коблан эссе. Реферат Пні р ебек ыы Таырыбы ндірістік кооператив жне Мемлекеттік ксіпорын
 Скачать 27.27 Kb.
|
ҚР ғылым және жоғарғы білім министрлігі Махамбет Өтемісұлы атындағы Батыс Қазақстан университеті Тарих, экономика және құқық кафедрасы Реферат Пәні: ҚР Еңбек құқығы Тақырыбы: Өндірістік кооператив және Мемлекеттік кәсіпорын Орындаған Юр-23 студенті, Құрманғалиев Қ.Б Тексерген : құқықтық пәндер кафедрасының Аға оқытушысы з.ғ.м Базаргалиева Ж.А Орал 2022 Өндірістік кооператив Кәсіпорындардың кооперативтік түрі Қазақстан республикасын біршама таныс, өйткені, біздің тарихымыздың кеңестік кезеңінде тұтынушылар кооперативі өмір сүрді. Кәсіпкерлікті үйымдастырудың формасы ретінде кооперативтердің мәні мынада: олар өзінің мүшелері аударатын заттай болсын, қаржылай болсын пайлық жарнаның есебінен құрылады. одан кейін мүлік кооперативтер шығаратын өнімнің және оны сатудан түсетін пайданың, қызмет көрсету немесе қызметтің басқа да түрлерінен түсетін пайданың есебінен толығып отырады. Жоғары ұйым болып жалпы жиналыс саналады. Өкілеттілік және атқарушылық міндеттерді жалпы жиналыс сайлатын басқарма мен оның төрағасы іске асырады. Әр елде әр түрлі жағдайда дамығанымен қоғамның түрлі салаларында қатысуы талассыз қалыптасып қалған кооперативтердің пайда болуы табиғаты мен дүниедегі кооперативтік қозғалыстың экономикалық мәні теориялық тұрғыдан түсіндіруді қажет етеді. Кооперацияның да өз теоретиктері бар, олар кооперация феноменіне теориялық анықтама беріп, оның түрлі елдердегі қоғамдақ формацияның қандай болғанына қарамастан даму үрдістерінің заңдылықтарын белгілеуге тырысады. Кооперативтік жұйенің теориялық негіздерін зерттеуді «кооперация» ұғымының түп-төркінінен бастайық. «Кооперация» сөзі латынның соореration—ынтымақтасу, ағылшын тілінде cooperation деген сөз адамдардың шаруашылықтар одағына бірігі үдерісін білдіреді, немістерде кооперация – mitwirking –бірлесіп жасалатын қызмет деген ұғымды білдіреді. КООПЕРАТИВ (лат.соореration—ынтымақтастық)—меншікті, жалға алынған немесе тегін пайдалануға берілген мүлік негізінде қандайда болсын қызметті бірлесіп жүргізу үшін ерікті түрде бірікккен азаматтар ұйымы. Кооперация сөзі Ресейде алғаш рет 1866 жылы Эд. Пфейфердің «Об Ассоциациях» кітабын орыс тілінде аудару нәтижесінде пайда болды. Кооперативтердің өзге бір тобы тұтыну кооперативтері деп аталады, ондай кооперативтер саудадағы және кәсіпкерліктегі өсімдерді болдырмайтындай тұтынушылық мақсаттарды шешуге арналады.Өкінішке қарай, қазіргі кезде өндірістік кооперативтерге экономикасынан өзіне лайықты орын алмай отыр. Оның көптенен себептері бар, олардың біреуі — кооперативтердің құрылуы мен қызмет етуінің тиісті құқықтық негізінің болмауы. Қазіргі уақытта, Азматтық кодекстің қабыддануына (оған арнайы бөлім арналған) және өндірістік кооператив туралы заңның шығуына байланысты жағдай өзгеріп, кооперативтердің сандық және сапалық жағынан өсуі байқалды. Азаматтардың бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік негізде, олардьщ өз еңбегімен қатысуына және өндірістік кооператин мүшелерінің мүліктік жарналарын біріктіруіне негізделген ерікті бірлестігі өндірістік кооператив деп танылады. Өндірістік кооператив заңды тұлға болып табылады және коммерциялық ұйымдардың қатарына жатады. Өзінің еңбекке қатысуы (жай айтқанда, кооператив мүшесі онда жұмыс істеуге тиіс) факторы өндірістік кооперативтің акционерлік қоғамнан және шаруашьшық серіктестіктен айырмашылығы болады, ал кейінгілердің қатысуы ақша енгізумен аяқталатыи, қатысушының оларда жұмыс істеуі міндетті емес болатын. Басқаша айтқанда, өндірістік кооператив дегеніміз — бұл ең алдымен, еңбек бірлестігі, ал шауашылық, серіктестік — бұл ең алдымен капиталдар бірлестігі. Өндірістік кооперативтердің демократиялық және халықтық сипаты, міне, осы жағымеи айқындалады, оларды қомақты ақша қаражаттары болмағанымен, жұмыс істей алатын жұмыс істегісі келетін азаматтар құра алады. Осыған қарамастан, арнайы зандарда кездесетін өндірістік коопе-ративтердің қызметін шектеу құқықтық тұрғыдан да, іс жүзінде де негізсіз және ескірген көзқарастардың көрінісі болып табылады. Мемлекеттік кәсіпорын Қазақстан компаниясы/корпорациясы (АК), мемлекеттік кәсіпорны (БП) — ұйым кез келген ұйымдық-құқықтық нысандары, негізгі құралдары орналасқан мемлекеттік меншік және (немесе муниципальдық), ал басшылары тағайындалатын немесе нанимаются келісім-шарт бойынша мемлекеттік органдар. Мысалдар компаниялардың, мемлекет меншігіндегі: Канадалық телерадиовещательная корпорациясы, Лондондық метрополитен, Électricité de France France Télévisions, ABN AMRO, темір, Роснано, Аэрофлот, Ростех, Первый канал, ВГТРК, Ростелеком, Швейцария федералды темір жолдар, Air India, Emirates Airline. Бар кезде, ұйым атауларын мүмкін жаңылыстыруы мүмкін. Путаницу енгізеді, мысалы, ерекшеленетін атауы кәсіпорындардың шет тілдерінде (Satellite Communications Company) немесе ерекше ресей ұйымдық-құқықтық нысаны коммерциялық емес ұйымдардың, аталған мемлекеттік корпорациясы. Мәселен, Мемлекеттік корпорация бойынша әуе қозғалысын ұйымдастыру болып табылады госкорпорацией, ал пішіні ФГУПа. Внешэкономбанк жоқ лицензия банк және банк емес, болып табылады госкорпорацией, яғни коммерциялық емес ұйым. Сондай-ақ, кейде госкорпорациями деп атай алады Газпром «және» Роснефть, олар болып табылады мемлекеттің қатысуы бар акционерлік қоғамдардың, сондай-ақ бар шетелдік ірі акционерлер. Мұндай компаниялар бар жарғылық капиталындағы акционерлік үлесін мемлекеттің дұрыс атай білуге, мемлекет қатысатын компаниялармен. Түсінігі мемлекеттік кәсіпорынды, оның функциялары. Мемлекеттік кәсіпорындар түрлері. Мемлекеттік кәсіпорын — ол заңды тұлға болса, образуемое уәкілетті органдары, мемлекеттің мүлкі тиесілі кәсіпорынға негізінде шектелген заттық құқығы шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару. Бұдан басқа, мемлекеттік кәсіпорын — бұл ұйымдық — құқықтық нысаны мемлекеттік кәсіпкерлік. Жеке тұлғаларға тыйым салынады құруға кәсіпорын субъектісі ретінде. Оның екі негізгі түрі-мемлекеттік кәсіпорындарды негізделген кәсіпорындар, шаруашылық жүргізу құқығындағы кәсіпорындар жедел басқару құқығына негізделген (қазыналық кәсіпорындар). Яғни жіктеудің негізгі критерийі қызметін атқарады заттық құқықтар, олардың негізінде кәсіпорын иеленеді, пайдаланады және ішінара мүлкіне иелік етеді, өзінің балансында тұрған. Субъектіге байланысты мемлекеттік меншік органның басшысы құрған кәсіпорын, олар бөлінеді, олар орналасқан республикалық меншіктегі — республикалық мемлекеттік кәсіпорындар мен кәсіпорындар, коммуналдық меншіктегі — коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындар. Мемлекеттік кәсіпорны шаруашылық жүргізу құқығындағы мүмкін құрылтайшысы басқа мемлекеттік кәсіпорын, ко — торое деп аталатын еншілес мемлекеттік кәсіпорны. Құру мақсатына және қызметінің мазмұны мемлекеттік кәсіпорындардың тиіс киіп, басым көпшілік, әлеуметтік маңызды сипаты. Туралы айтқанда термине «кәсіпорын», атап өту қажет заң шығарушы қолданса, оның екі жағынан. Бір жағынан, мемлекеттік кәсіпорын бар ұйымдық — құқықтық нысаны, заңды тұлғаның құқық субъектісі. Екінші жағынан — бұл термин дегеніміз объект құқықтары, пайдаланатын мүліктік кешен үшін-кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру, яғни кәсіпорын бар нәрсе. Жою үшін мағыналық шатасуы, ол сөзсіз туындайды және пайдалану кезінде бір термин «кәсіпорын» екі түрлі мағынада, ресейлік заң шығарушы, маркируя мемлекеттік кәсіпорны субъектісі ретінде, азаматтық құқық, пайдаланады «деген сөз тіркесі унитарлық кәсіпорны». Қолданыстағы заңнамаға сәйкес мүлік тиесілі болатын мемлекеттік кәсіпорнына шаруашылық жүргізу құқығындағы немесе жедел басқару құқығындағы. Егер бірінші — бұл заттық құқық тек қана мемлекеттік кәсіпорындар, онда екінші (жедел басқару құқығы) — заттық құқығы қазыналық кәсіпорындардың, сондай-ақ мекемелер. Аталған сипаттамалары жатқызуға мүмкіндік береді мемлекеттік (сонымен қатар, мемлекеттік мекемелер) ерекше топқа заңды тұлғалардың, оны белгілеу «мемлекеттік ұйымдар». Заңының 2-бабына сәйкес «мемлекеттік кәсіпорын Туралы» негізгі функциялары және тағайындау » мемлекеттік кәсіпорындар шешім болып табылады әлеуметтік-экономикалық міндеттерді айқындайтын, қоғам мен мемлекеттің қажеттіліктерін. Соның ішінде, мұндай міндеттерді барабар: мемлекеттің қорғаныс қабілетін материалдық жағынан қамтамасыз ету және қоғам мүддесін қорғау; тауарларды өндіру (жұмыстарды, қызметтерді) бірінші қажеттіліктегі экономика салаларында қамтылмаған немесе жеткіліксіз қамтылған жеке сектор (мысалы, егер өндіріс немесе басқа тауар әкелуі мүмкін табыс, не жеке тұлғалар айналысады, оны өндіруге); салалардағы қызметті жүзеге асыру, мемлекеттік монополияға жататын немесе мемлекеттің функциясы болып табылатын қоспағанда, бақылау және қадағалау функцияларын, және т. б. Өйткені п. 2 ст. 34 АК көздейді, бұл коммерциялық ұйым нысанында құрылуы мүмкін мемлекеттік кәсіпорындар, АК жасамайды және түрлері бойынша салыстырып тексеруді мемлекеттік кәсіпорындардың, демек, кәсіпорын, шаруашылық жүргізу құқығындағы және қазыналық кәсіпорын коммерциялық ұйым болып табылады. Заң жүзінде қамтамасыз етілген мүмкіндігі мәтіннен табыс өз қызметін мүмкіндік береді мемлекеттік кәсіпорындарға ғана емес, орындауға қоғамдық-маңызды міндеттер жүктелген құрылтайшысы — мемлекет, бірақ кіріс әкелуге және бюджетті толықтыру. Бұл, алайда, атап өту қажет жатқызу туралы мәселе қазыналық кәсіпорындардың коммерциялық ұйымдарға қазақстан республикасының заң әдебиетінде алмаған бір мәнді бағалау. Туралы заңнама мемлекеттік кәсіпорындарда тұрады: АК (§ 2 гл. 2 «Заңды тұлғалар» (Жалпы ережелер), қк-102-104, сондай-ақ қк 119, 196-208); «Заң» мемлекеттік кәсіпорын Туралы; бірқатар Үкімет қаулылары. 3-тармағына сәйкес заңның 3-бабында, АК-нің, сондай-ақ п. 4, 5 Заңының 1-бабы, «мемлекеттік кәсіпорын Туралы» құқықтық жағдайының ерекшеліктері, құру, лицензиялау, қызметін реттеу, жауапкершілік, жағдай қайта ұйымдастыру және тарату мемлекеттік банктер қолданылып жүрген банк заңдарымен белгіленеді. Бұл ретте, құрылатын кәсіпорындар ҚР Ұлттық Банкі республикалық мемлекеттік кәсіпорындар болып табылады. Барлық мемлекеттік республикалық кәсіпорынның енгізілуі тиіс атаулы тізбесі республикалық мемлекеттік кәсіпорындар Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. Тест Өндiрiстiк кооператив деген не ? Өндiрiстiк кооператив кімдердің шешімдерімен құрылады? Өндiрiстiк кооперативтердi құрудың және оның қызметiнiң неше принциптерi бар? Өндiрiстiк кооператив мүшелерi нешеуден кем болмау тиіс? Өндiрiстiк кооперативтiң мүшелiгiнен шығару туралы шешiмге сотқа шағым жасалуы мүмкін? Жауаптары: 1.азаматтардың бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік негізде, олардың өз еңбегімен қатысуына және өндірістік кооператив мүшелерінің мүліктік жарналарын біріктіруіне негізденген ерікті бірлестігі. 2.Өндiрiстiк кооператив құрылтайшы-жеке тұлғалардың жалпы жиналысының шешiмiмен құрылады. 3. мүшелiкке кiру мен шығудың еркiндiгi; мүлiктiк (пайлық) жарна енгізу мiндеттiлiгi; басқарудың демократиялылығы; өзара көмек және оның мүшелерi үшiн экономикалық тиiмдiлiктi қамтамасыз ету; өндiрiстiк кооперативтiң қызметi туралы ақпаратқа қол жететiндiгi. 4. Кооператив мүшелерi екеуден кем болмауға тиiс. 5. 1) кооператив мүшесi қайтыс болған, оны өлдi деп хабарлаған, ол хабарсыз жоқ болып кеттi деп танылған; 2) кооператив мүшесi өз пайын осы баптың 5-тармағында көзделген тәртiппен басқа адамға берген; 3) кредит берушi (кредит берушiлер) кооператив мүшесiнiң пайына айып өндiрiп алған; 3-1) кооператив мүшесi өндiрiстiк кооперативтiң қызметiне жеке еңбегiмен қатысудан бас тартқан жағдайда тоқтатылады.
|