Табиғат - біздің ортақ үйіміз. Табиғат – біздің ортақ үйіміз. Табиат бізді орта йіміз
 Скачать 25.49 Kb.
|
|
Тәрбие сағаты : “ Табиғат – біздің ортақ үйіміз ” Күні : 17.03.22 Жоспар: 1.Сәлемдесу (Үш шындық және бір өтірік) 2.Слайд 2.1.Бейне-ролик(Climate Change - A Short Film) 2.2.Табиғат дегеніміз не ? 2.3.Біз табиғатқа зиян келтіреміз бе ? ШАМАДАН ТЫС БАЛЫҚ АУЛАУ КӨМІР ӨНДІРУ ӨНЕРКӘСІБІ АДАМ АПАТТАРЫ ЖЕҢІЛ АВТОМОБИЛЬДЕР ОРМАНДЫ КЕСУ ЖАҺАНДЫҚ ЖЫЛЫНУ 2.4.Экология туралы фактілер 3.Slido(Табиғатқа қалай зиян тигіземіз ?)[2] 4.Quizz 4.1.Топқа бөліну 4.2.Топтық ойын 2022 СӘЛЕМДЕСУ: “Үш шындық және бір өтірік” сергіту сәті Әр оқушы өзі туралы үш шындық және бір өтірік айтуы қажет Оқушылар қай қасиеті өтірік екенің табу қажет СЛАЙД 2.1.Бейне-ролик(Climate Change - A Short Film[1]) Біздің климаттық проблемамыз-өміріміздің ең үлкен экзистенциалды қатері. Біз қазір қолданатын іс-әрекеттер болашақ ұрпақтың болашағын айқындайды. Бұл жарты өлшемді уақыт емес, және Біз адамдардан жоғары пайда табуды жалғастыра алатын уақыт емес. Климаттың өзгеруі біздің кез-келгенімізге қарағанда маңызды, бірақ ол әрқайсымыздың болашағымыз бен болашағымыз үшін біріккенімізді талап етеді. Бұл жарты өлшеммен шешуге болатын мәселе емес. Бұл энергия тиімділігі мен нөлдік таза шығарындылардан асып түседі. Біз көміртекті атмосферадан белсенді түрде алып тастауымыз керек - және оны келесі он жыл ішінде жасауымыз керек, әйтпесе біз атмосферамызға түзетілмейтін зиянға тап боламыз. Мұның салдары өте үлкен-көмірқышқыл газымен ластанудан туындаған аурулардың көпшілігі теңіздің жойылу деңгейін, барлық негізгі ресурстардың жетіспеушілігін және елдің тұңғиыққа көшуін арттырады. Күту құны енді әрекет ету құнынан асып түседі. Бізге адамзаттың өмірі мен үздіксіздігін пайдадан жоғары қоятын батыл саясат қажет. 2.2. Табиғат дегеніміз не ? 1) Табиғат дегеніміз не ? 2) Экология деген терминді қалай түсінеміз ? 3) Біз табиғатқа зиян келтіреміз бе ? 2.3. Біз табиғатқа зиян келтіреміз бе ? 1.ШАМАДАН ТЫС БАЛЫҚ АУЛАУ "Теңізде балық көп" енді толық сенімді мәлімдеме емес. Адамзаттың теңіз өнімдеріне деген тәбеті біздің мұхиттарымызды күйретіп жіберді, сондықтан сарапшылар көптеген түрлердің өз популяциясын өз бетінше қалпына келтіру қабілетіне алаңдайды. Дүниежүзілік жабайы табиғат федерациясының мәліметі бойынша, жаһандық балық аулау рұқсат етілген нормадан 2,5 есе асады. Әлемдік балық қорлары мен түрлерінің жартысынан көбі таусылды, түрлердің төрттен бірі шамадан тыс таусылды. Балықтардың ірі түрлерінің тоқсан пайызы-тунец, қылыш, треска, галибут, Флирт, марлин – табиғи мекендеу ортасынан айырылды. Болжам бойынша, егер жағдай өзгермесе, онда 2048 жылға қарай бұл балықтардың қоры жоғалады. Айта кету керек, болып жатқан оқиғалардың басты кінәсі-балық аулау технологиясы саласындағы жетістіктер. Бүгінгі таңда коммерциялық балық аулау кемелері негізінен балық аулау гидролокаторымен жабдықталған. Тиісті орынды тапқаннан кейін, балықшылар үш футбол алаңының үлкен торларын шығарады, олар бірнеше минут ішінде барлық балықты Сыпыра алады. Осылайша, осы тәсілмен 10-15 жыл ішінде балық популяциясы 80 пайызға төмендеуі мүмкін. 2.КӨМІР ӨНДІРУ ӨНЕРКӘСІБІ Көмір өндірудің ең үлкен қауіптілігі-климаттың өзгеруі, бірақ сонымен бірге бұл процесс жергілікті экожүйелерге де қауіп төндіреді. Нарықтық шындық көмірге, әсіресе Америка Құрама Штаттарына үлкен қауіп төндіреді. Көмір арзан энергия көзі болып табылады – көмірмен алынған бір мегаватт энергия 20-30 доллар тұрады, табиғи газдан алынған бір мегаваттан айырмашылығы-45-60 доллар. Әлемдік көмір қорының төрттен бірі АҚШ-та орналасқан. Көмір өнеркәсібінің ең жойқын екі түрі-таулардың шыңдарынан және газдың көмегімен көмір өндіру. Бірінші жағдайда, кеншілер көмір кен орнына жету үшін 305 метрден астам тау шыңын "кесіп тастай" алады. Газ көмегімен өндіру көмір таудың бетіне жақын болған кезде пайда болады. Сонымен қатар, таудың барлық "тұрғындары" (ағаштар және оларда тұратын кез-келген тіршілік иелері) құнды минералдар алу үшін жойылады. Осы түрдегі әрбір тәжірибе өз жолында көптеген қалдықтарды тудырады. Үлкен зақымдалған және ескі орман алқаптары жақын маңдағы аңғарларға төгіледі. Батыс Вирджиниядағы АҚШ-та көмір өндіру нәтижесінде 121405 гектардан астам жапырақты орман жойылды деп есептеледі. 2012 жылға қарай Аппалачия орманының 5180 шаршы шақырымы тоқтайды деп айтылады. Мұндай "қалдықтармен" не істеу керек деген сұрақ әлі де ашық. Әдетте тау-кен компаниялары қажетсіз ағаштарды, өлі жабайы жануарларды және т.б. жақын маңдағы аңғарларға тастайды, бұл өз кезегінде табиғи экожүйелерді жойып қана қоймайды, сонымен қатар ірі өзендердің кебуіне де әсер етеді. Шахталардағы өнеркәсіптік қалдықтар өзен арналарында пана табады. 3.АДАМ АПАТТАРЫ Адамның қоршаған ортаға зиян тигізуінің көптеген жолдары бірнеше жылдар бойы дамып келе жатқанына қарамастан, кейбір оқиғалар бір сәтте орын алуы мүмкін, бірақ бұл сәт ұзақ әсер етеді. 1989 жылы Аляска штатындағы Ханзада Уильямс шығанағында мұнайдың төгілуі ауыр зардаптарға ие болды. Содан кейін шамамен 11 миллион галлон шикі мұнай төгіліп, 25000-нан астам теңіз балдыры, 2800 теңіз балдыры, 300 итбалық, 250 бүркіт, 22-ге жуық киллер кит, сондай-ақ миллиардтаған лосось мен майшабақ осы апаттан қайтыс болды. Кем дегенде екі түрі, Тынық мұхитындағы майшабақ пен көгершін апаттан қалпына келмеді. Мексика шығанағындағы мұнайдың төгілуі салдарынан жабайы табиғатқа келтірілген залалды бағалау әлі ерте, бірақ апаттың ауқымы Америка тарихында бұрын-соңды болмаған. Бірнеше күн бойы шығанаққа күніне 9,5 миллион литрден астам мұнай төгілді-бұл Америка тарихындағы ең үлкен төгілу. Көптеген бағалаулар бойынша жабайы табиғат әлеміне зиян 1989 жылғы төгілуге қарағанда төмен, өйткені түрлердің тығыздығы төмен. Алайда, осыған қарамастан, төгілуден болатын залал тағы да көптеген жылдар бойы сақталатынына күмән жоқ. 4.ЖЕҢІЛ АВТОМОБИЛЬДЕР Америка бұрыннан автомобиль елі болып саналды, сондықтан АҚШ-тағы парниктік газдар шығарындыларының бестен бір бөлігі автомобильдердің үлесіне тиетіні таңқаларлық емес. Бұл елдің жолдарында 232 миллион автомобиль тұрады, олардың аз бөлігі электр қуатымен қоректенеді, ал орташа автомобиль жыл сайын шамамен 2271 литр бензин тұтынады. Бір автомобиль атмосфераға шамамен 12000 фунт көмірқышқыл газын шығарады. Бұл қоспалардан ауаны тазарту үшін сізге 240 ағаш қажет. Америкада автомобильдер көмір жағатын зауыттар сияқты көмірқышқыл газын шығарады. Автомобиль қозғалтқышында пайда болатын жану процесінде азот оксидтерінің, көмірсутектердің және күкірт диоксидінің ұсақ бөлшектері шығарылады. Көп мөлшерде бұл химиялық заттар адамның тыныс алу жүйесіне зиян келтіруі мүмкін, бұл жөтел мен тұншығуды тудырады. Сондай – ақ, автомобильдер көміртегі тотығын-миға, жүрекке және басқа да өмірлік маңызды органдарға оттегінің тасымалдануын тежейтін қазбалы отынды жағу арқылы пайда болатын улы газды шығарады. Сонымен қатар, машинаның қозғалысы үшін отын мен май жасау үшін қажет мұнай өндіру, өз кезегінде, экологияға айтарлықтай әсер етеді. Жердегі бұрғылау жергілікті түрлерді ығыстырады, ал теңіз бұрғылау және одан кейінгі тасымалдау көптеген жылдар бойы мүмкін емес проблемаларды тудырды, өйткені 1978 жылдан бастап бүкіл әлемде 40 миллион галлоннан астам мұнай төгілді. 5.ОРМАНДЫ КЕСУ Планетадағы жердің көп бөлігі ормандармен жабылған кездер болған. Бүгінде ормандар біздің көз алдымызда жоғалып жатыр. Біріккен Ұлттар Ұйымының мәліметтері бойынша жыл сайын 32 миллион акр орман, оның ішінде 14800 акр тың орман, яғни адам іс-әрекетімен айналыспайтын немесе зардап шекпейтін жерлер өледі. Жетпіс пайыз өсімдіктер мен жануарлар планетаның мекендейді орманда, және, тиісінше, потеряв өз үйі, олар өздері жауынгерлер қауіп көбейе бастады түрі ретінде. Мәселе әсіресе ылғалды климаты бар тропикалық ормандарға қатты әсер етеді. Мұндай ормандар жер бетінің 7 пайызын алып жатыр және планетадағы барлық түрлердің жартысына жуығын үймен қамтамасыз етеді. Қазіргі орман кесу қарқынымен ғалымдар тропикалық ормандар шамамен 100 жылдан кейін жер бетінен жойылады деп санайды. Орманды кесу жаһандық жылынуға да ықпал етеді. Ағаштар парниктік газдарды сіңіреді, сондықтан аз ағаштар атмосфераға көбірек парниктік газдардың шығарылуын білдіреді. Сондай-ақ, олар су буын атмосфераға қайтару арқылы су циклын мәңгілікке сақтауға көмектеседі. Ағаштарсыз ормандар тез шөлге айналады, бұл әлемдік температураның одан да қатты өзгеруіне әкеледі. Ормандар жанған кезде ағаштар атмосфераға көміртек шығарады, бұл жаһандық жылыну проблемасының шиеленісуіне ықпал етеді. Ғалымдар Амазонка ормандарының ағаштары парниктік газдардың мөлшерін 10 жылдық адам белсенділігіне тең деп есептеді. Кедейлік-орман кесудің негізгі себептерінің бірі. Тропикалық ормандардың көпшілігі үшінші әлем елдерінде, ал ондағы саясаткерлер әлсіз аймақтардың экономикалық дамуын үнемі ынталандырады. Осылайша, ағаш кесушілер мен фермерлер баяу, бірақ сөзсіз трюк жасайды. Көп жағдайда орман кесу ферма учаскесін құру қажеттілігіне байланысты болады. Фермер күлді алу үшін ағаштар мен өсімдіктерді күйдіруге бейім, оны тыңайтқыш ретінде пайдалануға болады. Бұл процесс өрт сөндіру деп аталады. Сонымен қатар, топырақ эрозиясы мен су тасқыны қаупі артады, өйткені бірнеше жылдан кейін топырақтан қоректік заттар буланып кетеді және жер көбінесе ағаштар кесілген отырғызылған дақылдарды сақтай алмайды. 6.ЖАҺАНДЫҚ ЖЫЛЫНУ Соңғы 130 жылда Жер бетінің орташа температурасы Фаренгейт бойынша 1,4 градусқа өсті. Мұз қақпақтары қауіпті жылдамдықпен ериді-1979 жылдан бастап әлемдік мұздың 20 пайыздан астамы жойылды. Теңіз деңгейі көтеріліп, су тасқынын тудырады және бүкіл әлемде болып жатқан апатты табиғи апаттарға айтарлықтай әсер етеді. Ғаламдық жылыну парниктік әсерден туындайды, онда кейбір газдар алынған күн жылуын атмосфераға жібереді. 1990 жылдан бастап жыл сайынғы парниктік газдар шығарындылары әлем бойынша шамамен 6 миллиард тоннаға немесе 20 пайызға өсті. Жаһандық жылыну үшін ең жоғары жауапкершілік жүктелген Газ-бұл АҚШ-тағы барлық парниктік газдар шығарындыларының 82 пайызын құрайтын көмірқышқыл газы. Көмірқышқыл газы қазбалы отынды жағу кезінде, негізінен автомобильдер жұмыс істеп, зауыттар мен фабрикаларды көмірмен тамақтандыру кезінде шығарылады. Бес жыл бұрын атмосфералық газдардың Ғаламдық концентрациясы өнеркәсіптік революцияға қарағанда 35 пайызға жоғары болды. Жаһандық жылыну табиғи апаттардың дамуына, азық-түлік пен судың тапшылығына, сондай-ақ жабайы табиғат үшін жойқын салдарға әкелуі мүмкін. Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық сарапшылар тобының мәліметтері бойынша теңіз деңгейі ғасырдың аяғында 17,8 – 58,4 см-ге көтерілуі мүмкін, ал әлем халқының көп бөлігі жағалаудағы аудандарда тұратындықтан, бұл адамдар үшін де, экожүйелер үшін де өте үлкен қауіп. 3.Slido [2] (Табиғатқа қалай зиян тигіземіз ?) 4.Quizez [3] 4.1.Топқа бөліну Оқушылер 4 жануардың бірін таңдай отырып , топқа бөлінеді 4.2.Топтық ойын Материалы: [1]- https://www.youtube.com/watch?v=jAa58N4Jlos [2]-https://app.sli.do/event/6FNPGw2eB6UjxZ3kEcyv82 [3]- https://quizizz.com/admin/quiz/6231977618064d001d9b22e2 |