Ақпараттық құқық. Ақпар құқық. Тапсырма Интернеттен Апаратты ыты трыдан орау
 Скачать 102.7 Kb.
|
|
Тапсырма: Интернеттен «Ақпаратты құқықтық тұрғыдан қорғау» тақырыбында ақпарат іздеп тауып, кестені толтыр. 
Сабақта ақпаратты қорғаудың үш негізгі бағыты сипатталды. Осы бағыттардың әрқайсысы үшін қатынастарды қандай заңдар реттейтінін анықта. 1.Бірінші бағыт азаматтар мен ұйымдардың ар-намысын, қадір-қасиеті мен іскерлік беделін; жеке адамның рухани және интеллектуалдық даму деңгейін; адамгершілік пен эстетикалық идеалдарды; қоғам дамуының тұрақтылығы мен орнықтылығын; мемлекеттің ақпараттық егемендігі мен тұтастығын зиянды, қауіпті әрі сапасыз ақпараттың әсер етуінен, тексерілмеген, жалған ақпаратты, қате ақпаратты, жеке адамның өміріне, қоғам мен мемлекеттің дамуына қауіп төнгені туралы ақпаратты жасырудан, ақпаратты тарату тәртібін бұзудан қорғау. 2.Екінші бағыт. Құпия деп бекітілген мәліметтер мен жеке басқа қатысты мәліметтерді, сондай-ақ ақпараттық жүйелерді, ақпараттық технологияларды, байланыс және телекоммуникация құралдарын бөгде адамдардың заңсыз әрекетінен қорғау. 3.Үшінші бағыт. Ақпараттық салада ақпаратты тарату, іздеу, алу, беру мен қолдану құқығы; интеллектуалды меншік құқығы; ақпараттық ресурстарға және құжатталған ақпаратқа, ақпараттық жүйелер мен технологияларға меншік құқығы. Қандай жағдайда азаматтардың ақпарат алу құқықтарының бұзылатынын талдап, анықта. Парламент Мәжілісі депутатынан өткен жыл ішіндегі өзінің және отбасы мүшелерінің ресми кірістері, кіріс көлемінен асып кеткен бір жылғы шығыны мен табыс көздері туралы мәлімет талап етілді. Ақпаратқа қол жеткізу құқығын бұзу - бұл ақпарат иеленушінің "ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тікелей талаптарды орындамауы. Мысалы, заң биліктің жергілікті өкілді органдарының (мәслихаттардың) ашық отырыстарын таратуды және оның болмауын талап етеді, не тек жабық отырыстарды өткізу ақпаратқа қол жеткізу құқығын бұзу болып табылады. Ақпараттық құқықтарды тікелей шектеу жағдайларының тізбесі: Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуді насихаттау немесе үгіттеу; Қазақстан Республикасының аумақтық тұтастығын бұзуды, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруді, соғысты, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық араздықты насихаттау немесе үгіттеу. Ақпаратқа қол жеткізу құқығы конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін. «Ақпаратты құқықтық тұрғыдан қорғау неліктен қазіргі қоғамның міндетті атрибуты деп есептеледі?» тақырыбында эссе жаз. Қоғамның қазіргі дамуы ақпараттық процестердің мемлекеттік органдардың, ұйымдардың және азаматтардың қажетті атрибуты болғандығымен сипатталады. Ақпараттық ресурстар өзінің маңыздылығы бойынша табиғи, қаржылық, еңбек және басқа ресурстармен қатар мемлекет пен қоғамның маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Қазақстан Республикасының Конституциясы ақпарат бостандығын жариялай отырып (20-баптың 2-бөлігі) бұл бостандық шексіз емес деп көрсетілген: баптың 2-бөлігінде. 20-да, қосымша, Өнердің 1-бөлігінде. Конституцияның 18-бабында «Адамның жеке өміріне қол сұғылмаушылыққа және өзінің отбасы құпиясын сақтауға құқығы бар» деп жазылған. Осылайша, Конституция ақпаратты қорғауды қамтамасыз етеді. Белгілі бір ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткізуден құқықтық қорғау қажеттілігі, ең алдымен, жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуына және отандық заң ғылымы мен тәжірибесіне жаңа қол сұғушылықтарға байланысты. Сондай-ақ ірі ұйымдарға айтарлықтай моральдық және материалдық зиян келтіруі мүмкін. Азаматтардың жеке өмірі мен мемлекеттік құпияны құрайтын мәліметтерді алу және тарату үлкен зардаптарға әкелуі мүмкін. Кейбір ақпарат рұқсатсыз қосылудан құқықтық қорғаудың қажеттігі ең алдымен алғашында жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуымен отандық заң ғылымына жəне тəжірибесіне белгісіз болған жаңа қолсұғушылықтардың пайда болуымен түсіндірінділеді. Мысалы, коммерциялық маңызы бар ақпаратты заңсыз алу жəне тарату жеке тұлғаларға да, ірі ұйымдарға да үлкен моральдық жəне материалдық шығындар келтіруі мүмкін. Азаматтардың жеке өмірі жəне мемлекеттік құпияларды құрайтын мəліметтерді алу жəне тарату одан да озасан зор зардаптарға əкеп соғуы мүмкін. 1997 жылғы ҚР Қылмыстық кодексінде заңмен қорғалатын ақпарат аясындағы қоғамға қауіпті іс əрекеттер үшін жауапкершілік көздейтін бірқатар нормаларды қарастырған: 135, 165, 166, 172, 173, 200, 227, 322, 355, 356 баптар. Ақпаратты оның төңірегінде қылмыстық əрекеттер жасалатын феномен ретіндегі мəні жəне қасиеттері жайлы нақты көрінісін бағалау қыин. Бұл əрекеттерді дұрыс түсіну, оларды қоғамға қауіпті əрекеттер ретінде саралау үшін, осындай əрекеттерді заңсыз жəне құқыққа қайшы деп саралайтын Қазақстандық заңнама нормаларының жиынтығын қажет етеді. Ақпараттық қатынастарды реттейтін нормаларды анық ұғынбай, құқық қорғау органдары дəлелдеуге жататын мəн-жайлардың шеңберін дұрыс анықтай алмайды жəне ақпараттық қатынастар саласында анықталған қылмыстарға дəл құқықтық баға бере алмайды. Осыған орай, заңмен қорғалатын ақпаратпен жұмыс жасаудың тəртібін сақтаудан туындайтын қоғамдық қатынастарды қылмыстық құқықтық қорғаудың механизмін зерттеу жəне жоғарыда айтылған ақпаратты қорғаудың проблемаларын анықтау, сонымен қатар заңнаманы жетілдірудің бағыттарын айқындау қажеттігі туындап отыр. Қоғамда қатынастардың ерекше түрі бар – ол адамдар арасында ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау жəне пайдалану бойынша туындайтын ақпараттық қатынастар. Ақпарат – ақпараттық қатынастардың заты болып табылады. Бірақ та осы ұғым қылмыстық құқықта өзіндік ерекшеліктерге ие. Əдеттегідей қылмыс заты ретінде оған байланысты немесе оның себептерінен қылмыс жасалған материалдық зат танылады, сəйкесінше, «нақты шындықтың құбылыстары тікелей əсер ететін нақты материалдық объектілер, қылмыстық ықпал етудің заты болып табылады». [2]. Ақпарат зат болып табылмайды, осыған байланысты, қылмыс заты ретінде оның өзін немесе оның материалдық тасымалдағышын таныған дұрыс па деген сұрақ туындайды. Осы сұраққа жауап беру үшін материалдық тасымалдағыштың ұғымын жəне ақпараттың жалпы құқықтық мəртебесін анықтау қажет. Заңнамада материалдық тасымалдағыштың ұғымы оның философиялық ұғымымен салыстырғанда шектеулі болып табылады. Материалдық тасымалдағыштың құқықтық ұғымы бір мағыналы емес. Əдетте, материалдық тасымалдағыш деп ақпарат, символдар, бейнелер, техникалық шешімдер мен процесстер кейін оларды жинау, сақтау, тасымалдау жəне пайдалану мақсатында көрініс табатын материалдық объектілерді айтамыз. Бірақ та кейбір нормативтік-құқықтық актілерде бұл ұғым тар мағынада түсіндіріледі. Қазақстан Республкасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы «Ақпараттандыру туралы» №217 Заңы ақпараттың нақты сыныбына – материалдық тасымалдағышта тіркелген, өзін сəйкестендіруге мүмкіндік беретін реквизиттері бар құжатталған ақпаратқа ғана таралып қоймайды. Жоғарыда айтылған заңның мақсаттарының бірі болып «белгілі бір білім мен қатынастар жүйесі үшін оның қайнар көзін (авторын), жасалу уақытын, міндетін, мазмұнын жəне маңызын (құндылығын) анықтауға мүмкіндік беретін жəне стандартқа сəйкес келетін реквизиттері жазбаша немесе кез келген оқылатын нысанда ақпараттық ресурстарды қалыптастыру үшін ақпарат иесінің міндеттерін анықтау» болып табылады. Құжатталған ақпарат: а) ақпараттың мазмұны; б) ақпараттың қайнар көзін, толықтығын, оның дұрыстығының дейгейін жəне өзге көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік беретін реквизиттер; в) оның мазмұны мен реквизиттері бекітілген ақпараттың материалдық тасымалдағышы сияқты көрсет- кіштердің бірыңғай жиынтығы ретінде анықталатын ұйымдық нысан ретінде түсініледі. Құжатталған ақпарат құжаттың кең жəне тар мағынада қарастырылатын ұғымына теңестіріледі [3]. Философияда материалдық тасымалдағыш ретінде, адамдарды қоса алғандағы материалдық объектілер танылады. Адамдарды ақпаратты тасымалдағыштың ерекше түрі ретінде қарастырып, оның ақпаратты қабылдау, есте сақтау, өңдеу сияқты психилогиялық ерешеліктерін ескеру керек. Оның келісімінсіз оның жадынан ешқандай ақпарат алынуы мүмкін емес. Одан басқа ол өзінің жадындағы ақпараттың маңыздылығына баға бере алады. Ол қорғалатын ақпараттың кімге жəне қандай ақпаратты беру керектігін біледі. Адамды «материалдық тасымалдағыш» деп айту дұрыс емес. Сондықтан қандай-да бір ақпаратты тасымалдағышты, оның ішінде адамды белгілеу үшін «ақпарат көзі» деген ұғымды қолданған дұрыс. Осылайша, философияда ақпаратты қандай-да бір материалдық негізсіз қарастыруға болмайды, ол материялық атрибут болып табылады жəне одан бөлінбейді. Ақпарат мазмұны бойынша идеалды нысаны бойышна материалды. Бірақ та осы жағдай ақпараттың режимін бекітуде көбіне ескерілмейді, ол өз кезегінде қылмыстық құқықтың бірқатар проблемаларын шешуде қиыншылықтар туғызады. Мысалы, ақпарат мүлік немесе мүлік емес болып қарастырылуына байланысты оған қарсы қоғамға қауіпті қол сұғушылықты дұрыс саралау мəселесі шешіледі. Заңнамада жəне заң əдебиеттерінде ақпаратты жəне оны тасымалдағышты қарастыруда екі ұшқарылық бар екенін байқауға болады. Кейбір жағдайларда ақпараттық жəне материалдық тасымалдағыштың үзіліссіз байланысы идеалды ақпаратты оның материалдық тасымалдағышымен ұқсасып кетуіне əкеледі, нəтижесінде ақпарат материалдық объект (мүлік) болып саналады. Өзге жағдайларда, ақпарат материалдық тасымалдағышсыз идеалды түрде (оны ауызша таратқан кезде) көрініс табады. Осы екі ұшқарылықтан айырылуымыз керек. Жоғарыда айтылғандай, ақпараттық əрқашанда материалдық негізі, қайнар көзі болады, бірақ бұл ақпаратты материалдық əлемнің заты ретінде қарастыруды білдірмейді. Кейбірде, қандай да бір мəліметтер қандай тасымалдағышта тіркелгені маңызды емес болады, мұнда да ақпаратты дербес субстанция ретінде қарастыру керек. «Ақпаратты құқықтық тұрғыдан қорғау» тақырыбында терминдер мен анықтамалардың сәйкестігіне тапсырма жаса. 1) Бұйыру e 2) Тыйым салу d 3) Ерік беру a 4) ақпарат өндірушілер f 5) Ақпараттық b 6) Салыстырма h 7) Формалдық c a) қоғамдық қатынасқа қатысушыларға заңдық маңызы бар кейбір әрекеттерді орындауға немесе өз еркі бойынша орындамауға рұқсат етіледі.Бұл әдіс көбінесе азаматтық құқықта қолданылады, өйткені ондағы нормалардың көпшілігі қатысушы жақтардың теңдігі негізін басшылыққа ала отырып құрастырылған. b) құқықтық нормаларды зерттеу, ақпараттық - заңға сүйінген нормалардың олардың құрылымдарының ерекшеліктерін зерттеу, ерекшеліктерді бағалау олардың толықтығын және сапалы дайындалуын қадағалау c) догмалық әдіс. Ол қатынастарды суреттеу сияқты және ақпараттық - заңға сүйінген нормаларды талдау және құқықтық қатынастарды суреттеумен қоса түсіндіру, топтастыру және құбылыстарды жүйеге келтіру, ұғымдарды, нормаларды, құқықтық қатынастарды, актілерді суреттеу арқылы бір топқа немесе институтқа біріктіру. d) қоғамдық қатынасқа қатысушыларға құқықтық нормаларда көрсетілген кейбір әс-әрекеттеерді жүзеге асыруға тыйым салынады.Бұл әдісті көбінесе қылмыстық құқықта қолданады. e) қоғамдық қатынасқа қатысушылардың барлығы құқықтық нормалардың талаптарына қарай әрекет етуі керек. Бұл әдіс көбінесе әкімшілік құқықта қолданылады, өйткені ондағы нормалардың басым көпшілігі бұйрық сипатында болады. f) ақпараттық ресурстар, ақпараттық өнімдер, ақпараттық қызмет, ақпараттық жүйе, технология және құралдармен қамтамасыз ету h) тарихи әдіс құру тарихтері талдауда негізі салынған және ақпараттық құқық дамуының тарихына зерттеу жүргізе отырып жаңа зерттеу қорытындыларын алу және оларды бір-бірімен салыстыру арқылы жүзеге асырылады. pki.gov.kz сайтынан «Пайдаланушыға нұсқаулық» деген файлды жүктеп ал. Интернеттен өзіңнің ЭЦҚ-ның кілтіне қандай талаптар қойылатыны туралы ақпарат ізде. Егер құпиясөзді ұмытып қалсаң, не істеу керек? Қазақстандықтар көбінесе мемлекеттік қызметтерді алады, Ақпараттық жүйелерді пайдаланады, салық есептілігін ЭЦҚ арқылы тапсырады, деп хабарлайды Учет.kz Бірақ ЭЦҚ-дан парольді ұмытып қалатын кездер болады және оны барлық жерде қалай қалпына келтіруге болады деп ойлайтын кездер де болады. Есіңізде болсын, қазіргі уақытта ҚР ҰКО тіркеу куәліктерінде құпиясөзді қалпына келтіру функциясы жоқ. Егер сіз парольді өзгертіп, ұмытып қалсаңыз, сізге жаңа ЭЦҚ алу қажет. Сіз "123456" стандартты құпия сөзін енгізіп көре аласыз. Егер бұл көмектеспесе, онда Сізге жаңа ЭЦҚ алу үшін ХҚКО жүгінуге тура келеді. Сертификаттар қоймасын салыстырып, кестені толтыр 
|