Насырбай Оралхан_ (1). Таырып Бааналы жасушалар, медициналы маызы Орындаан Насырбай Оралхан абылдаан
 Скачать 4.47 Mb.
|
|
Тақырып:Бағаналы жасушалар, медициналық маңызы Орындаған: Насырбай Оралхан Қабылдаған: Абдрахманов Б.МНұр-Сұлтан 2022ж
Жоспары:01 Кіріспе 03 Бағаналы жасушалар жіктелуі 05 Қорытынды 02 Бағаналы жасушалар 04 Бағаналы жасушалар медицинадағы маңызы 06 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі КіріспеБағаналы жасушалар туралы ұғымды тұңғыш рет Ресейде 1909 жылы орыс гистологы А.Максимов енгізген.Егер әр тәулік сайын қанда бірнеше миллиардтаған жасушалар өлетін болса,ал оның орнын жаңа эритроциттер, лейкоциттер, лимфоциттер толтырып отыратын болса,онда Максимов осы қан жасушаларының жаңартылуы басқа қарапайым жасушалардың бөлінуінен бөлек,ерекше технология екенін түсінді. 1978 жылы ұрықжолдас қанының құрамында гемопоэтикалық бағаналы жасушалардың бар екені анықталды. 1998 жылы Батыс ғалымдары Д. Томпсон мен Д. Герхарт ең бірінші болып эмбриондық бағаналы жасушаларды бөліп алды. Бағаналы жасушаларБағаналы жасушалар (стволовые клетки); (cytos trunci; лат. truncus — бағана, діңгек; грек, kytos — жасуша) немесе (яғни, — пісіп-жетілмеген дифференцияланбаған бөлшектерге бөлінбеген) жасушалар. Олар ұқсас жасушалар жасап шығаруға қабілетті. Бұл жасушалардың ұрпақтары белгілі бір микроортада әртүрлі бағытта жетіліп, бір-бірінен құрылыс бойынша жасушаларға айырмашылықтары ажырап, әртүрлі айналады. Бағаналық жасушалардың ерекшелігі.
Бағаналық жасушалардың жіктелуі1 Кіндік қанының бағаналық жасушалары 4 Эмбриональды бағаналық жасушалар Фетальды бағаналық жасушалар 2 3 Ересек бағаналық жасушалар Аналық жасушаның шартында өте тығыз бірлескен ұрықтануы нәтижесінде түзіледі. Олар эмбриональды бағаналық жасушалар ретінде бластула стадиясында эмбрионнан өндіретін ішкі қабатын түзеді. Қазіргі кезде әлемде бірнеше оңдаған эмбриональды бағаналық жасушалар түрлері алынған. Осы жасушалар арнайы шарттар бойынша түрлі жасуша типтерін береді. Негізгі көзі болып ұрықтану процесінің 5-ші күні түзілетін БЛАСТОЦИСТА болып табылады.Бұл жасушалар ересек ағзаның барлық жасуша типтеріне дифференцияланады.Эмбриогенез сатысында ұрықтанған жұмыртқажасуша бөлінеді де,келесі жасушаларға тек гентикалық ақпарат беретін бастама жасушасын түзеді. Негізгі көзі-жүктіліктің 9-12 аптасындағы аборт жасалған ұрықтан алынатын арнайы жасуша типі болып табылады.Ол ұрықтың дамуында дененің түрлі мүшесіне айналып кетуі мүмкін.Фетальды жасушаларын бағаналық зерттеу нейрон,гемопоэтинді,ұйқы безінің негізін салушы бағаналық жасушалар және гермальді жасушалармен шектеледі. Тексерілмеген материалды қолдану науқастың көптеген асқынуларына әкеледі. Фетальды бағаналық жасушалар Бағаналы жасушалардың эмбрионнан бөлініп алынуыСперматозоид жұмыртқа жасушасы Зигота Бластоциста (Дамудың алғашқы 6 күнінде ЭБЖ) Гаструла Эктодерма Энтодерма Мезодерма Ересек бағаналық жасушалар - дифференцияланбаған жасушалар. Олар ағзаның бүкіл өмірінде денеде жаңарып отырады немесе өздері тұрған тіндер типіне маманданады.Ересектердің бағаналық көздері-сүйек жасушаларының кемігі,қан,көз,бас миы,қаңқа бұлшықеттері,тіс тіні,бауыр,тері,асқазан-ішек жолы қабырғасының ішкі қабаты және ұйқы безі болып табылады.Соның ішінде сүйек миында максимальды концентрацияда болады. Сүйек миында бағаналық жасушалардың 2 түрін ажыратады:
Кіндік қанының бағаналық жасушалары Әрине,ең нағыз идеал көзі- нәресте туылғаннан кейінгі жинап алынған кіндік-плацентарлы қан болып табылады.Бұл қан жасушаға өте бай.Бұл қанды жинап бағаналық жасушалар “КРИОБАНКІНЕ” салып қойса,оны келешекте кез келген ауруларға,соның ішінде онкологиялық ауруларға қолданады.КРИОБАНК-кіндік қанын,сонымен қатар ересек бағаналық жасушаларын төменгі температурада сақтауға арналған құрылғы. 2006 жылы профессор Колин Макгаклин мен доктор Николас Форраз кіндік қанының бағаналы жасушалары көмегімен жасанды бауыр алды. Оңтүстік Кореяның ғалымдарының жүргізген зерттеу тәжірибелерінің мәліметтеріне сүйенсек, кіндік қанының тін жасушалары қан түзуші жасушалардан басқа жүйке жасушаларына да айнала алады. Дифференциялану қабілетіне байланысты жіктелуіПотипотентті Плюрипотентті Мультипотентті олар ағзаны түзетін тіңдер мен жасушалардың түрлі типтерін түзеді. Оған ұрықтанған жұмыртқа немесе зигота және екі кезектескен жасуша генерацияларын жатады.ағзаны құрайтын барлық клеткаларды құрамайды, тек көпшілігін жасап шығарады. Оған эмбриональды және фетальды бағаналық жасушаларды жатады.кейбір бағыттағы аз дифференцияланатын жасушалар типтерін жасайды. Мысалы: сүйек кемігінің гемопоэтикалық және мезенхимальды бағаналық жасушалары.Жасушалық технологиялардың “артықшылықтары” және “кемшіліктері”Артықшылықтары:Бағаналы жасушалар арқылы бүкіл органды қалпына келтіруге болады. Күйік, ісік жерлерді бағаналы жасушалар қалпына келтіріп оны жаңарта алады. Бағаналы жасушалар арқылы тері, шаш, ішкі органдарды, сүйек, тіс, секілді мүшелерді өсіруге болады. Бұл қасиет бағаналы жасушаларды басқа жасушалардан ерекшелендіреді. Бағаналы жасушалардың тағы бір қасиеті регенерацияға қабілеттілігі. Адамда жасушалар бағаналы жасушаларға айнала алмайды. Егер бағаналы жасушалардың дедифференциациясы механизімі анықталатын болса адамда өзінің шеткі мүшелерін қайтадан өсіре алады. Қол, аяқ одан басқа ішкі мүшелер- өкпе, бауыр, бүйрек, қан тамырлары, т.б.Кемшіліктері:
Бағаналы жасушалармен емдеуде туатын қиыншылықтар:Біріншіден, организмге бағаналы жасушаларды ендіретін кезде организімде бағаналы жасушаларға қарсы иммундық реакция жүреді. Иммундық реакцияны басу үшін әр түрлі препараттар ендіреді бұл организмнің зат алмасуын бұзады Адамның шашы түседі, т.б. құбылыстар байқалады. Екіншіден, бағаналы жасушалармен емдеу кезінде техниканың соңғы үлгілерін қажет етеді. Одан басқа сол мамандыққа маманданған кадрлар тапшы. Үшіншіден, бағаналы жасушалар жаңа ғылым саласы болғандықтан толық зерттелмеген. Кейбір оқиғаларда бағаналы жасушалармен емдеген кезде ісік аурулары туралы баяндалады.Бағаналық жасушаларды енгізгеннен кейін көптеген пациентттер өздерінжақсы сезінеді: ұйқышылдық азаяды энергия қоры жиналады көңіл-күйі көтеріледі жұмысқа қабілеттілігі жоғарылайды және т.б. Бағаналық жасушалармен емдеуге болатын аурулар4 созылмалы қажу синдромы, аллергиялық және онкологиялық аурулар 5 1 қимыл-қозғалыс аппаратының аурулары, травмотология 2 ерлер мен әйелдер бедеулігі, инфекциялық аурулар 3 Қан аурулары: Аутоиммундық аурулар: склероз, лимфома,лимфогранулематоз, миастения,склеродермия,ревмато жедел лейкоз,миелолейкоз йдтық артрит,дерматомиозит 6 инсульт,инфаркт,церебральды паралич, қант диабеті ҚорытындыСонымен, қорытындылай келе, ғалымдар бағаналы жасушаларды әртүрлі ауруларды емдеу үшін қолданып жатыр. Жақында дәрігерлер бағаналы жасушалардан сау тістерді өсіруге дайын екендерін хабарлады. Мүмкін жақында олардан тіпті нейрондарды өсірер, бірақ бұл метаморфоза әлі пробиркалық жетістік қана.Бұл жасушалардың ұрпақтары белгілі бір микроортада әртүрлі бағытта жетіліп, бір- бірінен құрылыс айырмашылықтары бойынша ажырап, әртүрлі жасушаларға айналады. Бұл жасушалар жүйке жүйесіндегі зат алмасуды, қан айналымды, жүрек, бүйрек қызметтерін жақсартады.
|