Шымкент қаласы физика - математика бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі.
Механикалық машиналардың пайдалы әрекет коэффициенті
Физика пәнінің мұғалімі:
Абуов Ербол Абдигаухарович
7.4 В Күш моменті. тепе-теңдік жағдайда тұрған дене үшін күш моменттер ережесін тұжырымдау.
7.4 В Күш моменті. қарапайым механизмдердің түрлерін білу.
Білімділігі: Энергияның сақталу және айналу заңын бір түрден екінші түрге айналу заңы екендігін есте сақтау және практикада пайдалану. Деңгейлік есептер мен сапалы есептерді шығаруда сақталу заңының маңызы үлкен екенін көрсету. Табиғаттағы энергия жайында оқушылардың жалпы түсініктерін қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, өз ойын толық жеткізуге өзіндік қор жасауға дағдыландыру және физикалық есептер шығаруға қалыптастыру.
Сабақтың мақсаты:
Сабақтың оқу мақсаттары:
Сабақтың мақаттары:
Тілдік мақсаттар: Төмендегі терминдерді ағылшын тілінде қолдану.
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
механизм
|
механизм
|
mechanism
|
блок
|
блок
|
block
|
жылжымайтын блок
|
неподвижный блок
|
fixed block
|
жылжымалы блок
|
подвижный блок
|
fall block
|
көлбеу жазықтық
|
наклонная плоскость
|
inclined plane
|
тіреу нүктесі
|
точка опоры
|
fulcrum
|
масса
|
масса
|
mass
| Күтілетін нәтиже: - Алған білімдерін физикалық ұғымдардың және шамалардың (қарапайым механизмдер, рычаг, көлбеу жазықтық, жылжымайтын блок, жылжымалы блок, механизмдердің ПӘК-і) мағынасын түсіндіру үшін қолдана білу;
- Қарапайым механизмдердің түрлерін ажырату, тұрмыстан және техникадан мысалдар келтіру.
- Аралас, сандық, сапалық және графиктік есептерді формулаларды қолдана отырып шығару;
Физикалық диктант Физикалық диктант А) күш 1) S 1) Вт Б) жол 2) F 2) Дж В) қуат 3) А 3) м Г) жұмыс 4) N 4) H Физикалық диктант Физикалық диктант А) күш 1) S 1) Вт Б) жол 2) F 2) Дж В) қуат 3) А 3) м Г) жұмыс 4) N 4) H
Адамның жәрдемшісі
Біздің дәуірімізге дейінгі заманда адамдар өз еңбектерін жеңілдету үшін әр түрлі механизмдерді қолданған. Сол механизмдердің көмегімен адамның күшінен бірнеше есе артық күш алып отырған. 3 мың жыл бұрын ежелгі Египттегі Пирамидаларды салу үшін қажетті тас плиталарды орнынан жылжытып, жоғары көтеру үшін жай механизмдерді қолданған.
Күшті түрлендіріп, қозғалыс бағытын өзгерту үшін қолданылатын құралдар жай механизмдер деп аталады.
Жай механизмдер
Иіндік
Көлбеу жазықтық
Сына
Бұранда
Блок
Жылжымайтын блок
Жылжымалы блок
Біз өмірлік тәжірибеден білеміз, адам ауыр жүктерді орнынан қозғалта алмайды. Себебі оның түсіретін күші дененің ауырлық күшінен аз болғандықтан дене орнынан қозғалмайды. Бірақ иіндіктің ұзын иіні арқылы көтеруге болады.
Иіндік – қозғалмайтын тіреудің маңайында айнала алатын кез-келген дене.
Біз өмірлік тәжірибеден білеміз, адам ауыр жүктерді орнынан қозғалта алмайды. Себебі оның түсіретін күші дененің ауырлық күшінен аз болғандықтан дене орнынан қозғалмайды. Бірақ иіндіктің ұзын иіні арқылы көтеруге болады.
Аңызға қарағанда Архимед өзінің ашқан жаңалығынан соң, «Маған жердің тіреу нүктесін көрсетіңдер, мен оны көтеремін!»- деген екен. Архимедтің айтқаны шындыққа жанаса ма?
Аңызға қарағанда Архимед өзінің ашқан жаңалығынан соң: «Маған жердің тіреу нүктесін көрсетіңдер, мен оны көтеремін!»- деген екен. Архимедтің айтқаны шындыққа жанаса ма?
Аз күшті, иіндіктің көмегімен, үлкен күшпен теңестіруге болады.
Иіндіктің 2 түрі бар
1-текті иіндік
2-текті иіндік
ИІНДІКТІ ТҰРМЫСТА ҚОЛДАНУ
ИІНДІКТІ ТҰРМЫСТА ҚОЛДАНУ
Көлбеу жазықтық
Көлбеу жазықтық
Көлбеу жазықтық
Қарапайым механикалық қондырғы, ауыр денелерді көлбеу бұрышпен жоғары көтергенде күштен ұтыс алу үшін қолданылады.
Сына- көлбеу жазықтықтың бір түрі, бұл призмаға ұқсайтын қарапайым механизм.
Бұранда — қарапайым механизм. Цилиндрдің айналасындағы көптеген көлбеу жазықтықтар жиыны.
БЛОК
Блок дегеніміз- өз өсінің төңірегінде айнала алатын,шетінде науасы бар доңғалақ тегершік. Блоктар жылжымалы және жылжымайтын болып екіге бөлінеді.
Блок
Жылжымалы
Жылжымайтын
Жылжымайтын блок деп – жүк көтергенде айналу осі не жоғары, не төмен қозғалмайтын блокты айтамыз.
Жылжымайтын блок деп – жүк көтергенде айналу осі не жоғары, не төмен қозғалмайтын блокты айтамыз. Күштен ұтыс бермейді.
Жылжымалы блок деп – жүкпен бірге блоктың айналу осі де көтеріліп немесе төмен түсіп отыратын блокты айтамыз.
Жылжымалы блок деп – жүкпен бірге блоктың айналу осі де көтеріліп немесе төмен түсіп отыратын блокты айтамыз. Күштен 2 есе ұтыс береді.
Механиканың «Алтын ережесі»
Жай механизмдердің көмегімен күштен қанша есе ұтсақ, орын ауыстырудан сонша есе ұтыламыз. Жұмыстан ұтыста, ұтылыста бермейді.
Механизмнің пайдалы әрекет коэффициенті (ПӘК)
Механизмнің немесе машинаның пайдалы әрекет коэффициенті (ПӘК) деп – пайдалы жұмыстың толық жұмысқа қатынасын айтамыз.
- Қандай жұмысты біз толық жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты біз толық жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты біз толық жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты пайдалы жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты біз толық жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты пайдалы жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты біз толық жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты пайдалы жұмыс дейміз ?
- Не үшін толық жұмыс әрдайым пайдалы жұмыстан артық болады?
- Қандай жұмысты біз толық жұмыс дейміз ?
- Қандай жұмысты пайдалы жұмыс дейміз ?
- Не үшін толық жұмыс әрдайым пайдалы жұмыстан артық болады?
Механизмдердің жұмыстарының бір бөлігі ортадағы кедергі немесе үйкеліс күштеріне қарсы жұмсалады. Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і - Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і массаға тәуелді емес.
- Үйкелісті ескермеген жағдайда көлбеу жазықтықтың ПӘК-і бұрышқа тәуелді емес.
- Үйкелісті ескерген жағдайда көлбеу жазықтықтың ПӘК-і бұрышқа тура пропорциональ болады.
Пән: физика
|
Сынып :7
|
Тарау: Энергия
| |
Сабақтың тақырыбы: Қарапайым мехпнизмдердің пайдалы әрекет коэффициенті.
| |
Оқу мақсатының санаты: (1- Білу және түсіну, 2-Қолдану, 3- Сын тұрғысынан ойлау және зерттеу, 4–Коммуникация және рефлексия)
7.4 В Күш моменті. қарапайым механизмдердің түрлерін білу.
| |
Тапсырмалар:
| |
1. Эксперименттік тапсырмалар
2. Сапалық есептер (суреттер арқылы қарапайым механизмдерді талдайды)
3. А – деңгейі.
4. В – деңгейі.
5. С – деңгейі.
| |
ОМ
|
К
|
ДЕСКРИПТОРЛАР
|
Ж
|
Т
|
Қорытынды
| | | | | | | |
Ж
|
Т
|
ОМ 7.4 В
|
В
|
Эксперименттік есеп барысында өлшенген шамаларды қолдана алады
| | | | | | | |
Сапалық есеп шартына қарапайым механизмдер түрлерін ажыратып, қорытынды жасай алады.
| | | | | | | |
Сандық есеп шығару барысында ПӘК-тің формуласын түрлендіре алады
| | | | | | | |
ПӘК-тің формуласынан белгісіз шаманы тауып, формуланы түрлендіре алады
| | | | | | | |
Сабаққа қатысты термин сөздерді сабақ барысында,есеп шығаруда қолдана алады
| | | | |
сына
сына
иіндік
сына
иіндік
иіндік
сына
иіндік
иіндік
иіндік
Өз біліміңді тексер
Бұранда
Өз біліміңді тексер
Бұранда
Сына
Өз біліміңді тексер
Бұранда
Иіндік
Тісті
Сына
Өз біліміңді тексер
ЭКСКАВАТОР
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
1.механизм
|
1.наклонная плоскость
|
1.mechanism
|
2.блок
|
2.точка опоры
|
2.mass
|
3.жылжымайтын блок
|
3.блок
|
3.fixed block
|
4.жылжымалы блок
|
4.подвижный блок
|
4.fulcrum
|
5.көлбеу жазықтық
|
5.механизм
|
5.inclined plane
|
6.тіреу нүктесі
|
6.неподвижный блок
|
6.fall block
|
7.масса
|
7.масса
|
7.block
|
Терминдік сөздермен жұмыс
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
1.механизм
|
5.механизм
|
1.mechanism
|
2.блок
|
3.блок
|
7.block
|
3.жылжымайтын блок
|
6.неподвижный блок
|
3.fixed block
|
4.жылжымалы блок
|
4.подвижный блок
|
6.fall block
|
5.көлбеу жазықтық
|
1.наклонная плоскость
|
5.inclined plane
|
6.тіреу нүктесі
|
2.точка опоры
|
4.fulcrum
|
7.масса
|
7.масса
|
2.mass
|
Терминдік сөздермен жұмыс
Деңгейлік тапсырмалар.
А - деңгейі.
- Ұзындығы 10 м көлбеу жазықтық бойымен жүкті 5 м биіктікке көтереді. Бұл кезде күштен ...
- Ұзындығы 10 м көлбеу жазықтық бойымен жүкті 5 м биіктікке көтереді. Бұл кезде жолдан ....
- Ұзындығы 10 м көлбеу жазықтық бойымен жүкті 5 м биіктікке көтереді. Бұл кезде орын ауыстырудан ....
- Көлбеулік бұрышы көлбеу жазықтық бойымен жүкті көтергенде, жұмысшы орын ауыстырудан ...
- Көлбеу жазықтық көмегімен жүкті көтерген кездегі пайдалы жұмыс 800 Дж, ал толық жұмыс 1000 Дж. Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і қандай? ( 80 % )
- Жылжымалы блоктың көмегімен массасы 3 т жүкті 6 м биіктікке көтергенде, тростың керілу күші 16 кН. Блоктың ПӘК-ін табамыз. ( 94%)
Деңгейлік тапсырмалар.
В - деңгейі.
- Ұзындығы 0,6 м көлбеу жазықтықпен 20 см биіктікке 400 г жүкті бірқалыпты көтеру үшін 2,5 Н күш әсер етілсе, көлбеу жазықтықтың ПӘК-і. ( 53% )
- Кемеде салмағы 20 кН трап ұзындығы 15 м көлбеу жазықтықпен судан 4,5 м биіктікке көтеріледі. Трапты тартып алатын тростың керілу күші 10 кН. Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і. ( 53% )
- Рычагтың ұзын иініне 2,5 кН күш түсіріп, қысқа иініне ілулі тұрған массасы 1 т жүкті көтереді. Жүкті 0,8 м биіктікке көтергенде, күш түсірілген нүкте 4 м биіктікке түсті. Иіндіктің ПӘК-і.
Деңгейлік тапсырмалар.
С - деңгейі.
- Массасы 54 кг шеге салынған жәжікті жылжымалы блок арқылы салынып жатқан үйдің бесінші қабатына 360 Н күшпен көтерді. Қондырғының ПӘК-і.
- Бір жылжымалы, бір қозғалмайтын екі блок көмегімен массасы 8 кг жүкті 8 м биіктікке көтереді. Жіптің екінші ұшына қанша күш салынады және қондырғының ПӘК-і 80% болса, жүкті көтергенде қандай жұмыс атқарылды?
- Жылжымалы блоктың көмегімен салмағы 200 Н құм салынған шелекті 5 м биіктікке көтергенде 1020 Дж жұмыс істелді. Блоктағы үйкеліс күшін және сыйымдылығы 12 л шелектің салмағын анықтаңдар.
Жағдай
|
+1
|
0
|
-1
|
Жағдай
|
Қызығушылық
| | | |
Іш пысу
|
Азарт
| | | |
Апатия
|
Қорғанушылық
| | | |
Қорғансыз
|
Өзіндік жауапкершілік
| | | |
Бағынышты болу
|
Қанағаттанарлық
| | | |
Қанағаттанарлықсыз
|
Жеңіс сезімі
| | | |
Сәтсіздік сезімі
|
Араласу қуанышы
| | | |
Жалғыздық сезімі
|
Сенімділік
| | | |
Сенімсіздік
|
Көңіл күйдің көтерілуі
| | | |
Көңіл күйдің түсуі
|
Жаңашылдық
| | | |
Қалыпты жағдай сезімі
|
0 - 4
(4 ті қоспағанда) төмен
4 - 6
(6 ны қоспағанда) қалыпты жағдай
6 және одан көп жоғары
Сабақты қанағаттандыру индексі
Рефлексия
Үйге тапсырма
§ 60. Механизнің пайдалы әрекет коэффициенті.
Қолданылған әдебиеттер - В.И. Кем, Б.А.Кронгарт «Физика және астрономия» Есептер мен жаттығулар жиынтығы» Алматы 2012
- Р. Башарұлы, У. Тоқбергенова, Д. Қазақбаева «Физика және астрономия» Алматы 2012
- Л.А.Кирик «Физика7 Самостоятельные и контрольные работы» Москва Илекса 2008
- «Физика 8 сынып» электронды оқулық, ҚР білім және ғылым министрлігі 2004 ж
- http://www.iralebedeva.ru/physic11.html
- http://www.collaborativelearning.org/sciencephysics.html
Назар салып тыңдағандарыңызға рахмет!!!
Сабақтың барлық материалдарын moodle.nis.edu.kz сайтынан таба аласыздар |
Скачать 4.13 Mb.