3 практикалык ж__мыс (2). Саба таырыбы Тарматалу алгоритміне атысты компоненттермен жоба ру

Название	Саба таырыбы Тарматалу алгоритміне атысты компоненттермен жоба ру
Дата	30.10.2021
Размер	302 Kb.
Формат файла
Имя файла	3 практикалык ж__мыс (2).doc
Тип	Программа #259621

Ф-ОБ-050/049

№3,4 - практикалық жұмыс

Сабақ тақырыбы: Тармақталу алгоритміне қатысты компоненттермен жоба құру.

Сабақ мақсаты: Тармақталушы алгоритмдерді Delphi ортасында программалау дағдыларын қалыптастыру, өзіндік тапсырмаларды орындау.

Қарастырылатын негізгі мәселелер:

1. Негізгі ұғымдар

2. Қысқаша көбейту формуласына арналған анықтамалық программа құру

3. Таңдау командасын пайдаланып берілген санға екі еселісін, не квадратын, не кері санын, не қарама-қарсы санын анықтайтын программа құру.

Негізгі ұғымдар. Тармақталушы команда құрама командаға жатады, яғни оның жай командадан айырмашылығы құраушы командалардың орындалуына немесе орындалмауына байланысты болатын шарт енеді.

Тармақталу құрылымы – шартқа байланысты командалар серияларының екеуінің тек біреуі ғана орындалатын кезде ғана қолданылады. Тармақталу командасының жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты :

1. if Y then S // қысқаша жазылуы

2. if Y then S1 else S2 // толық жазылуы

мұндағы Y – қойылатын шарт, ал S, S1, S2 –орындалатын операторлар. Егер бұлардың әрқайсысы бірнеше оператордан тұрса, онда олар құрама оператор ретінде қарастырылып, операторлық жақшалардың (begin, end) ішіне жазылады.Мысалы шарт ретінде RadioButton компонетінің Checked қасиетін қарастырайық. Бұл компоненттің байланысты ауыстырып қосатын қасиеті бар, ол Checked қасиеті арқылы анықталатын (True егер ауыстырып қосқыш шертілсе және керісінше False) екі мән қабылдауы мүмкін. Яғни if RadioButton1.Checked then S1 else S2 мұнан формадағы RadioButton1 ауыстырып қосқыш шертілген болса S1 операторлар сериясы, ал шертілмеген болса S2 операторлар сериясы орындалады.

Жұмысты орындауға әдістемелік нұсқаулар:

1-мысал. Қысқаша көбейту формуласына арналған анықтамалық программа құру.

Қысқаша көбейту формуласының жинақы түрде жазылуын RadioButton компонетінің Caption қасиетіне жазып, егер RadioButton1 ауыстырып қосқыш шертілген болса, яғни шарт ақиқат болса, онда қысқаша көбейту формуласының ашып жазылуын Memo1 компоненттінің Lines қасиетінің мәні ретінде экраннан көрсету керек.

Формаға компоненттер палитрасының Standard бетінде орналасқан TRadioButton, TMemo және Additional бетіндегі ТBitbtn компонентін орналастырып сәйкес мәндерін меншіктейміз. Есеп шешімін BitBtn1 компонентінің OnClick оқиғасында реализациялаймыз (ұйымдастырамыз). Қосымша интерфейсі 1- суретте келтірілген.

Форма мен оның компоненттерінің қасиеттерін төмендегідей орнату қажет.

Компоненттер	Қасиеттер	Меншіктелетін мән
Form1	Caption	Қысқаша көбейту формуласы
Form1	Name	Form1
RadioButton1	Caption	( a + b ) ^ 2
RadioButton2	Caption	( a - b ) ^ 2
RadioButton3	Caption	a ^ 2 - b ^ 2
RadioButton4	Caption	( a + b ) ^ 3
Bitbtn1	Caption	OK
Bitbtn1	Kind	bkOK
Bitbtn2	Caption	&Close
Bitbtn2	Kind	bkClose
Memo1	Lines	тазалау

1-сурет. Форма мен оның компоненттерінің қасиеттерін орнату.
"ok" батырмасын екі рет шертіп программа коды терезесіне көшіңіз.Click оқиғасы процедурасының дайындамасы көрінеді.

Төменде BitBtn1 компонентінің OnClick оқиғасының коды келтірілген.
procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);

begin

if radiobutton1.checked then

begin memo1.lines.clear;memo1.lines.add('a^2+2*a*b+b^2');

end;

if radiobutton2.checked then

begin memo1.lines.clear;memo1.lines.add('a^2-2*a*b+b^2');

end;

if radiobutton3.checked then

begin memo1.lines.clear;memo1.lines.add('(a+b)(a-b)');

end;

if radiobutton4.checked then

begin memo1.lines.clear;memo1.lines.add('a^3+3*a^2*b+3*a*b^2+b^3');

end;

end;

Таңдау командасы

Тармақталу командасының денесінде тағы тармақталу командалары кездескен жағдайда, яғни шарттың ішінде шарттар қойылған есептердің шешімін іздеуде таңдау командасы қолданылады.Таңдау командасы, бұл Турбо Паскальдағыдай Case (жағдай) операторындай құрылады.

Case < өрнек> of

1-тізім: begin

S1

end;

2-тізім: begin

S2

еnd;

............ .

n-тізім:begin

Sn

end;

end;

2- мысал.Таңдау командасын пайдаланып берілген санға екі еселісін, не квадратын, не кері санын, не қарама-қарсы санын анықтайтын программа құру.

Шешуі. Берілген сандыTEdit компоненті арқылы немесе TScrollBar –дың көмегімен енгізіп, ал орындалатын амалдар TComboBox-тің Items қасиеті арқылы таңдалып және ComboBox-тің Itemindex – тің мәніне сәйкес есептеп, нәтижені TStaticText компонентінің өрісіне шығарамыз. Формаға компоненттер палитрасының Standard бетінде орналасқан TEdit, TLabel, TScrollBar, TComboBox және Additional бетіндегі ТBitbtn компонентін орналастырып сәйкес мәндерін меншіктейміз. Бастапқы мәліметі, яғни х айнымалысының мәнін Edit1 компонентінің өрісіне енгізіп немесе ScrollBar1-дың өрісінен көрсетіп , ал шешімін StaticText1 компонентінің өрісіне шығарайық. Есеп шешімін Bitbtn1 компонентінің OnClick оқиғасында реализациялаймыз (ұйымдастырамыз). Қосымша интерфейсі 4- суретте келтірілген.

Форма мен оның компоненттерінің қасиеттерін төмендегідей орнату қажет.

Компоненттер	Қасиеттер	Меншіктелетін мән
Form1	Caption	Таңдау
Form1	Name	Form1
Label1	Caption	Сан енгіз
Edit1	Text	Тазалау
Label2	Caption	амалды таңда
Combobox1	items	Екі еселегенде Квадраттағанда Кері саны Қарама-қарсы сан
StaticText1	Caption	тазалау
Label3	Caption	санды таңда
ScrollBar1	min	-100
ScrollBar1	max	100
Bitbtn1	Kind	BkOK
Bitbtn2	Kind	BkClose

2-сурет. Форма мен оның компоненттерінің қасиеттерін орнату.
"ok" батырмасын екі рет шертіп программа коды терезесіне көшіңіз.Click оқиғасы процедурасының дайындамасы көрінеді.

Төменде BitBtn1 компонентінің OnClick оқиғасының коды келтірілген.
var

Form1: TForm1;

x,y:real;

implementation
{$R *.dfm}
procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);

begin

x:=strtofloat(edit1.Text);

case combobox1.ItemIndex of

0: begin y:=2*x;

statictext1.caption:=

combobox1.Items[combobox1.itemindex]+' жауабы'+'='+floattostrf(y,ffgeneral,5,2);

end;

1: begin y:=sqr(x);

statictext1.caption:=

combobox1.Items[combobox1.itemindex]+' жауабы'+'='+floattostrf(y,ffgeneral,5,2);

end;

2: begin y:=1/x;

statictext1.caption:=

combobox1.Items[combobox1.itemindex]+' жауабы'+'='+floattostrf(y,ffgeneral,5,2);

end;

3: begin y:=-x;

statictext1.caption:=

combobox1.Items[combobox1.itemindex]+' жауабы'+'='+floattostrf(y,ffgeneral,5,2);

end;
end;

procedure TForm1.ScrollBar1Scroll(Sender: TObject; ScrollCode: TScrollCode;

var ScrollPos: Integer);

begin

x:=scrollbar1.Position;

edit1.Text:=floattostr(x)

end; end.
Тапсырмалар:

1. Клавиатурадан енгізілген адам жасына байланысты оны келесі топтардың біріне жатқызатын программа құру: мектеп жасына дейінгі бала, оқушы, жұмысшы, зейнеткер.

2. x,y,z сандары берілген.

өрнегінің мәнін есептеу.

3. Берілген үш санға байланысты олардың қайсыбірінің қосындысы оң болатынын анықтайтын программа құру.
4.

функциясының мәнін есептейтін программа құру

5.

функциясының мәнін есептеу.

Санның соңғы цифрына байланысты оның квадратының соңғы цифрын анықтайтын программа құру.
Берілген жыл мен ай номеріне қатысты осы айдағы күндер санын анықтайтын программа құру.
Әрбір енгізілген (0-9) цифрға байланысты оның ағылшынша атауын шығаратын программа құру. Мысалы, 0-zero, 1-one, 2-two,…
Ай номеріне байланысты одан кейінгі айдың атын шығаратын программа құру. Мысалы, 1-ақпан, 4-мамыр т.с.с.
Жыл мезгілінің енгізілген номеріне байланысты (1-қыс, 2-көктем, 3-жаз, 4-күз) оған сәйкес ай аттарын және әрбір айдағы күндер санын шығаратын программа құру.

Қолданылатын әдебиеттер:

Архангельский А.Я.. Программирование в DELPHI. 7. -М.:ООО “Бином- Пресс”,2005. - 1152с.
Фаронов В.В. Программирование баз данных в DELPHI 6. -СПб.:Питер, 2003. -352с.
Б.Д. Сыдықов – Алгоритмдеу және программалау негіздерін оқыту. Алматы, 2002.
Б.Д. Сыдықов, Ш. Т. Шекербекова, Н. И. Культин - Delphi ортасында бағдарламалау практикумы. Алматы, 2005
Н. И. Культин – Delphi в задачах и примерах. – СПб.: БХВ – Санкт-Петербург, 1999.