Асел СРО гисто. Сро таырыбы Тромбоциттерді жалпы сипаттамасы жне тромбоциттерді негізгі бес трі Орындаан студент Арыстан сел Тобы Ст2100202 Тексерген Жанбырбаева Айнур
 Скачать 19.91 Kb.
|
|
СРО Тақырыбы: Тромбоциттердің жалпы сипаттамасы және тромбоциттердің негізгі бес түрі Орындаған студент: Арыстан Әсел Тобы: Ст21-002-02қ Тексерген: Жанбырбаева Айнур Тромбоциттер пішінсіз, түссіз келген d=2-4 мкм топтасып орналасқан, адам қанында 2,0*10 9 /л болады. Тромбоциттерді басқаша қан пластинкалары деп атаймыз. Тромбоциттер қанның ең ірі жасушасы мегакариоциттерінен дамитын ядросыз фрагменттер болып табылады. Тромбоцит қанның ұюын қамтамасыз ететін қан жасушасы. Олардың мөлшері 180-320 109/л. Оның шамадан тыс көбеюін тромбоцитоз, ал шамадан тыс аз болуын тромбоцитопения деп атайды. Адамның тромбоциттері ядросыз, ерекше құрылымы мен функциялары бар жоғары сараланған және жоғары мамандандырылған жасушалар. Тромбоциттердің функционалдық белсенділігінің көрінісі олардың ішкі құрылымының түбегейлі өзгеруімен бірге жүріп отырады, сондықтан да тромбоциттердің морфологиясын зерттеу кезінде «тынығу» кезеңіндегі жасушаларды (бастапқы белсендірілмеген тромбоциттер) және әртүрлі жасушаларды оқшаулау әдеттегідей болып келеді. 1мм3-та 250-400 мың тромбоцит болады. Тромбоциттердің тіршілік ету уақыты 7-10 тәулік болады. Ал пішіндері домалақ және сопақша болып келеді. Тыныш күйде тұрған тромбоциттердің диаметрі 2-5 мкм болатын шағын диск тәрізді жасушалар ретінде сипатталады. Тромбоциттердің диск тәрізді түрін жарық микроскопиясының көмегімен бекітілмеген препараттарда анық байқауға болады. Романовский бойынша боялған фиксацияланған препараттарда тромбоциттер көпбұрышты пластиналар түрінде болады, сирек сопақша, оның ішінде шеткі бөлігі анықталады. Қан жағындысын азур ІІ-эозинмен бояғанда шеткі гиаломер (ашық түсті), түйіршікті ортаңғы грануломер (күңгірт түсті) бөліктері көрінеді. Тромбоциттерде көп мөлшерде секреторлық көпіршіктер (везикулалар) бар, диаметрі 200-ден 600 нм-ге дейін; гистологиялық препараттарда бұл көпіршіктер түйіршіктер түрінде болады, сондықтан әдебиетте «тромбоцит түйіршіктері» немесе «тромбоцит түйіршіктері» термині жиі қолданылады. Тромбоциттер жараланған жердегі ашық коллаген (әдетте эндотелийдің астында болады) тромбоциттермен байланысып, тығын түзгенде белсендіріледі. Күшті байланыстыруға көмектесетін басқа факторлар да бөлінеді. Сигнал беру каскады іске қосылады, содан кейін тромбоциттер интегриндер деп аталатын ақуыздарды шығарады, бұл сайтта тромбоциттердің тығыз байланысуына көмектеседі. Белсендірілген тромбоциттер сонымен қатар түйіршіктерден көптеген сақталған қосылыстарды босатады, олар тромб түзу үшін одан әрі сигналдық каскадтарды бастайды. Сау тінде ашық коллаген болмайды. Сондықтан, ұю жоқ. Тромбоциттердің ерекшелігі оның белсендіру қабілеті болып табылады - жаңа күйге тез және әдетте қайтымсыз өту болып табылады. Кез келген дерлік қоршаған ортаның бұзылуы, қарапайым механикалық кернеуге дейін, белсендіру үшін ынталандыру бола алады. Алайда тромбоциттердің негізгі физиологиялық активаторлары болып коллаген, тромбин, АДФ (аденозин дифосфат, жойылған тамыр жасушаларынан пайда болады немесе олардан бөлініп шығады) және тромбоксан A2 (тромбоциттер синтездейтін және шығаратын екіншілік активатор, қосымша функция қан тамырларының тарылуын ынталандыру). Белсендірілген тромбоциттер жарақат орнына (адгезия) және бір-біріне (агрегация) жабысып, жарақаттың орнын толтыратын тығынды құрайды. Сонымен қатар, олар плазмалық коагуляцияға екі негізгі жолмен қатысады - прокоагулянттық мембрананың экспозициясы және α-түйіршіктердің секрециясы. Қанның ұюына тромбопластин, фибриноген, фибрин, K витамині, кальций тұздары және оттек қатысады. Егер де осы берілгендер жетіспесе қан ұю болады. Ол кезде гемофилия ауруы пайда болады. Гемофилия тұқым қуалайтын, қаны ұйымайтын ауру. Ол адамда глобулин нәруызы болмайды. Олардың негізгі қызметтері: қанның ұюына қатысады, қорғаныштық, қан ағуды тоқтататын ферменттерді биологиялық өндіреді, фагацитозға қабілетті. Қан тамырларының зақымдануы тамырдың қабырғасындағы коллагенге әсер етеді. Жалпы коллаген тамырлардың қабырғаларында болады. Коллаген - денедегі мол ақуыз, ол тамырдың ішінде пайда болатын қысымға төтеп беру үшін жасуша қабырғасының қаттылығын қамтамасыз етіп отырады. Кеме арқылы кесу коллагеннің қанға түсуіне әкеледі. Тромбоциттер қабырғаға тиіп, коллагенмен байланысқанда, олар қалыпты диск пішінінен пішінін өзгертеді, олар қанның ішінде ұзын жіңішке проекциялары бар дискілерге айналады. Тромбоциттердің пішінінің өзгеруі қан тромбоциттерінің коллагенге және тамырдағы басқа қан жасушаларына жабысқақ болуына мүмкіндік береді. Сондықтан бұл өзгеріс тромбоциттерді белсендіреді, содан кейін қан кетудің алдын алуға көмектесетін химиялық заттарды шығарады, бұл әдетте жақын маңдағы қан тамырларына әсер ететін және олардың вазоконструкциялауына, қан тамырларының тарылуына, қан ағынын азайтуға қабілетті гормондар. Бұл қанның осы аймаққа азырақ ағып кетуіне әкеледі, содан соң қан үлкен қан жоғалтудың алдын алу үшін қанды қажет ететін басқа аймақтарға бұрылып кетуі де мүмкін. Қанның ішінде қанның ұюына ықпал ететін заттар бар, олар деп аталады прокоагулянттар және ингибитор деп аталатын заттар антикоагулянттар. Қанның гомеостазын сақтау үшін осы екі топ арасындағы тепе-теңдік өте қажет. Жалпы тормбоциттердің бес түрлі популяциясын ажыратып білуге болады: 1) жас түрі – 1-5%; 2) пісіп жетілген – 88%; 3) ескірген – 4%; 4)дегенеративті (тығыз орналасқан грануломерлері бар)-2%; 5) ең ірісі – қоздырғыш 4-6 мкм-2%. Тромбоциттердің жас түрлерінің диаметрі, ескірген түрлеріне қарағанда ірілеу болып келеді. Көптеген ауруларға диагноз қоюға аталған түрлерінің қатынасын білудің маңызы зор. Жаңа туылған балаларда тромбоциттердің жас түрлерінің саны көп болады. Ал, қатерлі ісік ауруларында ескірген тромбоциттердің саны көбейеді. Тормбоциттердің плазмолеммасы қалың гликокаликас(15-20 нм) қабатпен қоршалып, рецепторлық және адгезиялық процестерге қатысады. Тромбоциттердің цито қаңқасыжақсы дамыған, актин микрофиломенттері мен микротүтікшелер болады. Бұлар көбінесе плазмолеммасының ішкі жағынан орын алған. Актин филоменттері тромбоциттердің көлемін өзгертіп отыратын жиырылғыш қызмет атқарады. Тромбоциттердің грануломер бөлігінде органеллалар мен арнайы түтікшелер болады. Жасуша қосындыларынантгликоген мен феритиннің майда түйіршіктері де кездеседі. Арнайы органеллалардың саны 60-120 дейін болатын екі түрі кездеседі. Біріншісі б гранулалары бұл ең ірісі (300-500 нм) сырты мембранамен қоршалған. Мұндай түйіршіктердің құрамында белоктар мен гликопротеиндер болады, қанның ұюына маңызды қызмет жасайды. Екіншісі д гранулалары (дельта - гранула) 250-300 нм болатын тығыз денешіктер. Бұлардың құрамында қан плазмасынан келіп жиналатын серотонин мен биогені аминдер бар екені анықталған. Тромбоциттердің құрамында өте майда гранулалардың үшінші түрі (200-250нм) анықталған. Бұлар көбінесе лизосомалар түрінде кездеседі. Тромбоцит өте жеңіл және қан ағымының сыртқы жағына итеріп, тамырлар қабырғасы бойымен жылжиды. Қан тамыры сынған кезде ол тромбоциттерге келіп, тесікті бітеп тастау үшін сигнал жібереді. Тромбоцит бұл сигналды алған кезде, олар қан кету аймағына бара бастайды, олардың мөлшері мен пішінін тығынға айналдырады. Тромбоцит оның сыртқы қабатында ақуыздар болуы арқылы қан ұюға қабілетті. Бұл тромбоциттің сынған қан тамырларына жабысып, басқа тромбоциттермен қосылуына мүмкіндік береді. Ақуыздар сонымен қатар пішінді сыртқы түрі сияқты тегіс қалыпты пластинадан ұзын шығыңқы ұзартқыштарға дейін өзгертеді. Дәл осы жіптермен қан тамырларына және басқа тромбоциттерге жабысып, саңылауларды жауып, қан кетуді тоқтата бастайды. Қалыпты ересек адам үшін олардың тромбоциттер саны бір микролитр қанға 150 000-нан 450 000-ға дейін болуы керек. Егер сізде тромбоциттер тым көп болса, медициналық термин тромбоцитоз деп аталады. Тым көп тромбоциттермен. қажет емес кезде қолдарыңыз бен аяқтарыңызда қан ұйығыштары пайда болуы мүмкін. Егер олар емделмесе, ауыр жарақатқа немесе тіпті өлімге әкелетін инсульт немесе инфаркт болуы мүмкін. Айналымдағы қан қан тамырларының ішінде ұйымайды. Оның негізгі себебі - тромбопластиннің болмауы, егер қан тамырларының жарақаты мен жарылуы болмаса, түзілмейді. Эндотелийдің жібектілігі тромбоциттердің жарылуын және олардан тромбопластиннің түзілуін болдырмайды. Бұған қоса, қанда гепариннің болуы және қанның үздіксіз қозғалысы да қан тамырларының ішінде қанның ұюына жол бермейді. Бірақ, кейбір патологиялық жағдайларда, мысалы, қан тамырларының ішкі қабаты зақымданатын атеросклероз, тромбоциттер оған жабысып, тромбопластинді босату үшін ыдырайды. Бұл қан тамырларының ішіндегі қанның ұюына әкелуі мүмкін, бұл тамырішілік ұю немесе тромбоз деп аталады. Тромбоз - бұл қанның ұю процесі коронарлық тромбоз деп аталатын жүрек немесе церебральды тромбоз деп аталатын ми сияқты өмірлік маңызды органдарда, олардың екеуі де өлімге әкеледі, себебі бұл қан айналымының бітелуіне және осылайша осы органдарды оттегімен қамтамасыз етудің шектелуіне әкелуі мүмкін. Тромбоциттер - инфаркттарда, инсульттерде және шеткергі қан тамырлары ауруларында маңызды рөл атқаратын қан ұйығыштарының пайда болуына қатысатын қан ағымындағы арнайы диск тәрізді жасушалар. Көптеген адамдарда бір миллилитр қандағы 200 миллионнан астам тромбоциттер кесу немесе жарақаттан қан кетуді тоқтату үшін ұйығыштың негізін құрайтын кішкентай құрылыс блоктары ретінде әрекет етеді. Тромбоциттер қан тамырларының шырышты қабығының бұзылуын анықтай алады және қан кетуді тоқтату үшін қабырға салу үшін реакция жасай алады. Тромбоциттер сандық (тым көп немесе тым аз) немесе сапалық (дұрыс сан, бірақ олар дұрыс жұмыс істемейді) бойынша қалыпты емес болуы мүмкін. Тромбоциттер саны жалпы қан анализінің (CBC) бөлігі ретінде жүйелі түрде тексеріледі. Қалыпты сандар 150 000-нан 450 000-ға дейін болады. Тромбоциттер санының азаюы тромбоцитопения деп аталатын жағдайды көрсетеді және қан кетудің жоғарылауына әкелуі мүмкін, оның алғашқы белгілері қызыл иектің қан кетуін, мұрыннан қан кетуді және көгерудің жоғарылауын қамтуы мүмкін. Кардиологияда тромбоциттер санының төмендеуінің ең жиі себебі дәрілік терапиядан, әсіресе қанды сұйылтатын гепаринді көктамыр ішіне енгізуден (гепарин тудырған тромбоцитопения) және жоғары қан қысымын бақылауға арналған басқа препараттарды немесе іріңді ісік симптомдарын сирек қолданғанда туындаған иммундық жауаптың ауытқуы болып табылады. Қорытатын болсақ, қандағы тромбоциттердің қызметі қанды ұйытуға қатысып, ағзаның қанды көп жоғалтпауына қатыса отырып, қорғаныс қызметін атқарады. Ағзада қан тамырларының қабырғасы жарақаттанса, тромбоциттер тез арада агрегатцияланып, бір – біріне жабысып тромб түзеді де, жарақаттанған жерді жазады. |