карасаз алтын бесігім. Қарасаз алтын бесігім. Таырыбы арасаз алтын бесігім
 Скачать 23.92 Kb.
|
|
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Хабарлама Тақырыбы: Қарасаз алтын бесігім Орындаған: Қабылдаған: Туған жер... Қандай құдіретті сөз! Жер бетіндегі әрбір адамның балалық шағының аралы бар – шағын Отаны. Қазақ мақалы: «Туған жер – алтын бесік» дейді. Мен үшін Отан деген не? Отан мен үшін туған жерім. Терезенің астында бұйра үйеңкі мен қызыл шетен бұталары өседі, ал үйдің жанында кең көшенің соңына дейін биік мәңгі жасыл қарағайлы ұзын даңғыл бар, одан жанды тербететін иіс шығады. Күнде таңертең мектепке аллеямен келе жатып, мені қоршап тұрған керемет суретке таңданамын. Қыста - жерді мұқият орап, аяз бен ақ үлпілдек қармен жарқыраған ағаштар. Ерте көктемде – алғашқы барқыт шөп, көктемгі дала гүлдері, түрлі-түсті көбелектер, тынымсыз торғайлар және туған жерге оралған жұлдыздардың әні. Ауылдың күзгі келбеті де әдемі: алтын қайыңдар, қызыл үйеңкілер мен сары теректер жапырақтың мұңды әуенін төгіп, қарағайлар одан сайын керемет, жасылға айналады. Барлық жерде сіз жылы климатқа ұшып бара жатқан құстардың қоштасуын естисіз. Ауылдың төңірегінде қайың сынықтары, ала шалғындар, егістіктер көп. Ауылда тұрғаныма қуаныштымын, өйткені біз, ауыл тұрғындары, қала тұрғындарына қарағанда табиғатқа жақынбыз. Мүмкін, сондықтан ол әлдеқайда жақсырақ. Мен үшін туған жер – ауылымның өткені, бүгіні және болашағы. Сонау 1717 жылы менің атақты географ әрі саяхатшы Питер Паллас 18 ғасырдың екінші жартысында Железинге барды. Ол өзінің жазбаларында биік мүйіске салынған бекіністің атауын қысқа жолдың соңында қырғыз жағынан ағып жатқан бұлақтан алғанын жазған. Тағы бір саяхатшы Семенов – Тянь-Шанский өз еңбектерінің бірінде былай деп атап көрсеткен: «Бүгінгі күнге дейін бекініс қорғаны мен қорғанының іздері байқалады; ор мен қорғанмен қоршалған кеңістікте бекініс болған кезде салынған тас шіркеу бар; Қазір тот басқан, бірақ өз уақытында даланың бұрынғы тұрғындарын үрей тудырған бірнеше ескі зеңбіректер, енді зеңбіректер жерді қазып, тіректерді ауыстырады. Елді мекен айтарлықтай үлкен. Әрқайсымыздың туған жеріміз бар. Бұл егістіктер, шалғындар, ормандар, таулар, көлдер мен өзендер. Олардың сұлулығына тәнті боламыз, олардан суреттер саламыз, олар туралы өлеңдер, музыкалар айтамыз. Біз оларды жақсы көреміз, өйткені біз осының бәрімен бірге өстік. Біз туған өлкелердегі табиғаттың әр бұрышын қорғауымыз керек, өйткені ол біреудің оңаша жері болуы мүмкін. Әртүрлі аймақтардың жер бедері мен климаты әртүрлі. Көбінесе жануарлардың бір түрі тек бір елді мекенде өмір сүреді. Мысалы, Байкал итбалығы тек Байкал көлінде өмір сүреді. Туған өлке табиғатының ерекшеліктерін өлкетану да зерттейді. Отан дегеніміз не? Біреудің мақтанышпен айтатын сөзі, одан қымбат емес отбасы, үй. Ал мен үшін Отан да мені кішкентай кезімнен қоршап тұрған табиғат. Жабайы құлпынайдың дәмі, саңырауқұлақтың шірік иісі, қар үйінділері, жақын маңдағы шыршаның бұтақтарында. Біз анамызға деген сүйіспеншілікті санасыз сезінеміз, біз осы сезіммен туамыз, ол бізге берген өміріне алғыстан туындайды. Отанды да солай сүюге тұрарлық! Өйткені, ол ана сияқты бізді сағат сайын қамқорлықпен қоршап алады. Жаңбыр жауа бастады, бірақ сізде қолшатыр болмады. Маңызды емес, туған қайыңның тәжі сізді қолайсыз ауа-райынан қорғайды. Бұл сізге физикалық және рухани күш беретін табиғи кеңістіктер. Отансыз адам әлсіз. Оның жаны бос және жалғыз. Отансыз бәріміз құрып кетеміз. Туған жердің ең маңызды құрамдас бөлігі – оны мекендейтін халық. Олардың өзіндік дәстүрлері, аспаздық, діни және ұлттық ерекшеліктері, тағамдары болуы мүмкін. Адам балалық шағында ортасынан тәрбие алғандықтан, оның көптеген қасиеттерін бойына сіңіріп, өзі де жергілікті салт-дәстүрдің тасымалдаушысы болады. Туған өлке табиғатының алуан түрлілігін сақтау үшін бұл жерлерге ұқыптылықпен қараудың маңызы зор. Қазіргі уақытта мектеп бағдарламасында аймақтық компонент пайда болды, оның аясында балалар өз ауылының, ауылының, қаласының тарихи-мәдени мұрасымен танысады. Олар қоршаған әлемді, туған жерді сақтауға және оны одан да әдемі етуге көмектесетін өз жобаларын жасайды. Өскелең ұрпақтың нағыз патриоттық сезімін танытатын осындай туындылардың бірін ұсынып отырмыз. Айналадағы табиғат біздің өмірімізді әдемі етеді. Табиғатпен біртұтас екенімізге бәрі бірдей сене бермейді. Бірақ, менің дәлелдерім бұл жағдайды түсінуге көмектеседі деп үміттенемін. Әдемі пейзажмен, өзеннің шуақты, әрең естілетін сайрауымен, құстардың әуезді сайрауымен жалғыз қалған әрбір адам бұл өмірдегі барлық мәселелердің қаншалықты аз және елеусіз екенін түсінеді. Табиғат әлеміне еніп, біз өміріміздің ең жақсы уақыттарына ораламыз. Әсіресе, өмір бойы бір қалада тұрсаңыз. Біздің өлкенің табиғаты туралы шексіз айтуға болады. Бұл еліміздегі басты артықшылықтардың бірі деп білемін. Саяжайға келіп, мен әр ағашқа үңіліп, балалық шағымның жарқын, қайталанбас сәттеріне сүңгідім. Мен анам мен әкеммен бірге осындай ағаштардың бірін отырғыздым. Сосын құнарлы топыраққа тамырымен мықтап жабысып, күш-қуатқа ие болатынын ынтамен бақылап отырдым. Адам өз өмірінде неше түрлі пейзаждарды көреді. Бірақ бұл бірінші және ең маңыздысы, ол ешқашан ұмытпайды. Көзіңізді жабыңыз - міне, ол шын мәнінде сіздің көз алдыңызда пайда болады. Ұзақ уақыт бойы туған жері бар дорбаны кеудесіне тығып, жүректеріне салып, шайқасқа аттанды. Бөтен жерде қан төгілсе, туған жерді суарсын. Ал шет елге ұзақ немесе мәңгілікке кеткендер де туған жерінің бір уыс жерін өздерімен бірге алып кетеді. Бұл дәстүрлердің бәрі неге керек, деп сұрайды біреу. Өйткені, жер барлық жерде бірдей. Бір жері құмды, бір жері саз, бір жері қара топырақ. Барлық айырмашылық осында. Бірақ бұл бір уыс туған жер адам үшін өте маңызды символ. Бұл – жақындарына, ата-бабаларына, Отанға деген сүйіспеншіліктің көрінісі. Бұл оның өміріндегі әрбір адам үшін ең қымбаттың символы. Жаздың ортасында, мен туғанда, бізде ең ыстық уақыт. Жазғы демалыс қызу жүріп жатыр. Мен, барлық балалар сияқты, өзенде жүземін, күнге күйемін - демаламын, күш жинаймын. Сосын күз келеді. Табиғаттың ғажайып қурап жатқанын байқаймын. Ағаштар түрлі-түсті киімдерінде пайда болады: алтын, қызыл, жасыл. Мұның бәрі өте әдемі! Күзден кейін қыс келеді - жылдың ең сүйікті уақыты. Қыста менің кішкентай Отаным сиқырға толы. Терезеден қарасаңыз немесе сыртқа шықсаңыз, күнде ұшқындаған қарды көргенде көңіл-күй көтеріледі. Қыстан кейін көктем мезгілі келеді. Барлық табиғат ұйқыдан оянады - алғашқы жапырақтар гүлдейді, гүлдер мен ағаштар гүлдейді. Барлық жерде көктем мен өмірдің иісі аңқиды. Бұл өте әдемі! Мен өз ауылымды жақсы көремін. Ауыл балаларға қамқорлық жасап, әр баланың балалық шағы бақытты өтуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасайды. Балабақша, мектеп, аурухана, стадион бар. Ауыл балалары балалар шығармашылық үйіндегі, музыка мектебіндегі қызығушылық сабақтарына қуана қатысады. Мен туған жерде бәрі бар: балықтары бар өзендер, саңырауқұлақтар мен жидектер көп ормандар. Біздің топырағымыз егінге қандай жақсы! Бұл жерде сіз астық пен жеміс-жидек дақылдарының мол өнімін өсіре аласыз. Халық өте еңбекқор: олар өндірісте де, жеке учаскелерінде де ынталы еңбек етеді. Маған біздің ауыл ұнайды. Мен оны табиғаттың сұлулығы мен өзіндік ерекшелігі үшін, мейірімді де сезімтал адамдар үшін жақсы көремін. Мен өзімнің кішкентай Отанымды бар болғаны үшін жақсы көремін. Мен үшін туған жер – менің сүйікті мектебім, ол жерде жаныма жақын достарым мен ұстаздарымды кездестіремін. Туған жерімде білім алу – білім шыңына бастар жолдағы сапарымның бастауы. Сабырлы, көпшіл, тәртіпті, еңбекқор болуға үйреніп жатырмын... Алда менің бүкіл өмірім, таңғажайып жаңалықтар, қиындықтар мен қуаныштар күтіп тұрғанын білемін. Бірақ қиындықтар мені қорқытпайды, өйткені мен өзімнің туған жерімде қанаттарым мен рухымның күн сайын күшейіп келе жатқанын сезінемін. Бірақ мен қайда болсам да, тағдыр мені қайда жіберсе де, менің кішкентай Отаным күтіп, маған сенеді. Ал мен, көшіп-қонып жүрген құстар сияқты, таза ауаны ішіп, ауыл әтештерінің таңғы үнін тыңдап, иттердің жалқау үргенін естіп, туған-туыстармен, достармен кездесіп, достарыммен күлімсіреу үшін бірінші мүмкіндікте тамырыма ораламын. «Отансыз адам – әнсіз бұлбұлмен тең» деп бекер айтылмаған. Рахмет, туған жер, ананың қамқор алақанының жылуы үшін, көктемгі қар бүршіктерінің жұпар иісі үшін, нәзік таза ауа үшін, Ертістің ар жағындағы шырылдаған көкегі үшін, жазғы кештердегі ғажайып торғайлар мен бұлбұлдар үшін, күздегі тырналардың қоштасуы, қыстың қуанышты ашық шуағы үшін, туған-туыстармен, достармен және туған-туыстармен араласу қуанышы үшін, ауылдастармен таңғажайып кездесулер үшін ... Міне, менің шығу тегім, міне, менің бастауым. Туған жерге деген махаббат оты жүрегімде мәңгілік жанады! |