Реферат по книге Фрейгана. фрейган. Беларускі дзяржаны ніверсітэт культуры і мастацта
 Скачать 1.37 Mb.
|
|
УА “Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтаў” Факультэт інфармацыйна-дакументарных камунікацый Кафедра гісторыі Беларусі і музеязнаўства Рэферат П  а кнізе Браяна М. Фэйгана“Уводзіны ў археалогію” Выконвала студэнтка 150 группы Хартановіч Д.С Выкладчык Трусаў А.А Мінск 2021 Змест Прадмова……………………………………………………………………………………3 Раздзел 1…………………………………………………………………………………….4 Раздзел 2…………………………………………………………………………………….6 Раздзел 3…………………………………………………………………………………….7 Раздзел 4…………………………………………………………………………………….8 Раздзел 5…………………………………………………………………………………….9 Раздзел 6…………………………………………………………………………………….10 Раздзел 7…………………………………………………………………………………….10 Раздзел 8…………………………………………………………………………………….11 Раздзел 9……………………………………………………………………………………11 Раздзел 10………………………………………………………………………………….12 Раздзел 11………………………………………………………………………………....13 Раздзел 12………………………………………………………………………………….13 Раздзел 13………………………………………………………………………………….14 Раздзел 14………………………………………………………………………………….14 Мае ўражанні…………………………………………………………………………….15 Спіс літаратуры………………………………………………………………………….16 ПРАДМОВА Археалогія-гэта раздзел гістарычнай навукі, які вывучае мінулае па матэрыяльных рэштках чалавечай дзейнасці. Вывучэнне асноў археалогіі мяркуе знаёмства з гісторыяй яе станаўлення, з яе асноўнымі паняццямі і тэрмінамі, з метадамі археалагічных даследаванняў. Археалогія як навука – гэта асобная галіна гістарычнага веды, оперирующая ўласнымі метадамі. У аснове яе, аднак, заўсёды знаходзіцца гістарычная навука. Раней, калі Археалогія не была навукай, яе вызначэнне адрознівалася ад сучаснага. Так, напрыклад, Платон ўжывае тэрмін у значэнні "аповеду пра даўніну". У яго творы "Гіпій большы" сафіст Гіпій тлумачыць Сакрату, што спартанцы слухалі апавяданні:»пра радавод герояў і людзей, пра перасяленні, г.зн. пра тое, як даўней засноўваліся гарады, і наогул пра ўсю археалогію". Да XVIII стагоддзя тэрмін "археалогіі" наогул не ўжываўся. Пасля чаго еўрапейскія мастацтвазнаўцы сталі пазначаць ім "апісанне помнікаў антычнага мастацтва". Тэорыю і практыку архелагічнай навукі, не толькі гэта, вельмі добра апісаў адзін з амерыкагскіх архіолагаў Браян М. Фэйган.У сваёй кнізе “Уводзіны ў археалогію” ён асветліў усе задачы гэтай дысцыпліны, пранаалізаваў знаходкі і працэс археалагічных раскопак. Прадставіў вельмі дэталёвую інфармацыю , пра якую і пойдзе далей размова. Раздзел 1 Нараджэнне археалогіі Зародкі археалогіі былі ўжо ў старажытнасці. Вавілонскі цар Набонид ў 6 ст. да н.э. вырабляў раскопкі ў інтарэсах гістарычнага веды; асабліва ён шукаў надпісы старажытных цароў ў падмурках пабудоў, старанна адзначаючы знаходкі або марнасць пошукаў. У Старажытным Рыме вынікам свядомага вывучэння старажытнасцяў з'яўляецца схема развіцця матэрыяльнай культуры, якую даў вялікі паэт і мысляр Лукрэцый. У 1 ст. да н.э. ён ужо ведаў, апярэджваючы многіх археолагаў 19 ст., што каменны век змяніўся бронзавым, а бронзавы - жалезным. У  сякія археалагічныя пошукі спыніліся ў пачатку сярэднявечча. У эпоху Адраджэння ў 15-16 стст. зроблены былі ў Італіі шматлікія раскопкі, адзінай мэтай якіх было здабыванне антычных скульптур. У 18 ст. з развіццём дваранскага калекцыянерства антыквары ў шэрагу краін сталі збіраць асобныя археалагічныя знаходкі. Неўзабаве ў некаторых краінах былі зроблены першыя досведы раскопак з навуковымі мэтамі.Пасля Вялікай франц. рэвалюцыі (канец 18 ст.), з развіццём гістарычнай навукі, хутка стала развівацца і археалогія. Асаблівае значэнне ў яе развіцці мелі раскопкі Пампеі і Геркуланума (блізу Неапаля). Гэтыя гарады былі засыпаны вулканічным попелам у 79 н. э., раскопкі там пачаліся ў пач. 18 ст. і прынялі навуковы характар да канцы 18 ст. (калі Неапаль быў заняты войскамі 1-й Французскай Рэспублікі). Дзеячы французскай буржуазнай рэвалюцыі і Напалеонаўскіх войнаў з асаблівым цікавасцю ставіліся да антычнасці. Гэты цікавасць, злучаны з тыповым для эпохі імкненнем да дакладнаму ведаў, абумовіў арганізацыю систематич. пампейскіх раскопак. Тут навукоўцы даведаліся, якая цікавасць для гістарычнага веды можа мець сціплая бытавая начынне. Пампейскія знаходкі ўсюды прыцягнулі ўвагу да бытавых старажытнасцяў, не толькі антычным,але і інш. У 1-й пал. 19 ст. у выніку археалочаскіх раскопак адкрыты старажытныя цывілізацыі Двуречья і Егіпта. Але пры гэтых раскопках галоўнае ўвагу па старой традыцыі доўга надавалася пісьмовым творам гістарычных крыніца. 1  9 ст. першабытныя старажытнасці ва ўсіх краінах лічыліся непазнавальнымі, паколькі храналагічнае іх падзел лічылася немагчымым. Але гэта перашкода ўдалося пераадолець, калі цікавасць да старажытнасці узрос у сувязі з спробамі сацыёлагаў вывучыць ўзнікненне человеч. грамадства. Для стварэння такой храналогіі вялікую ролю гуляла гіпотэза аб трох стагоддзях-каменным, бронзавым і жалезным.Раздзел 2 Археалогія як частка антрапалогіі С  учасная археалогія – гэта не паляванне на скарбы і не фантазіі накшталт пошукаў загінуўшых светаў; гэта сістэматычнае даследванне чалавецтва ў мінулым. Таму несумненна, што археалогія вельмі цесна звязана з такой навукай, як антрапалогія.Антрапалогія – гэта навука аб чалавецтве ў самаым шырокім сэнсе слова. Антраполагі даследуюць чалавека з пункту погляду біялогіі і як асобу, якая надзелена ўнікальнымі культурнымі характарыстыкамі. Археалогію таксама часта адносяць да спецыальныхьдысцыплін антрапалогіі. Трэба адзначыць, што існуюць розныя тыпы археолагаў: класічныя, гістарычныя, падводныя і дагістарычныя, кожны з іх займаецца вывучэннем пэўных помнікаў. Выдзяляецца дагітсторыя сусветная(да 2,5 млн.гадоў назад) і ранняя(больш за 2,5 млн.гадоў таму, і да часу паміж 200000 і 100000 гадамі да нараджэння чалавека сучаснага выгляду). Як сведчыць аўтар, то вось у гэты дагістарычны перыяд пачынае з’яўляцца Homosapienssapiens, планеты засяляюцца людзьмі сучаснага выгляду. Сучасная адліга прывяла да істотных змен у зямным клімаце і геаграфіі. Людзі пачалі апрацоўваць зямлю, вырошчваць разнастайныя культуры, разводзіць жывёл, пачынаецца вытворчасць ежы. З’яўляюцца першыя дзяржавы, народы, такія, як шумеры, асірцы, шангі, егепцяніі іншыя. Дагісторыя, такім чынам, з’яўляецца незвычайнай гісторыяй эвалюцыі чалавецтв, чкая бярэ пачатак ад некалькіх мясцін у Трапічнай Афрыцы і падводзіць нас да адкрытага космасу. Раздзел 3 Культура У антрапалогіі, як і ў археалогіі мэты аднолькавыя , але археолагі засяроджваюць ўвагу на вывучэнні старажытных грамадстваў , культур , якія існавалі ў мінулым і цяпер лічацца памёрлымі альбо існуюць толькі ў мадэрнізаваным выглядзе. К  анцэпцыя культуры забяспечвае археолагаў спосабамі тлумачэння прадуктаў чалавечай дзейнасці. Калі яны даследуюць тыпы атходаў, яны бачаць адбітак культуры, якая належыць пэўнай групе дагістарычный людзей. Таксама існуюць разгастайныя культурныя сістэмы, культурныя працэсы. Археалагічныя даследванні маюць тры галоўныя мэты: вывучэнне культурнай гісторыі; рэканструкцыя спосабаў жыцця ў мінулым; тлумачэнне прычын культурных змен. На шэрагу з гэтым існуе яшчэ і культурная гісторыя – гэта апісанне развіцця чалавечай культуры на працягу тясячагоддзеў. Таксама дагістарычная культура ўключае ў сябе вывучэнне спосабаў жыцця ў мінулым. Археалогія мае свае культурныя працэсы, у её існуюць шматгранныя тэорыі і напрамкі. Сама археалогія заснавана на навуковай здабычы фактаў. Таму з гэтага выплывае такі тэрмін, як археалагічны помнік - гэта месца , на якім можна знайсці сляды чаоавечай дзейнасці. Трэба вычначыць і такі тэрмен, як артэфакт – аб’ект, знойдзены на археалагічных помніках.артэфакт, археалагічны кантэкст якога старанна зафіксаваны, з’яўляецца неад’емнай часткай гісторыі і мае значна большую каштоўнасць. Кантэкст прасторы і часу з’яўляецца асновай з асноў сучаснай археалогіі. Раздзел 4 Час К  ожны пласт у паселешчы мае адпаведныя артэфакты і аб’екты , якімі археолаг карыстаецца як індыкатырам тэхналагічных , эканамічных , сацыяльных альбо рэлігійных змен. У апошні час даследванні змен у формах заснаваны на там назіранні, што папулярнасць любой формы артэфакта – з’ява часовая. Існуе метад датавання. Ён прямяняўся ў адносінах да дагістарычных помнікаў, чалавечая дагісторыя праходзіла на фоне вялікіх кліматычных зменаў на Зямлі гэта Ледавіковая эпоха. Існуе такая галіна даследванняў, як геаархалогія – археалогія, якая выкарыстоўвае метады і палажэнні навук, прадметам даслядвання якіх з’яўляецца Зямля. У археалогіі таксама імнуюць метады датавання ў гадах, хранаметычнага і абсялютнага. Для археолагаў вельмі важныя і гістарычныя крыніцы і аб’екты вяжомага. Можна вызначыць яшчэ адно датаванне, такое, як датаванне па гадовых кольцах дрэў (дэндрахраналогія). Яшчэ існуе такі метад, як тэрмалюмінесцэнцыя, якім карыстаюцца для датавання дагістарычных абпаленых матэрыялаў накшталт глінянага посуду. Радыевугляроднае датаванне адкрытае фізікам Дж.Р. Арнольдам і У.Ф.Лібі ў 1949 г. з’яўляецца самым вядомым з усіх хранаметрычных метадаў. Ну можна вызначыць яшчэ калій-аргонавае датаванне.Раздзел 5 Прастора Прастора – гэта дакладна вызначанае месца месцапалажэнне кожнай знаходкі, якая была знойдзена ў выніку археалагічных пошукаў ці раскопак. У археалогіі існуе закон асацыацый. Гэты закон заснаваны на той ўмове , што пэўны артэфакт па часе супадае з іншымі прадметамі, выяўленымі ў дакладна вызначаным археалагічным гарызонце. Калі некалькі артэфактаў знаходзяцца ў тыпалагічнай залежнасці, то яны аб’ядноўваюцца ў субкалекцыі. Але існуюць і проста калекцыі. Калі разглядаць зоны жыццядзенасці, то яны вызначаюцца па характэрных тыпахартэфактаў. Жыццядзейнасць цэлай супольнасці вызначаецца па размяшчэнню жытлаў, сем’яў, вытворчых зон і асобных артэфактаў. Культурная зона – гэта геаграфічная тэрэторыяраз, адносна якой археалагічных калекцыі, што ўтвараюць унікальную культуру, размяшчаюцца ў часе і прасторы. Раздзел 6 З  ахаванне і пошук Данныя, які атрымліваюцца ў выніку папярэдняй разведкі і раскопак, утвараюць археалагічную крыніцу. Дзве асноўныя катэгорыі, якія знаходзяцца ў сферы навуковых прыярытэтаў археолагаў, - гэта помнікі і артэфакты. У працэсе форміравання помніка незалежна ад яго характару галоўным з’яўляецца тое, што археалагічную крыніцу нельга прымаць за канчатковую місію. Таксама важную ролю адыгравае і захаванне матэрыялаў.Напрыклад, захаванне такіх арганічных рэшткаў, як косці, скура, тканіна і дрэва, залежыць ад іх прыроднага атачэння. Вызначаецца і выяўленне археалагічных помнікаў – гэта нешта большае, чым простае вызначэнне дагістарычнага паселішча з мэтай раскопак. Пасля таго, як помнікі выяўлены, яны павінны быць зафіксаваныя, з паверхгі сабраны адпаведныя калекцыі, каб скласці агульнае ўяўленне пра людзей, якія некалі там жылі. Але здараецца так, што бываюць выпадковыя адкрыцці. Сама прырода часам адкрывае помнікі для нас, якія затым вострым вокнам археолага канчаткова вызначаюцца сярод падобных да іх геалагічных утварэнняў. Таксама праводзяцца і спецыальныя археалагічныя пошукі. Пры даследванні мінулага археолагі звяртаюцца да сучасных прыбораў і тэхналогій. Галоўная родя адводзіцца дыстацыйнаму зандзіраванню, да якога адносяцца аэрафотаздымка, разнастайныя радыёлакцыйныя і магнітныя ўстанўкі. Выкарыстоўваецца сканіраванне зямной паверхні з самалёта і спадарожніка, геаграфічныя інфармацыйныя сістэмы і падземныя метады дэтэкцыі. Раздзел 7 Раскопкі І  снуюць працэсы археалагічных даследванняў. З пачатку складаецца даследчыцкі план, потым ідзе пастаноўка задач, далей дзйнічае ажыццяўленне, накапленне фактаў, апрацоўка і аналіз, інтэрпрэтацыя і ў выніку – публікацыя. Таксама раскопкі праводзяць планава. Усё гэта патрабуе ўважлівай падрыхтоўкі і мэтанакіраванасці. Існуюць таксама і тыпы раскопак: вертыкальныя і прасторавыя. Працэс раскопак вельмі важны. Любымі раскопкамі кіруе начальнік экспедыцыі, а калі экспедыцыя вялікая, то там працуе група спецыалістаў. Пры раскопках яны ўжываюць шмат адмысловых прылад: кіркі, рыдлёўкі,шуфлі і інш. У гэтай справе таксама вельмі важна ўсё гэта зафіксаваць. Значную ролю мае статыграфічныя даследванні. Гэта прцэс фіксацыі, вывучэнне пластоў у той паслядоўнасці, у якой яны форміраваліся. Трэба адзначыць, што існуюць помнікі-паселішчы такія, як пячоры і прыстанішчы ў скалах, узгоркі, земляныя ўмацаванні і крэпасці, сметнікі перлавіц, абрадавыя і іншыя спецыфічныя помнікі. Да археалагічных знаходак можна аднесці пахаванні і могілкі. Пры даследванні групы пахаванняў на адных і тх жа млгілках можна паводле начынання вызначыць прыналежнасць кожнага памерлага да розных сацыяльных класаў.Раздзел 8 Сістэматызацыя мінулага Пасля раскопак, археолагі пачынаюць працаваць у лабараторыях, дзе ідзе апрацока матэрыяла, абазначэнне, класіфікацыю і аналіз знаходак. Потым кожная рэч падпісваецца і пасля таго ўсё будзе падрыхтавана да грунтоўнай класіфікацыі і ўпарадкавання артэфактаў. Потым праходзіць класіфікацыя таксамонія і сістэматызацыя. Існуюць розныя мэты класіфікацыі,напрыклад, тыпалогія, археалагічная класіфікацыя.Можна таксама вылучыць археалагічныя тыпы: апісальныя, храналагічныя, функцыянальныя,стылістычныя. Адзінкамі класіфікацый служыць кампанент і фаза. Раздзел 9 Харчаванне А  рхелагічныя сведкі дагістарычнага харчавання – гэта артэфакты і рэшткі ежы. Рэткі ежы захоўваюцца вельмі дрэнна, а вось прылады працы можна яшчэ знайсці (каменныя сякеры, матыгі). Асноўнай мэтай вывучэння дагістарычных рэшткаў ежы з’яўляецца не толькі даследванне спосабаў здабычы ежы, але і рэканструкцыі самога яе саставу. Што датычыцца фрагментаў касцей жывё , то яны могуць расказаць пра старажытнае паляванне і жывёлагадоўлю. Можна вызначыць віды млекакормячых па астанках іх шкілетаў. Важную ролю у гэтым адыгравае навука зоаархеалогія. Яе мэта заключаееца ў даследванні касцей жывёл з археалагічных крыніц. Потым праводзіцца параўнанне калекцый касцей. Архелагічныя калекцыі рэшткаў дзікіх жывёл утрымліваюць найбагатейшую інфармацыю пра разнастайнасць відаў млекакормячых. А вось гісторыю жывёлагадоўлі знаўляюць па фрагіентах касцей, якія знаходзяць на помніках, некалі заселяных старажытнамі сялянамі. Што датычыцца паслінных рэшткаў, то іх сляды вельмі рэка бываюць прадстаўлены ў археалагічных помніках. Ну трэба канешна выдзяліць наскальнв жывпіс. Дагістарычны наскальны жывапіс з’яўляецца выдатнай крыніцай ведаў пра дзйнасць людзей і прадукты харчавання ў даўнія часы.Раздзел 10 Узаемаадносіны: паселішча і гандль Тыпалогія паселішчаў залежыць ад мноства разнастайных фактараў, такіх, як асяроддзе, эканамічная дзейнасць, узровень развіцця тэхнікі і г.д. існуюць тры асноўныя тыпы паселішчаў. Першы – гэта асобная пабудова Другі – сукупнасць такіх пабудоў, Трэці – прадугледжвае размяшчэнне людзей у прыстасаваных пад гэтыя мэты прыродных прыстнішчах. Пабудовы вельмі разнастайныя, таксама шмат існавала супольнасцяў. Выдзяляюцца пэўныя зоны натуральных рэсурсаў. Усе тыпы паселічаў адлюстроўваюць складаную і ўвсесь час зменлівую сістэму чалавечых узаемаадносін. У дагістарычны перыяд фарміравалісь гандлёвыя зносіны. Характар гандлёвых зносін таго ці іншага помніка археолагі вызначаецца па знойдзеных падчас раскопак прадметаў. Існуюць тыпы гандлёвых тыпаў – гэта ўзаемны абмен і пераразмеркаванне. Раздзел 11 Узаемадзеянне: сацыяльная арганізацыя і рэлігійныя вераванні Дзяржаўныя грамадствы – гэта невялікія чалавечыя аб’яднанні, заснаваныя на супольнасці, статкавасці альбо агульным пасяленні. Яны розныя і іх можна падзяліць яшчэ на тры групы: род, племя, пляменны саюз. Таксама існуе класавая структура грамадства. Выяўляюцца і разнастайныя ўзаемаадносіны паміж людзьмі, супольнасцямі і грамадствамі. У большасці выпадкаў археолагі засяроджваюць сваю ўвагу на этнічнай разнастайнасці і сацыяльнай няроўнасці. У той час як гісторыкі культуры апісваюць даўнія культурныя традыцыі, прыхільнікі працэсуальнай архіалогіі вылдаюць пастаянна вывучэннем. Таксама археалогія сведчыць і пра адносіны паміж паоламі людзей і іх узаемасувязь. Што датычыцца рэлегійных вераванняў, то ў археалогіі доказы разнастайных вераванняў прыносяць раскопкі курганоў. Так археолагі разглядаюць светапогляды старажытных людзей. Раздзел 12 Мінулае і сучаснасць Вывучаючы культурныя змены, археолагі імкнуцца праз сучаснасць зразумець мінулае. Пры гэтым яны выкарыстоўваюць тры ўзаемасвязаных падыходы: этнаархеалогію, эксперыментальную археалогію і тэорыю сярэдняга радыўса. Раннія антраполагі сабралі вялікую колькасць інфармацыі аб традыцыйнай матэрыяльнай культуры самых розных грамадстваў,якія жылі на нашай планеце. Гэтыя матэрыялы дазваляюць археолагам зрабіць параўнанні рознымі бакамі жыцця дагістарычных народаў і тых, якія яшчэ існуюць. Шмат этнаграфічных матэрыялаў , карысных для археолагаў, удалося сабраць у часы, калі антрапалоія была значна менш складанай навукай, чым сёння. Таксама вылучаецца эксперыментальная археалогія, адным з першых экспераментатараў быў доктар Роберт Бол з Дубліна. Археолагі любяць эксперементы з мінулым і пачалі іх яшчэ ў 18ст. Раздзел 13 Тлумачэнне мінулага Паняцці і адзінкі гісторыка-культурных даследванняў – гэта тыя метады, якімі карыстаюцца для упарадкавання даных. Гісторыя культуры – цудоўны напрамак апісання мінулага, але яе наўрад ці можна выкарыстаць для тлумачэння вырыятнасці археалагічных крыніц. Археалагічныя крыніы пастаянна адлюстроўваюць рэгулярны і паступовы летапіс культурных змен. Існуюць непасбежныя варыяцыі, вынаходніцтвы. Распаўсюджванне вынаходніцтваў на малыя альбо вялікія адлегласці называюць дыфузіяй. Можна выдзеліці і міграцыю – рух цэлых народаў, якія наўмысна вырашылі пашырыць сферу свайго ўплыву. У археалогіі прадстаўлены пазакультурныя мадэлі. У працэсуальнай археалогіі вызначаюцца камуляктыўныя метады, а працэсуальны падыход заснаваны на фактах культурнай гісторыі і даных. Таксама існуе сістэмна-экалагічны падыход вывучэння археалогіі. У канцы 19 ст. неад’емнай часткай антрапалогіі стаў тэрмен функцыяналізм. Выдзяляецца пазнвальна і крытычная археаолгія. Раздзел 14 Археалогія ў будучым Антрапалогія вывучае біялагічную і культурную эвалюцыю чалавек, якая дасягае сваёй кульмінацыі ў урбаністычнай цывілізацыі і надзвычайнай разнастайнсці сучаснага свету. Будучае археалогіі ў нашых руках. Шкада , што шмат хто забывае пра гэта і знішчае археалагічныя помнікі, выкарыстоўваючы іх на свае патрэбы ці проста таму, што яны яму малакарысны. Мае ўражанні Я зноў пераканалася, што археёлаг гэта не проста прафесія, гэта пакліканне. Не кожнаму пашанцуе і ён знойдзе нейкую старажытную цывілізацыю ці ж пахаванне правадыра, якое праславіць яго. Вялікая колькасць археолагаў займаюцца раскопкамі ўсё сваё жыццё, але не знаходзяць нічога больш интресного, чым кераміка або прылады працы каменнага стагоддзя. Але нягледзячы на гэта застаюцца адданыя сваёй справе ўсё жыццё. Сапраўдны археолаг не нацэлены знаходзіць золата, яму интресна Інфармацыя, якая становіцца вядомая пасля той ці іншай знаходкі. Калі б не было такіх адданых аматараў сваёй справу, то мы б не чыталі такія цікавыя кнігі, як гэтая. Як шкада, што ёсць людзі, якія не могуць па вартасці ацаніць гэтую цяжкую працу. Спіс літаратуры Браян М. Фэйган “Уводзіны ў археалогію” |