Мамандыкка кириспе. 2 тапсырма Мамандыкка кириспе. Тапсырма Морзе коды, оны ерекшеліктері
 Скачать 48.68 Kb.
|
|
Тапсырма 2. 1. Морзе коды, оның ерекшеліктері. Морзе коды – шартты сигналдар жүйесі. Морзе әліппесі америкалық өнертапқыш Сэмюэл Морзе (1791 –1872) ойлап тапқан аппарат (Морзе аппараты) арқылы жүзеге асырылады. Морзе аппаратымен хабарларды кодпен беруге және қағаз таспаға кодпен жазып алуға болады. Морзе кодында әрбір әріпке немесе таңбаға ток импульстерінің қысқа мерзімді (нүкте) және үш есе ұзағырақ (тире) сигналдың белгілі бір комбинациясы сәйкес келеді; олардың арасы нүкте ұзақтығына тең токсыз интервалмен бөлініп отырады. Сөздегі әріп және көп таңбалы цифрлар арасы әр комбинацияны аяқтайтын үш еселі токсыз интервалмен, ал текстегі сөздердің арасы бес еселі токсыз интервалмен бөлінеді. Морзе аппаратында әрбір әріп байланыс желісі мен батареяға қосылған контактыны (түйіспені) кілттің көмегімен қосу арқылы беріледі. Кемшіліктерге келетін болсақ, оларға телеграфтың төмен жылдамдығы жатады, кодтың өзі тікелей басып шығару үшін аз қолданады, сонымен қатар мұндай белгіні беру үшін орташа есеппен 9-10 қарапайым сәлемдемелер қажет, бұл өте үнемді емес. . Морзе коды арқылы берілетін ең танымал сигнал - SOS. Бұл сигналды адамдардың өміріне немесе теңіздегі кемеге тікелей қауіп төнген жағдайда ғана беруге болады. Көптеген адамдар SOS сигналын «жанымызды сақта» («жанымызды сақта» деп аударылады) немесе кейбіреулердің пікірі бойынша «біздің кемені сақта» (біздің кемені құтқару) деп түсіндіргеніне қарамастан, бұл мүлде олай емес. Сигналдың бұл түрі қарапайымдылығының арқасында таңдалды: үш нүкте, содан кейін үш сызықша және тағы үш нүкте, бұл есте сақтау оңай. N-p-n өткізгіштігі бар транзисторлардағы тоналды қоңырау ретінде немесе трансивердегі телеграфтың өзін-өзі бақылауы үшін қолданылуы мүмкін. 2. Шиллинг электр телеграфының жұмыс істеу принципі. 1832 ж Орыс ғалымы Павел Львович Шиллинг Санкт -Петербургте сәтті сыналған телеграфты ойлап тапты. Шиллинг сонымен қатар резеңке оқшауланған су асты кабелі мен сымдардағы ауа өткізгішті құра алды. Аппараттың жұмысының көпшілік демонстрациясы 1832 жылы 21 қазанда Шиллингтің пәтерінде өтті. Павел Шиллинг сондай-ақ, алфавиттің әр әрпі телеграф аппаратурасында қара және ақ шеңберлерде пайда болуы мүмкін белгілердің белгілі бір үйлесіміне сәйкес келетін ерекше код жасады. Кейіннен электромагниттік телеграфты Германияда Карл Гаусс пен Вильгельм Вебер (1833), Ұлыбританияда Кук пен Уитстоун (1837) салған, ал АҚШ-та электромагниттік телеграфты 1840 жылы Сэмюэл Морз патенттеген. Электрлік телеграфтың коммерциялық жұмысы алғаш рет 1837 жылы Лондонда басталды. Шиллингтің қабылдау аппараты шеңберлер бекітілген алты магниттік көрсеткілерден тұрды - бір жағында ақ, екінші жағында қара. Тарату аппаратының пернелерін басу арқылы шеңберлерді әртүрлі позицияларға қоюға және олардың шартты тіркесімдерін қолдана отырып, бүкіл алфавитті беруге мүмкіндік болды. Су асты желісін салу үшін жақсы оқшауланған кабель қажет болды. Бірінші - жер үсті - Шиллингтің телеграф желілерінде сымдар жер астына төселіп, шыны түтіктерге салынған. Құбырлардың түйіспелері арнайы қоспамен қапталған резеңке муфталармен жабылған. Шыны түтікке салынған жеке сымдар бір-бірінен қағаз иірімімен оқшауланған. Мұндай сымдар жер асты кабелі үшін де сенімсіз болды, ал су астындағы кабель үшін ол мүлдем жарамсыз болды. Өнертапқыш сенімді сүңгуір кабелін құрастырудың жолдарын таба бастады. Шиллингтің резеңке оқшауланған кабельдік үлгілерін сынау сәтті өтті. Ресей оқшауланған кабельдің отаны болды. 3. А. Попов радиосының жұмыс істеу принципі. Тұңғыш рет электромагниттік толқынды сымсыз байланыс жасау үшін қолдануға болатынын 1895 жылы 7 мамырда орыс ғалымы Александр Степанович Попов Ресейдің физика-химия қоғамының мәжілісінде тәжірибе жасап көрсетті. Попов электромагниттік толқындарды тіркеудің сенімді және жақсы сезгіш тетігі—когерерді қолданды. Өзінің жасаған аспабын Бранли когерер деп атаған. Когерер — екі электроды бар шыны түтік. Оның ішіне ұсақ металл үгінділері салынған.  1-сурет Қалыпты жағдайда когерердің кедергісі үлкен болады, өйткені үгінділердід бір-біріне тиісуі нашар. Поповтың қабылдағышы когерерден К, электромагниттік реледен ЭМ, электр қоңырау Қ мен ток көзінен тұрады (1-сурет). Алғашқыда А.С. Попов өзінің қабылдағышын найзағайдағы электр разряды кезінде пайда болатын электромагниттік толқынды тіркеу үшін қолданады. Оны ол "найзағай тіркегіш" деп атаған. Антеннаға жеткен жиілігі жоғары электромагниттік толқын еркін электрондардың еріксіз тербелістерін қоздырып, айнымалы ток туғызады. Айнымалы кернеудің әсерінен үгінділер арасында электрлік ұшқындар туады да үгінділерді пісіреді. Когерердің кедергісі 100—200 еседей күрт кемиді. Жайшылықта когерердің кедергісі өте үлкен болғандықтан реле қоңырау тізбегін ток көзіне қоса алмайды. Енді электромагниттік толқын келгенде электр қоңырауының тізбегі когерер арқылы тұйықталады. Балға Б когерерді соғып толқын келгенін хабарлайды. Электромагниттік толқын аяқталысымен, қоңырау тізбегі ажыратылады, өйткені балға қоңыраумен бірге когерерді де соғады. Когерерді сілкіп қалғанда оның кедергісі қайтадан бұрынғы үлкен мәніне ие болады да, келесі толқынды қабылдауға дайын тұрады. Қабылдағыштың сезгіштігін арттыру үшін Попов когерердің бір ұшын жерге, ал екінші ұшын биіктікте тұрған өткізгіш сымға қосып тұңғыш қабылдағыш антенна жасады. |