6 сабақ Қазақстан аумағында ұлыстардың құрылуы жаңасы. Саба таырыбы азастан аумаында лыстарды рылуы
 Скачать 0.62 Mb.
|
Сабақ тақырыбы: Қазақстан аумағында ұлыстардың құрылуы?Қазақстан тарихы 6-сынып Нұр-Сұлтан қаласы Білім беруді жаңғырту орталығы Бүгін сабақта: Сенің білетінің: - Басқақ, сұлтан, беклербек, диуан, уәзір ұғымдарымен танысасың; - Сенің меңгеретінің: - XIII – XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын, Алтын Орданың қалыптасуы мен даму ерекшеліктерін сипаттау; - Ортағасырлық мемлекеттердің ыдырауының негізгі және жанама себептерін анықтау Ой қозғау. Бейнефильм көру https://youtu.be/WawiFpVJJtE Алтын Орданың құрылуы Алғашқы орталығы: Сарай -Бату (Еділ бойында) Кейінгі орталығы: Сарай-Беркеге көшірілген Алтын Орданың негізін құрушы – Бату хан (1227-1255жж). Бату хан барлық ханзадалардың үлкені ретінде саналып, жоғары беделге ие болды. Қыпшақтар Батуды Сайын хан (ақылды хан) деп атады.
саяси картасын өзгертті. Тарихта алғаш рет Ертістен Дунайға дейінгі Ұлы Даланы бүкіл кеңістігі бір ғана Жошы әулеті иеліктерінің құрамына енді. Жошы ұлысы Монғол империясының 4/1 бөлігін құрады. Алтын орда жер көлемінің кеңдігі жағынан орта ғасырдағы ірі мемлекеттік құрылым болды. Алтын Орданың басты бөлігін Түркі тайпалары негізінен, қыпшақтар құрады. Монғолдардың өзі өте аз болды. Қазақстан аумағында қалған монғолдар XIV ғасырға қарай толықтай түркіленді. Батудан кейін оның інісі Берке хан (1257-1266жж) билікке келді. Ол хандардың ішінде бірінші болып, ислам дінін қабылдап, монғол орталығына тәуелсіз саясат жүргізе бастады. Оның тұсында қала құрылысы қарқынды жүргізіліп, Сарай-Берке қаласы салынды. Беклербек – мемлекетте ханнан кейінгі үлкен тұлға. Әскерлердің бас қолбасшысы, сыртқы саясат басшысы Басқару құрылымы Уәзір - диуан басында тұрды. Азаматтық істі басқарушы. Басқақ - салық жинауды іске асырды. Басқару қызметін атқарды, әскери бақылау жүргізді. Сұлтан – ханнан кейінгі әлеуметтік басқарудың ең жоғарғы тобы. Диуан - атқарушы биліктің органы. Салық жинауды, ішкі саясатты басқарады. Мөңке Темір (1266-1280жж)-Бату ханның немересі.Мөңке Темір билік еткен тұста Алтын Орда саяси дербестікке жетті. Жошы ұлысын билеушілердің ішінен бірінші болып, өз атынан теңге соқтырып жарлықтар шығарды. Алтын Орда хандары Өзбек хан (1312-1342жж)-билеген тұста Алтын Орда өркендеді. Өзбек хан 1312жылы исламды Алтын Орда мемлекетінің ресми діні деп жариялады.Орталық билікті күшейтті. Керуен саудасы дамыды. Жәнібек хан(1342-1357жж) -Өзбек ханның ұлы. Жәнібек өзі билік еткен тұста Алтын Орданың ішкі және сыртқы саяси жағдайын нығайтуға күш салды. Алтын Ордаға бағынған орыс князьдіктерінен алым-салық жинау ісін бір жүйеге келтірді. Алтын Орда территориясын кеңейтті 1-тапсырма. Тұлғаларға қатысты мәліметтердің сәйкестігін тап
1236-1242 жылдардағы жаугершілік соғыстарын жүргізген хан; Ислам дінін қабылдап, монғол орталығына тәуелсіз саясат жүргізен хан; Қыпшақтар Сайын хан (ақылды хан) деп атады; Сарай-Берке қаласы салғызған хан; Дескриптор: Тұлғаларға қатысты мәліметтердің сәйкестігін табады; Бату хан 1-тапсырма: Өзіңді тексер!
3-тапсырмаАлтын Орда мемлекетінің құрылуы туралы ақпаратпен танысып, сызбаны толтырыңыз:
2-тапсырма. Ақиқат/Жалған
Дескриптор: Берілген мәліметтердің ақиқат немесе жалған екендігін анықтайды. 2-тапсырма. Өзіңді тексер!
3-тапсырма: Ашық тест тапсырмалары
ал бүкіл әскерінің 3/1 бөлігін ___________құрады. 2.1241жылы Бату жасақтары Еуропа әскерлерін талқандап, ______________теңізіне шықты. 3. Бату хан әскерлері талқандаған _______________ князьдықтары Алтын Ордаға тәуелділікке түсті. 4. Қаржы саласын, салық жинауды, ішкі саясатты _______________басқарды. 5. Алтын Ордада (___-____) аралығында сарай төңкерістері болып, таққа________астам хан ауысты. Дескриптор: Берілген тарихи оқиғаларға тиісті сөздарді тауып жазады; 3-тапсырма: Жауаптарыңды салыстыр!
ал бүкіл әскерінің 3/1 бөлігін монғолдар құрады. 2. 1241жылы Бату жасақтары Еуропа әскерлерін талқандап, Адрият теңізіне шықты. 3. Бату хан әскерлері талқандаған орыс князьдықтары Алтын Ордаға тәуелділікке түсті. 4. Қаржы саласын, салық жинауды, ішкі саясатты диуан басқарды. 5. Алтын Ордада (1359-1379) аралығында сарай төңкерістері болып, таққа жиырмадан астам хан ауысты. Дескриптор: Бос орындарға тиісті сөздарді тауып жазады; Қорытынды: Жәнібектен кейін таққа ұлы - Бердібек (1357-1359жж) отырды. Билікқұмар болғандықтан, тақ үшін бәсекелестерін жойып жіберді. Сондықтан Батудың ұрпақтарынан ешкім қалмады. Алтын Ордада нәубет кезең мен сарай төңкерістері басталды. Осы саяси кикілжің барысында Жошы ұлысы аумағында бірқатар тәуелсіз иеліктер құрыла бастады. XIV ғасырдың екінші жартысында Алтын Ордадан Орда Еженнің ұрпақтары да бөлініп Ақ Орда ұлысын құрды. Монғол билік орындары халықаралық қатынастардың дамуын ынталандырды. Халықтар арасында сауда және мәдени байланыстар өрістеді. Монғол империясы бытыраңқы тайпаларды біріктірді. Сонымен қатар, Еуразия тұрғындарының антропологиялық келбетіне өзгеріс енгізді. |