эргономика. Сабатара арналан дістемелік нсаулар ( симуляциялы) Таырып 4
 Скачать 370.12 Kb.
|
|
Сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар ( симуляциялық) Тақырып №4. Дене биомеханикасы, пациентті дұрыс қозғалту ережелері.Таяқпен, ходунокпен жүруге үйрету. Сабақтың мақсаты: білім алушыларға дене биомеханикасы, пациентті дұрыс қозғалту ережелеріне,таяқпен, ходунокпен жүру туралы білімдерін қалыптасытру. Оқыту міндеттері. білім алушыларға дене биомеханикасы, пациентті дұрыс қозғалту ережелеріне,таяқпен, ходунокпен жүруге үйрету. Тақырыптың негізгі сұрақтары. Оқыту әдістері: жұптасып жұмыс істеу. 1. Мүгедектерді әлеуметтік медициналық оңалту тақырыбы бойынша клиникалық сценарий құру. 2.Құрылған сценарийлерді жұптасып орындау. Әдебиет. Дене биомеханикасы, пациентті дұрыс қозғалту ережелері.Таяқпен, ходунокпен жүруге үйрету. Медициналық эргономиканың бір бөлімі ол -биомеханика. Медицинада биомеханика сүйек – бұлшықеттік координацияға түсетін күш, жүйке жүйесінде және вестибулярлы аппаратқа, дененің физиологиялық қалыптағы тыныштық күйде және қозғалыстағы тепе – теңдікті сақтауды оқытады. Мейіргер өз денсаулығын сақтау үшін биомеханика ережелерін қатаң сақтауы қажет. Биомеханиканың негізгі ережелері Ереже №1. Тепе – теңдік тұрақты болады, егер тірек аумағын көбейтсек. Өкшелердің арақашықтығы 30 см – ден кем болмауыкерек. Ереже №2. Тепе – теңдіктұрақтыболады, егерауырлықтытірекаумағына түсірсек. Оны отыруарқылыжүзегеасыруғаболады. Ереже №3. Арқаны тік ұстау мейірбикенің омыртқа жотасын зақымдануынан сақтайды. Ереже №4. Денемен толық бұрылу омыртқа жотасының таюының алдын алады ереже №5. Отырған қалыпта биомеханика ережелерінсақтау: орындық арқалығына жауырындар тиіп тұратындай отыру, бел омыртқа тұсына міндетті түрде матадан жасалған валик бекіту, орындықтың биіктігін тізе буындарының деңгейіне сәйкестеп қою. Ереже №6. Түрегеп тұрғанқалыпта: арқаны тік ұстау, қандай жұмыс болсада кеудені және басты төмен ұстамау. Арқадағы ауырсынуды болдырмас үшін аяқастына орындық қою. Ереже №7. Жатқан калыпта: төсек үсті тегіс және жартылай жұмсақ болуы керек. Бел омыртқа тұсына оралған сүлгі қою. Егер бір қырындап жатса, тізе арасына жастықша қою. Ереже №8. Ауыр көтерукезіндегіереже: алға қарай еңкеймеу. Ешқашан ауырзаттарды иықтан жоғары көтермеу. Ауырзаттарды тасымалдау және көтеру кезінде бұрылмау және еңкеймеу керек. Эргономика (гр. ергон – жұмыс, номос – заң) – еңбек құралдары мен процестерін оңтайландыру арқылы еңбекке қолайлы жағдай жасау мақсатын зерделейтін ғылыми пән. Эргономикалық талаптар: 1. Биофизикалық үйлесімділік – талапетілетінкүш-жігер, қуат, әрекеттіңжылдамдығы, дәлдігі, бір-біріне сай келуі; 2. Антропометрикалық үйлесімділік – адамның антропологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, ұтымды ұйымдастырылған жұмыс орнын жасау; 3. Техникалық-эстетикалық үйлесімділік – құрылғының тартымдылығын қамтамасыз ету. Берілген талаптарға сай келетін эргономикалық көрсеткіштер бұйымның жекелеген түрлерін пайдаланудың қолайлылығы мен қауіпсіздігін сипаттауға мүмкіндік береді, еңбектің мазмұнын байытып, өнімділігін арттыруға, адамның күш-қуатын, денсаулығын жұмыс істеу қабілетін сақтауға сепігін тигізеді. Эргономиалық құралдардың түрлері: Қазіргі заманғы медициналық өндіріс құралдардың мынадай түрлерін шығаруда: 1. Пациенттерде көтеруге арналған эргономикалық құралдар 2. Физикалық мүмкіндіктері шектелген пациенттердің өзбетінше жүруіне арналған эргономикалық құралдар Эргономикалық құралдарды пайдалану мейіргерге жұмыс барысында жүктемені азайтуға, омыртқаға салмақ түсуден қорғауға, остеохондроз даму қауіпін төмендетуге көмектеседі. 3. Пациенттердің қауіпсіздігін арттыруға арналған технологияларды қолдану. 1. Екі жақты сырғанағыш жайма MaxiSlide.Шектен тыс күш түсуден қорғайды. Пациенттің төсектегі қалпын өзгертуде өте тиімді. 2. Макси слайд екі жақты сырғанағыш жайма. Мини слайд кіші көлемді екі жақты сырғанағыш жайма. 3. Ұстап тұрғыш белдемше-бел аймағының көлеміне байланысты үлкен, орташа, кіші болып бөлінеді. Пациенттердітасымалдап, қозғалту барысында мейіргерге күш түсірмеуге тиімді. 4 ұстағышпен жабдықталған эргономикалық құрал. 4. Эргономикалық зембілдер fleximove .Пациенттерді жедел жәрдем жағдайында тасымалдауда қолданлады. Эргономикалық зембілдер ауыр салмақтағы пациенттерді тасымалдада тиімді. 5. Флекси –диск 6. Тасымалдауға арналған тақта only seba 7. Белдемше (flexigrip) – пациентті төсектен тұрғызуға арналған. 8. көтергіш (гамакпен) Пациентті гамак арқылы төсектен көтеріп алып, қажетті аймаққа тасымалдау. 9. Жүріс арбасы Пациенттердің өз бетінше қозғалуына мүмкіндік береді. Науқасты тасымалдаудың басқа әдістері Медициналық мекемелерде науқасты тасымалдауды жеңілдету үшін бірнеше тәсілдерді қолдануға болады: балдақтар, ит арба, таяқ және қолдаушы белдемелер.Ит арба қозғалыс координациясын жақсартады, тепе-теңдікті сақтайды және аяқтарына жүктемені азайтады. Ит арбаның адымдаушы және адымдаушысыз моделдері бар. Адымдаушысыз модель - қатты конструкция болып келеді, бір бүтін әсер етеді. Адымдаушы моделдер түтікті, яғни ит арбаның оң жағымен сол жағын бекітеді, шарнирлері бар, ол арқылы науқас алдыға қарай қозғалғанда сүйенеді.Ит арбаның биіктігі науқас бойымен түзетіледі. Науқас қолдары, ит арбаның ұстағышында жатады, шынтақ 20 дан 30°- қа дейін бүгіледі. Науқастар тұрақты, жақсы таңдалған аяқ киім киюі керек. Барлық ит арбалар сатымен көтеріліп немесе түскенде қауіпсіз емес. Сонымен қатар, ол абажадай және қолайсыз, есіктерге сыймай тіреліп қалуы мүмкін .   Қозғалыстағы әлсіреген немесе координациясы бұзылған науқастарды құлап қалудан сақтау үшін сенімді бекіту мақсатында көмекші жалпақ мықты белдемені қолдана алады, ол науқасқа киім сыртынан киіледі және құлыппен бекітіледі .Науқас қозғалғанда бір қолымен көмекшінің мойынынан ұстайды, ал көмекші науқасты бір немесе екі қолымен белдемеден ұстайды. Мұндай белдеме көмекшіге науқасты қозғалтқанда аз күш жұмсауға және дұрыс бақылауды жүзеге асырауға әсер етеді.Науқастарды тасымалдайтын заттар болмаса, басқа да әдістерді қоладнуға болады. Науқасты тасымалдайтын әдіс жарақат сипатына және ауырлығына, зардап шегушінің салмағына, көмек көрсетуші адамдардың санына және олардың физикалық қабілеттіліктеріне, қолда бар заттардың барлығына сәйкес болады. Маман емес адамдардың зардап шегушілерді тасымалдауы, тек дәрігерлер мен құтқарушылардың келген уақытына дейін науқасқа төніп тұрған қауіпті алдын алу кезінде қолданылады.Жүру техникасының бұзылуына байланысты проблемаларБалдақпен қалай дұрыс жүру міндеті сонымен қатар осындай белгілерде көрінуі мүмкін мәселелерді шешумен байланысты: бұлшықет ауыруы, әсіресе қолдар мен аяқтардағы, аяқтың бұлдырлығы жүруден кейін ісінудің пайдаболуы, жарақаттың күшеюі (зақымдалғанжерлердегіауырсыну), терініысқылау (қолтықсияқты). Бұл жағымсыз көріністердің себептері қозғалыс техникасының әртүрлі бұзылуымен немесе биіктігі бойынша балдақтарды дұрыс таңдамауымен байланысты.Балдақпен баспалдақ пен төмен түсіп, баспалдақпен дұрыс көтерілу өте маңызды.  Балдақпен баспалдақпен көтерілуді біртіреунемесебіруақыттаекімүмкін. Біріншінұсқабаспалдақтардасенімдірельстерболғанжағдайдақолайлы. Содан кейін келесі дейәрекететукерек: Рельске жетіңіз, оларғабірқолыңыздықойыңыз. Таяқшаның қарама-қарсы жағындағы білікке білікшені салыңыз. Екінші тірек көмекшіні ұсынған жөн. Егер бұл мүмкін болмаса, сіз оларды бір уақытта жинап, екеуіне де сенуіңіз керек. Біріншіден, сау аяғы жоғарғы сатыға айналады: дене оған сүйеніп, ауырған аяқтың қасында балдақ болады. Содан кейін тірек бірдей қадамға орналастырылады. Осыдан кейін ауру аяқ сау күйге ауысады. Баспалдақтың жанында рельс болмауы да мүмкін. Содан кейін бірден 2 тірекке жылжу керек.  Принцип дәл солай болады – алдымен сауаяқ, содан кейін балдақ, содан кейін жарақаттанған аяқ-қолдар, бейнеде көрсетілгендей. Баспалдаққа акиллярлық балдақтардың көмегімен төмен түсу керек: Екі тіректі бір саты төмен түсіріңіз. Алдымен сауаяқ-қолды төмендетіңіз.Сосын аяғыңды аяғыңа қой.Сол сияқты, жолдың соңына дейін жетіңіз.  Егер сіз түсу кезінде баспалдақтармен жүреа лмасаңыз (адам өзін өте қауіпті сезінсе), жоғарғы баспалдаққа отыру, қолыңызды үстіне қою, ал төменгі аяғыңызға сау аяқпен отырғаныңыз жөн. Осылайша сіз дене салмағын біртіндеп сатыға апара аласыз. Жақын жерде көмекшінің болғаны жөн: ол балдақтарды 1 қабатқа дейін көтереді. Шынтақ таяқшаларында қалай жүруге болады   Бір аяқсыз балдақта қалай жүруге болады .Егер науқас аяқ-қолын қысып тастаса, тірек пен бір аяғымен қозғалуға тура келеді. Қозғалыс принциптері бірдей, алайда бір уақытта екі балдаққа да сенуге тура келеді.Тайғақ беттермен және баспалдақтармен қозғалғанда, көмекшінің көмегіқажет. Дене биомеханикасының негізгі принциптері: 1. Ауыр көтерген кезде аяқтың арасы ашық, әрі дене тірегі мықты болуы керек. 2. Көтеру кезінде салған күшін көбейту үшін аяқтардың ара қашықты кеңейту керек. 3. Ауыр салмақты көтерер алдында бел мен іштің бұлшық етін тырыстыру керек. 4. Көмек көрсету кезінде науқастың денесі мен бетін өзімізге бұрып тұру керек. 5.Заттардың тізеден бүгілген аяқтың бұлшықетінің көмегімен көтеру керек. 6.Өзінің денесінен ауыр заттарды көтергенде және қозғалтқанда қосымша ретінде күшті қолдану керек 7.Ауыр затты итеру арқылы қозғалтқанда , жұмсаған күштің тең жартысы жойылады.Сол себептен ол затты тартып қозғалтқан дұрыс. Науқастарды көтергенде, қозғалтқанда келесі әдістерді қолдануға болады: Науқасты қолмен ұстау (Раутек) әдісі Көрсетпе:көмек бере алатын науқасты артқа қарай қозғалту 1.Науқастың жағдайын айналасын бағалаңыз ( еденнің ылғалдылығы бөтен заттардың болуы т.б.) 2.Науқасқа қажетті қимылдың мақсатын түсіндіріңіз. 3.Науқастан өз қолдарын шыңтақтан бүгіп ,біреуін білегінен денесіне қысып ұстап бір қолымен екінші білегін ұстауды сұраңыз.Егер бір қолы әлсіз болса, оны екінші қолымен ұстау керек. 4.Медицина қызметкері науқастың артынан келіп , оның қолтықтарының арасынан қолдарын өткізіп , екі білегінен ұстайды. 5.Қажетті жеріне осы қалыпта ұстап жеткізіп орналастырады. 6.Болғаннан соң медицина қызметкері қолын жуып құрғатады. « Қолтық астынан ұстау» әдісі Көрсетпе : көмек бере алатын науқасты артқа қарай қозғалту. 1.Отырған науқастың бір жағына тұрыңыз. 2.Бір аяғыңызды қасыңызға ,екіншісін науқастың аяғының алдына қойып оның тізелерін бекітіңіз. 3.Бір қолыңызды науқастың қолтық астына жіберіп екінші қолыңызды артына және алдына қарай жіберіңіз( үлкен саусақ қолдың асты аймағы сыртында орналасады). 4.Ыңғайлы тұрғаныңызға ,денеңіздің салмағын бір аяғыңыздан екіншісіне жеңіл қозғалту мүмкіндігіне көз жеткізіңіз. 5.Науқасқа еңкеюін сұраңыз (оған көмек беріңіз), оның сізге жақын орналасқан иығы денеңізге тақалуы керек. « Иықты көтеру» әдісімен науқасты керуеттен орындыққа (кресло-каталкаға) отырғызу Отырғызу 2 және одан көп мейірбике көмегіме орындалады. Көрсетпе:науқас отыруы мүмкін бірақ аяқтарымен өзі жүре алмайды. Қарсы көрсетпе:иықтың жарақаттануы ,көкіректің және дене арқасының жоғары аймағының ауырсынуы. 1.Орындықты (кресло-каталканы) керуетке жақындатып қойыңыз ,керуеттің және кресло-каталканың тормозға қойылғанына көз жеткізіңіз. 2.Науқасты төсегіне отырғызыңыз. 3.Науқастың екі жағынан тұру керек. 4.Науқасқа жақын тұрған қолыңызды оның астына жіберініз ( екі мейірбике бір-бірінің қолдарын ұстайды). 5.Қолдарды науқастың жанбасына қарай жақындатып науқасты ұстау қажет. 6.Иығыңызды науқастың қолтық асты аймағына жіберіңіз ,науқасқа қолдарын мейірбикелердің арқасына қоюды сұраңыз. 7.Бос қолыңызды шынтақта бүгіп тірек ретінде қолданып , науқастың жамбасы артындағы керуетке тіреңіз (аяқтарыңыз арасы ашық, тізелер бүгілген). 8.Қимыл әрекеттер синхронды болуы үшін мейірбикелердің біреуі бұйырады, «3» дегенде тізе және шынтақты жайып , тік тұру керек. 9.Бос қолмен науқастың арқасынан ұстап кресло-каталка немесе орындыққа отырғызыңыз. 10.Ұстап тұрған қолыңызды тірек ретінде орындыққа қойыңыз. 11.Тізе шынтақты бүгіп , науқасты орындыққа (кресло-каталкаға) жайғастырыңыз. 12. Науқастың ыңғайлы отырғанына көз жеткізіңіз. Науқастың аяқтарын төмен түсіріп отырғызу. Қозғалуға дәрменсіз , амалсыз жатқан және осындай жағдайда ойық жаралардың пайда болуы қаупі болса , бұл тәсіл науқастың қалпын өзгерту үшін қолданады. 1.Науқастың жағдайын және айналасындағы заттардың тұрған қалыптарын анықтап алады. 2.Науқасқа қажетті қимылдың мақсаты түсіндіріледі. 3.Керуеттің бүйірлік іргелері болса алып тастайды. 4.Науқасқа қарсы тұрып , сол қолды оның иығының астына оң қолды тізесінің астынан өткізіп , үстінен орап ұстайды. 5.Науқасты көтеріп төсектің үстінде 90* бұрып , аяғын төмен түсіреді. 6.Науқасқа қарсы тұрған күйінде сол қолмен иығынан , оң қолмен арқасынан тіреп ұстап тұрады. 7.Егер науқастың өздігінен отыра алатындай шамасы болса , онда аяғына шәркесін кигізіп , аяғының астына тіреуіш қояды. |