады, электрондар ең алдымен бірдей бағытта, жеке-жеке, содан кейін қосақтармен орналасады. Екінші электронның спині бірінші электронның спиніне қарама-қарсы болу керек. Мысалы, азот атомы үшін Z = 7; 1s2 2s 2 2p3

↑

↑

↑

↑↓

↑

Хунд ережесіне

сәйкес келеді

Хунд ережесіне

сәйкес келмейді

https://ptable.com/?lang=ru#Orbital

• Спин квант саны – ms электронның өз осінен қай бағытта қозғалатынын көрсетеді. Электрон өз осінен сағат тілінің бағыты бойынша немесе оған қарсы бағытта қозғалуы мүмкін.
• Осыған сәйкес спин квант саны

Спин квант саны

және

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/36.mp4

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/32.mp4

құрылымы күрделі

-3;-2;-1;0;

+1;+2;+3

3

(f)

құрылымы күрделі

-2;-1; 0;

+1;+2

2

(d)

-1

0

+1

1

(p)

0

0

(s)

кеңістіктегі бағыты

деңгейшедегі АО саны =

= (2l+1)

ml

l

Азот атомы орбитальның 7-ш і электроны үшiн квант сандарынын мәні қандай болады? Квант сандарының мәні n, l,ml

Дескрипторлар:

- азот атомы орбитальның 7-ш і электроны үшiн

- n мәнін анықтайды;

- l мәнін анықтайды;

- ml мәнін анықтайды;

Бекіту тапсырмасы

Тапсырма 1

Квант сандарының мәні n, l, ml

N +7 1s2 2s2 2p3

n=2 l=1 ml= +1 ms=+1/2

Тапсырма жауабы

Тапсырма 1

Бекіту тапсырмасы

Тапсырма 2

n = 2 l =1 me= 0 ms= +1/2

қай элементтің соңғы электронын сипаттайтын квант сандарының жиынтығы

a)4s2 3d5 b)3s2 3p5 c)2s2 2p2 d)4s2 3d7

Дескрипторлар:

- квант сандарының жиынтығын қолданып, элементті анықтайды

Тапсырма 2

Тапсырма 2 жауабы

https://ptable.com/?lang=ru#Orbital

1. n = 2 l =1 me= 0 ms= +1/2

қай элемент

Шешуі:

n = 2, яғни 2- период элементі;

l =1, яғни р - элемент;

ml = 0, яғни 2р электрон бар;

ms= +1/2 , яғни ол жұпсыз электрон

Жауабы: c) 2s2 2p2 Көміртек

Дескриптор:

- квант сандарының жиынтығын қолданып, элементті анықтайды

Бекіту тапсырмасы

2. Фтордың соңғы электронын сипаттайтын квант сандары

• a)n=2 l=2 ml =+1 ms =+1/2
• b)n=2 l=1 ml =0 ms =-1/2
• c)n=2 l=1 ml =+1 ms =+1/2
• d)n=2 l=2 ml =0 ms =+1/2

Дескрипторлар:

- фтордың соңғы электронын сипаттайтын квант сандарын анықтайды

Тапсырма 3

Тапсырма 3 жауабы

https://ptable.com/?lang=ru#Orbital

2. Фтордың соңғы электронын

сипаттайтын квант сандары

Шешуі:

Фтордың соңғы қабатында:

2s2 2p5 7 электрон бар.

2 ші период элементі, яғни бас квантсаны 2 ге тең;

Р элемент болғандықтан l =1;

5ші р электрон ортадағы ұяшықта орналасады, сондықтан ол, магнитті квант саны 0 - ге тең;

осы ұяшықта екі электрон орналасқандықтан спин квант саны + 1/2

Жауабы: a) n=2; l = 1; ml =+1; ms =+1/2

Дескриптор:

- фтордың соңғы электронын сипаттайтын квант сандарын анықтайды

Бекіту тапсырмасы

Сұрақтарға жауап беріңіз:

l - орбиталь квант саны нені анықтайды?

• l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні қандай және қалай аталады?
• Бас квант санын периодттық жүйеден қалай табамыз?
• l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні қандай және қалай аталады?

Дескриптор:

• l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;
• Бас квант санын периодттық жүден көрсетеді;
• l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;

Тапсырма 4

Тапсырма 4 жауабы:

Дескриптор:

• l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;
• Бас квант санын периодттық жүйеден көрсетеді;
• l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;

l - орбиталь квант саны электрон бұлтының пішінін анықтайды

• l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні шар тәрізді және эс орбиталь аталады
• Бас квант саны периодттық жүйедегі элементтің период нөміріне тең
• l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні гантель тәрізді және пэ орбиталь аталады?

Оқу тапсырмасы

Берілген S , Sc , Fe, CI, Kr элемент атомдарының соңғы

электрондарының күйін сипаттайтын квант сандарын жазыңыз.

Қорытынды

Бүгінгі сабақта:

- электрондардың энергетикалық күйлерімен таныстық;

- квант сандарының мәні мен сипаттамасын түсіндіқ;

- бас квант саны, орбиталь квант саны, магниттік квант

саны және спин квант сандарын анықтауды үйрендік

Қосымша ресурстар

М.Қ. Оспанова Қ.С. Аухадиева Т.Г. Белоусова

Химия 1-бөлім 10 сынып

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/32.mp4

https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/34.mp4

• https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/36.mp4

https://ptable.com/?lang=ru#Orbital